Η αρχή τη ηδονής

The Pleasure Principle (Portrait of Edward James), René Magritte

Η αρχή της ηδονής

Η αρχή της ηδονής (pleasure principle) ονομάστηκε έτσι από τον Freud και λέει πως οι άνθρωποι αναζητούν την ηδονή και αποφεύγουν τον πόνο. Ακούγεται μάλλον αυτονόητο, πρόκειται δηλαδή για μία δήλωση η οποία δεν υπόκειται στην, άλλη διάσημη, αρχή της διαψευσιμότητας, ότι δηλαδή για να είναι μια δήλωση επιστημονική θα πρέπει να μπορεί να ελεγχθεί. Γιατί όμως θα πρέπει να είναι μια δήλωση ‘επιστημονική;’ Απλά, γιατί ο Freud ήταν επιστήμονας. Από εκεί και πέρα, ο καθένας θα μπορούσε να κατανοήσει την αρχή της ηδονής με τον δικό του τρόπο και να καταλήξει σε ανάλογα συμπεράσματα και ‘λύσεις.’

Το ‘σφουγγάρι’

Αποτελεί ένα σουρεαλιστικό αντικείμενο αναζήτησης της ηδονής. Μοιάζει με σφουγγάρι ή, πιθανότατα, με γυναικείο αιδοίο, σε κάθε περίπτωση έχει τρύπες, που σημαίνει ότι είναι πορώδες. Μπορεί δηλαδή να απορροφήσει τις ανάγκες και, μαζί με αυτές, όλον τον κόσμο. Ο Magritte το έχει τοποθετήσει πάνω σε ένα τραπέζι, που μπορεί να διαχωρίζει το ορατό επίπεδο από το αόρατο επίπεδο. Με αυτήν την έννοια, δεν αρκεί κάποιος να αναζητήσει την ηδονή. Θα πρέπει, περισσότερο, να έχει συναίσθηση του τι ψάχνει, αλλιώς μπορεί να καταλήξει δυστυχισμένος.

Το ‘φωτεινό’ κεφάλι

Η αρχή της ηδονής θα πρέπει να συνδέεται στενά με τα υπόλοιπα θεμελιώδη βασικά ένστικτα, δηλαδή αυτό της αναπαραγωγής και εκείνο της επιβίωσης. Η αναπαραγωγή μας δίνει απόλαυση, ενώ η επιβίωση εξασφαλίζεται μέσα σε ένα πλαίσιο ευτυχίας και ικανοποίησης. Επομένως η απόλαυση είναι ένα γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργούν τα βασικά μας ένστικτα. Πρόκειται για μία κατάσταση απόλυτης πλήρωσης. Όποιος είναι πλούσιος, λόγου χάρη, δεν είναι απαραίτητα κι ευτυχισμένος. Όποιος είναι ευτυχισμένος όμως είναι και ‘πλούσιος.’ Θα λέγαμε πως ο πλούτος αστράφτει μες τα κρύσταλλα της ευτυχίας! Με αυτήν την έννοια, η ανάγκη της επιβίωσης πηγάζει από την αρχή της ηδονής. Η απόλαυση μοιάζει είναι μια γενίκευση της ηδονής.

Η αρχή της πληρότητας

Βεβαίως ούτε η απόλαυση δεν φέρνει πάντα την ευτυχία, και το ίδιο ισχύει για την επιβίωση και την αναπαραγωγή. Η ευτυχία δηλαδή μοιάζει να βρίσκεται πάνω από τα βασικά μας ένστικτα και σε ένα πλαίσιο το οποίο συμπεριλαμβάνει την απόλαυση. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ζούμε για να διαιωνίζουμε την ευτυχία μας. Και η επιτυχία μας επιβεβαιώνεται μέσα από ένα συναίσθημα πλήρωσης, σαν να μην έχουμε πλέον ανάγκη τα ‘φώτα,’ γιατί γίναμε εμείς οι ίδιοι φως. Αναγνωρίζουμε επομένως πως στη φύση υπάρχει μια απώτερη αρχή, αυτή της πληρότητας. 

Η αρχή της κενότητας

Έχουμε την τάση να καταλαμβάνουμε όχι μόνο το δικό μας χώρο αλλά και να οικειοποιούμε τις περιοχές των άλλων. Ακόμη ωστόσο και αν αρκεστούμε στο δικό μας χώρο, υπάρχει πάντα κάτι που μας λείπει. Αναγνωρίζουμε το γεγονός πως μέσα στην πληρότητα θα υπάρχει κάτι που να την απειρίζει… Είναι σαν τις τρύπες οι οποίες αυξάνουν την χωρητικότητα ενός ‘συμπαγούς’ πράγματος. Όλα τα πράγματα σπεύδουν να καταλάβουν τον κενό χώρο. Η πληρότητα τείνει προς την κενότητα.

Η αρχή της μη ικανοποίησης

Όλοι μας τείνουμε και κατευθυνόμαστε προς μέρη αδειανά, αχρησιμοποίητα από κάποιον άλλον, ώστε να τα οικειοποιηθούμε και να κατοικήσουμε. Τότε αισθανόμαστε αμέσως την ικανοποίηση της πλήρωσης. Η αρχή της μη ικανοποίησης (αγγλικά θα λέγαμε the principle of no satisfaction) είναι δική μου σύλληψη. Το ένστικτο της αναπαραγωγής είναι το βιολογικό αντίστοιχο της ανάγκης μας να καταλάβουμε το κενό χώρο. Τότε γεμίζουμε με ανομολόγητη απόλαυση. Προερχόμαστε από την κενότητα και βαδίζουμε προς την πληρότητα. Ωστόσο η ικανοποίηση που παίρνουμε κατά την πλήρωση είναι πάντοτε προσωρινή. Σύντομα τη θέση της παίρνει ή μη ικανοποίηση. Ίσως για αυτό κάθε φορά που ολοκληρώνουμε μια σκέψη ή μια πράξη μας, στο τέλος πάντα μένει κάτι για να μας αναστατώνει και να μας βάζει πάλι μέσα στον κόσμο μιας αέναης διαδικασίας…

Περί εξαφανισμένων αντικειμένων και ακαριαίων εμφανίσεων

Ύλη είναι η ουσία από την οποία αποτελείται κάθε ‘καθορισμένο’ αντικείμενο.
Το αντικείμενο που έλιωσε το αποκαλούμε πλέον ενέργεια.
Η ενέργεια αποθηκεύεται μέσα σε ‘καλούπια’ της ύλης, όπου ‘κρυώνει’, ‘στερεοποιείται’ και ξαναγίνεται ύλη.
Υπάρχουν ‘αντικείμενα’ τα οποία δεν είναι ‘καλά καθορισμένα’.
Το νερό είναι ύλη παρότι δεν πλάθεται. Το φως είναι ύλη παρότι δεν πιάνεται. Τα ραδιοκύματα είναι ύλη παρότι δεν τα βλέπουμε.
Υπάρχουν υλικά πράγματα παρότι δεν τα διανοούμαστε.
Τα μετά- υλικά είναι ένα παράδειγμα υλικών που κάμπτουν το φως γύρω τους ώστε να γίνονται αόρατα.
Ένα ‘αόρατο’ αντικείμενο δεν παύει να αποτελείται από ύλη.
Το νερό, το φως, τα κύματα, είναι και ρευστά, διαθέτουν κίνηση. Επομένως είναι και ενέργεια.
Ενέργεια είναι οτιδήποτε μεταβάλλεται κατά τις διεργασίες της ύλης.
Η ενέργεια είναι ίση με το έργο που παράγεται ή ισοδύναμα με την ύλη που καταναλώνεται.
Η ύλη και η ενέργεια δεν καταστρέφονται. Εναλλάσσονται σε μια αέναη διαδικασία ‘ανακύκλωσης’.
Αυτό που χάνεται είναι ενέργεια που δεν ‘υλοποιείται’, δεν αξιοποιείται.
Αυτήν την βαθμιδωτή ενέργεια (βαθμιδωτή: ανά βαθμίδα ή μονάδα θερμοκρασίας) ονομάζουμε εντροπία.
Η εντροπία είναι αυτό που χάνουμε (δεν μπορούμε να αξιοποιήσουμε) από κάθε φυσική διεργασία.
‘Ο χώρος είναι ύλη’.
‘Ο χρόνος είναι ενέργεια’.
Συνήθως την ύλη την ταυτίζουμε με τη μάζα m.
Την ενέργεια απλά τη λέμε ενέργεια E.
Η μάζα είναι μία ιδιότητα της ύλης, όπως και το φορτίο, ακόμη και η ενέργεια, η δυνατότητα μετουσίωσης της ύλης.
Δεν υπάρχει τίποτε στο σύμπαν που να μην αποτελείται από ύλη.
Ακόμη και το τίποτε, το κενό, έχει ύλη, έστω αραιή και ανεπαίσθητη.
Το κενό κατοικείται, μεταβάλλεται, μετουσιώνεται, βρίθει από υποατομικά σωματίδια που πάλλονται, αλληλλεπιδρούν και διαδίδονται.
Επομένως το κενό έχει ενέργεια.
Το πνεύμα (ή ψυχή) είναι και αυτό μια μορφή ενέργειας που παράγεται από τη μετουσίωση της ύλης.
Η θεώρηση του ανθρώπου ότι το πνεύμα προϋπάρχει και δημιούργησε την ύλη είναι μία παρεξήγηση.
Η ύλη έχοντας μέσα της όλη την απαραίτητη ενέργεια- οπότε και το δυνάμει πνεύμα, μπορεί να παράγει όλα τ’ απαραίτητα πεδία που θα κατευθύνουν στη συνέχεια τους σχηματισμούς της.
Έτσι ξεκίνησε και η κατασκευή του σύμπαντος μαζί με όλες τις λειτουργίες του σε μια ολότητα.
Επομένως κάποια στιγμή στην ιστορία του σύμπαντος θα εμφανιζόταν κάποια υλική μορφή με νοημοσύνη.
Νοημοσύνη είναι η ιδιότητα της ύλης να οργανώνει τις δομές και τις λειτουργίες της με τρόπο που να αντιστοιχεί στην αποθήκευση, επεξεργασία και μεταφορά πληροφορίας.
Η πληροφορία είναι μια μορφή ύλης και ενέργειας. Τα τσιπς του υπολογιστή αποτελούνται από ύλη και περιέχουν ενέργεια με τη μορφή πληροφορίας.
Τα δομικά συστατικά του σύμπαντος είναι ύλη.
Τα λειτουργικά χαρακτηριστικά του σύμπαντος είναι ενέργεια.
Η πληροφορία είναι μορφή ενέργειας που διαδίδεται, αποθηκεύεται και αποκωδικοποιείται στην ύλη.
Με αυτήν την έννοια το σύμπαν είναι νοήμον.
Ο άνθρωπος έχει επιπλέον την επίγνωση.
Η ερώτηση: ‘Τι υπήρξε πριν από την ύλη’ είναι μία ανθρωπική ερώτηση.
Η ανθρωπική αρχή λέει ότι το σύμπαν υπάρχει επειδή το παρατηρούμε.
Είναι μία αρχή που βρίσκεται στα θεμέλια της ανθρώπινης κατανόησης και οι περισσότεροι την παρερμηνεύουνε.
Αν καταλαβαίνει κάποιος σε βάθος την ανθρωπική αρχή, τότε θεωρείται πως ανήκει σε μια πολύ μικρή μειοψηφία του συνόλου των ανθρώπων.
Οι νόμοι του σύμπαντος προέρχονται από αρχικές διαδικασίες οι οποίες θεμελιώθηκαν και παγιώθηκαν στα πρώτα στάδια της δημιουργίας.
Κάποτε δηλαδή όλοι οι νόμοι του σύμπαντος δεν υπήρχαν, παρότι τώρα πια μοιάζουν τόσο ισχυροί.
Πριν από τη θεμελίωση των φυσικών νόμων μέσα στο σύμπαν επικρατούσε το χάος και η αναρχία.
Το χάος είναι μια δυναμική κατάσταση από την οποία σταδιακά προκύπτει η τάξη με μαθηματική ακρίβεια.
Βαθιά μέσα της η ύλη έχει διατηρήσει τον πρωταρχικό της χαρακτήρα και τις θεμελιώδεις της σταθερές.
Στις μικρές κλίμακες του χώρου και του χρόνου η φύση παραμένει χαοτική, δηλαδή πιθανοκρατική, παρότι στις μεγάλες κλίμακες λειτουργεί με αιτιότητα.
Η αιτιότητα λέει πως καμία πληροφορία δεν μπορεί να τρέξει με ταχύτητα μεγαλύτερη του φωτός.
Πρόσφατα πειράματα έδειξαν ότι στη φύση μπορούν να υπάρξουν και μη αιτιακές, μη τοπικές διεργασίες.
Η ακαριαία αλληλεπίδραση (κβαντική σύζευξη) μεταξύ κάποιων σωματιδίων είναι ένα τέτοιο παράδειγμα.
Ίσως υπάρχει ύλη και ενέργεια που διαδίδονται με ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός, αλλά δεν έχουν τη μορφή πληροφορίας.
Ίσως υπάρχει κάποια δυνατότητα μεταφοράς πληροφορίας χωρίς να υπάρχει ‘κίνηση’, όχι τουλάχιστον όπως τη γνωρίζουμε.
Ίσως να μην υπάρχει ούτε χώρος ούτε χρόνος είτε με τη συνηθισμένη είτε με καμία έννοια.
Οι γνώσεις του σύγχρονου ανθρώπου περί των ‘αοράτων και ακαριαίων’ φτάνουν ως εδώ.
Η φυσική ιστορία του σύμπαντος βεβαίως συνεχίζεται…

Η θεωρία των μορφογενετικών πεδίων

Στην εξελικτική βιολογία, το μορφογενετικό πεδίο (morphogenetic field) είναι μια ομάδα κυττάρων που είναι ικανά να αντιδρούν σε διακριτά και τοπικά βιοχημικά σήματα οδηγώντας σε συγκεκριμένες μορφολογικές δομές ή όργανα. Η πρώτη διαπίστωση που κάνει κάποιος σε αυτόν τον ορισμό, είναι η στενότητά του. Ένα πεδίο κυττάρων δεν εξηγεί το άγνωστης φύσης μορφογενετικό πεδίο (αν βέβαια υπάρχει), σύμφωνα με το οποίο οργανώθηκε η συγκεκριμένη ομάδα κυττάρων.

Ο Sheldrake ήταν αυτός που θα επεκτείνει την έννοια των μορφογενετικών πεδίων, εισάγοντας τον όρο 'μορφικό πεδίο' (morphic field). Σύμφωνα με τον Sheldrake το μορφικό πεδίο περιβάλλει και διαπερνάει την μορφική μονάδα (π.χ. μια ομάδα κυττάρων σαν αυτήν που προαναφέραμε) και το οποίο οργανώνει τη χαρακτηριστική δομή και σχέδιο λειτουργίας. Ένα χαρακτηριστικό των μορφικών πεδίων είναι η 'επαναληψιμότητα' με την έννοια ότι η πληροφορία που εμπεριέχει αναπαράγεται διαρκώς από το πρώτο κύτταρο μέχρι και τη μεγαλύτερη συγκέντρωση των κυττάρων (π.χ.) ενός ιστού, έτσι ώστε κάποιος θα μπορούσε να αναπαράγει την όλη διαδικασία. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό των μορφικών πεδίων είναι η μοναδικότητά τους ως προς το είδος του οργανισμού που οργανώνουν, έτσι ώστε μια συγκέντρωση κυττάρων ανθρώπου να παραμένει ξεχωριστή από μια συγκέντρωση κυττάρων κάποιου άλλου είδους. Με απλά λόγια η θεωρία προτείνει ότι κάθε συγκεκριμένη μορφή που παράγεται είναι πανομοιότυπη γιατί 'θυμάται' τη μορφή της μέσω της επανάληψης και ότι κάθε νέα μορφή με παρόμοια χαρακτηριστικά θα χρησιμοποιήσει το πρότυπο των ήδη υπάρχοντων μορφών σαν οδηγό για την εμφάνισή της. Ουσιαστική στο μοντέλο του Sheldrake είναι η υπόθεση του μορφικού συντονισμού (morphic resonance). Πρόκειται δηλαδή για μία αλληλεπίδραση μεταξύ του πεδίου και των μορφικών μονάδων που σχηματίζονται. Όσο μεγαλύτερη η ομοιότητα, τόσο μεγαλύτερος και ο συντονισμός, οδηγώντας στην καθιέρωση συγκεκριμένων μορφών. Τα μορφογενετικά πεδία, αποτελούν κατά τον Sheldrake υποπεδία του μορφικού πεδίου, όπως ο ίδιος λέει:

"Ο όρος (μορφικά πεδία) είναι πιο γενικός στη σημασία απ' ότι ο όρος μορφογενετικά πεδία, και περιλαμβάνει και άλλα είδη οργανωτικών πεδίων επιπλέον αυτών της μορφογένεσης. Τα οργανωτικά πεδία της συμπεριφοράς ανθρώπων και ζώων, κοινωνικών και πολιτισμικών συστημάτων, καθώς και της διανοητικής δραστηριότητας μπορούν όλα να θεωρηθούν ως μορφικά πεδία τα οποία περιέχουν μίαν εγγενή μνήμη".

— Sheldrake, The Presence of the Past.

Σε ό,τι αφορά την υποδοχή από την επιστημονική κοινότητα της θεωρίας των μορφικών πεδίων του Sheldrake, προφανώς δεν ήταν και η πιο θερμή. Ο λόγος γι' αυτό είναι ότι παρόλο που η θεωρία είναι γοητευτική και με σημαντικές προεκτάσεις, είναι και αιρετική καθώς έρχεται σε σύγκρουση με τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου. Η μορφογένεση δηλαδή λαμβάνει χώρα 'εξωσωματικά' από κάποιον ακαθόριστο μορφογενετικό παράγοντα και όχι από την έκφραση των γονιδίων του οργανισμού. Επίσης η θεωρία του Sheldrake έτυχε μεγάλου σκεπτικισμού από την επιστήμη, καθότι βρήκε σύμμαχους τόσο το New Αge όσο και τη θρησκεία που αναγνώρισε στη θεωρία των μορφικών πεδίων το 'Θεϊκό παράγοντα'.

Το αξιοσημείωτο πάντως είναι η εγγύτητα της θεωρίας των μορφικών πεδίων του Sheldrake με τη θεωρία της συγχρονικότητας και των αρχέτυπων του Jung. Εφόσον τα μορφικά πεδία αποτελούνται από μοντέλα πληροφορίας, θα μπορούσαμε σε αυτά τα μοντέλα να αναγνωρίσουμε τ' αρχέτυπα. Χαρακτηριστική είναι επίσης η σχέση των μορφικών πεδίων με το συλλογικό ασυνείδητο (collective unconcious) του Jung καθώς και με τα Ακασσικά πεδία ή αρχεία (Akashic Records) των ανατολικών Βεδών, σύμφωνα με τις οποίες πρόκειται για 'κοσμικές βιβλιοθήκες' όλων των εμπειριών και αναμνήσεων των ανθρώπινων ψυχών.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να προσθέσω τη δική μου γνώμη. Σε ό,τι αφορά τα μορφογενετικά και γενικότερα τα μορφικά πεδία, πρόκειται πράγματι για μία πολύ ισχυρή υπόθεση. Είναι ισχυρή επειδή περιέχει τα χαρακτηριστικά της μη αιτιότητας, τη μη τοπικότητας, τόσο της μοναδικότητας όσο και της ολιστικότητας, καθώς και του πολυδιάστατου χώρου- χρόνου, χαρακτηριστικά τα οποία τόσο λείπουν από όλες τις κλασσικές 'στενόμυαλες' θεωρίες. Πράγματι, είναι άξιο απορίας πώς μπορεί η ύλη από μόνη της, λόγου χάρη τα γονίδια, να οργανώνει τη δομή της χωρίς κάποιο 'εξωτερικό' σχέδιο που να 'επιβλέπει' την όλη διαδικασία. Αν όμως είναι παράδοξο το πώς θα μπορούσε η ύλη να οργανωθεί από μόνη της, είναι άλλο τόσο αφηρημένο το πώς δημιουργούνται τα μορφικά πεδία που οργανώνουν την ύλη. Μπορούμε να θυμηθούμε ωστόσο περιπτώσεις γνωστών φυσικών πεδίων όπως αυτό του μαγνητισμού. Εάν τοποθετήσουμε ρινίσματα σιδήρου μέσα στο μαγνητικό πεδίο, θα δούμε να διευθετούνται κατά μήκος των δυναμικών γραμμών. Θα μπορούσαμε δηλαδή να πούμε ότι κατά αναλογία το μαγνητικό πεδίο είναι για τα ρινίσματα του σιδήρου ένα μορφογενετικό πεδίο. Το μαγνητικό πεδίο όμως δεν προϋπάρχει της ύλης ούτε και προέρχεται από κάποιον 'πνευματικό' παράγοντα, αλλά από τις ίδιες τις ιδιότητες της ύλης (τα φορτία στη συγκεκριμένη περίπτωση). Συνεχίζοντας αυτόν το συλλογισμό, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι κατά τον ίδιο τρόπο τα γονίδια ως φορτισμένες χημικές ενώσεις, δημιουργούν στην ευρύτερη περιοχή τους ένα ηλεκτρικό πεδίο. Η καινοτομία όμως που θα εισάγουμε στη διαδικασία είναι ότι αυτό το ηλεκτρικό πεδίο δεν περιέχει τις φυσικές θεμελιώδεις του ιδιότητες όπως η τάση, η ένταση και η συχνότητα 'τυφλές', αλλά με τη μορφή πληροφοριών σχετικές με τα γονίδια, από τα οποία και προέρχεται το συγκεκριμένο πεδίο.

Στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να κάνουμε ούτε ένα εξελικτικό ή συλλογιστικό βήμα αν δεν έχουμε πάντοτε κατά νου ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της ύλης, την αυτοοργάνωση. Η ύλη δηλαδή, στο συγκεκριμένο παράδειγμα τα γονίδια, παράγει τα πεδία που από εκεί και ύστερα δρομολογούνε τις διαδικασίες της. Ας μην ξεχνάμε ότι και τα πεδία φυσικές- υλικές οντότητες είναι, έτσι ώστε αν υπάρχουν μορφογενετικά πεδία, και αυτά υλικής φύσης θα είναι, ηλεκτρικής, ηλεκτρομαγνητικής ή ίσως κάποιας άλλης μορφής άγνωστης ακόμη, αλλά πάντοτε στα πλαίσια του υλικού- φυσικού κόσμου. Για μένα η σκέψη και η έρευνα προς αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να στραφούνε. Θα μπορούσε μάλιστα κάποιος ερευνητής να πειραματιστεί με την πιθανή ύπαρξη πεδίων κοντά στην περιοχή κάποιας διαμόρφωσης κυττάρων. Πιστεύω πως αν είχε στη διάθεσή του αρκετά ευαίσθητα όργανα θα διαπίστωνε με έκπληξη πεδία να καθοδηγούν την ύλη στη διαμόρφωσή της και μάλιστα θα μπορούσε να αλλάξει το σχήμα του κυτταρικού συσσωματώματος, αλλάζοντας τις πληροφορίες μέσα στο πεδίο.

Υπάρχουν πράγματι πολλά που ο άνθρωπος αγνοεί. Ο κύριος λόγος γι' αυτό κατά την άποψή μου δεν είναι η αδυναμία της ανθρώπινης κατανόησης, αλλά η ίδια η φύση της σκέψης, η οποία, σαν το φως, έχει την τάση να επισκιάζει ό, τι προσπαθεί να διαφωτίσει. Επίσης, πολύ συχνά πέφτουμε στην παγίδα της έλξης του ίδιου μας του εαυτού, ο οποίος κρύβει τις όψεις της πραγματικότητας που του είναι ασήμαντες ή και απειλητικές, με τα δικά μας πάντα κριτήρια. Αν ο άνθρωπος ξεχνάει γρήγορα και εύκολα, τότε θα του διαφεύγει επίσης ότι οι πληροφορίες μπορεί να μη χάνονται ποτέ, αλλά να παραμένουν κάπου κρυμμένες, έτοιμες να ανασυρθούν. Η σύμπτωση μεταξύ των Ακασσικών αρχείων και των μαύρων οπών, είναι σαφώς αξιοσημείωτη.

Θα πρέπει τέλος να επισημάνω το γεγονός ότι όπως η ύλη έχει τους δικούς της κανόνες 'παιχνιδιού μέσα στο σύμπαν', έτσι και η ανθρώπινη εξέλιξη έχει τους δικούς της διαπολιτισμικούς κώδικες και κανόνες. Η γνώση είναι κάτι που έρχεται μαζί με το χρόνο. Με αυτήν την έννοια, ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να μην κλείνει τις πόρτες στις νέες θεωρίες, αντλώντας αντίθετα από αυτές όλα τα απαραίτητα νέα στοιχεία, ούτε και να καταλαμβάνεται από αυτές τις θεωρίες, αναγνωρίζοντας τάχα κάποιους νέους (ή παλιούς) θεούς και δαίμονες.

Φωτογραφία: Από τη συλλογή του Ernst Haeckel.

Περαιτέρω: Morphic fields, an introduction.

Ελεύθερη ένωση [1]

Η γυναίκα μου με τα μαλλιά της πυρκαγιάς
Με σκέψεις αστραπές της ζέστης
Με τη μέση κλεψύδρας
Η γυναίκα μου μια βίδρα στα δόντια της τίγρης
Η γυναίκα μου με στόμα κονκάρδας κι ενός μπουκέτου
αστεριών του λαμπρότερου μεγέθους
Με δόντια χνάρια λευκών ποντικιών πάνω στο λευκό
έδαφος
Με τη γλώσσα κεχριμπαριού και κρύσταλλου τριμμένων
Η γυναίκα μου με τη γλώσσα της σταυρωμένης όστιας
Με τη γλώσσα μιας κούκλας που ανοίγει και κλείνει τα
μάτια
Με τη γλώσσα μιας απίστευτης πέτρας
Η γυναίκα μου με βλέφαρα ραβδιά που γράφουν τα
παιδιά
Με φρύδια στην άκρη φωλιάς χελιδονιών
Η γυναίκα μου με κροτάφους από σχιστόλιθο στέγης
θερμοκηπίου
Και υδρατμών στα τζάμια
Η γυναίκα μου με ώμους σαμπάνιας
Και πηγής με κεφάλια δελφινιών κάτω από τον πάγο
Η γυναίκα μου με καρπούς σπίρτων
Η γυναίκα μου με δάχτυλα τύχης και του άσσου
της καρδιάς
Με δάχτυλα κομμένο στάχυ
Η γυναίκα μου με μασχάλες ικτίδας και οξιάς [2]
Νύχτα του μεσοκαλόκαιρου
Της μυρτολιάς και της φωλιάς αγγελόψαρων [3]
Με μπράτσα από αφρό της θάλασσας και υδατοφράχτες
Ανακατεύοντας στάχια και μύλους
Η γυναίκα μου με γάμπες πυροτεχνήματα
Με την κίνηση ωρολογιακού μηχανισμού και απελπισίας [4]
Η γυναίκα μου με γάμπες από ψίχα κουφοξυλιάς
Η γυναίκα μου με πόδια μονογράμματα5
Με πόδια αρμαθιές κλειδιά με πόδια εξωτικών πουλιών που
ξεδιψάνε [6]
Η γυναίκα μου με λαιμό μαργαριταρένιο κριθάρι [7]
Η γυναίκα μου με λαιμό κοιλάδα χρυσού
Ραντεβού στο κρεβάτι του χείμαρρου
Με στήθη της νύχτας
Η γυναίκα μου με στήθη θαλάσσιες φωλιές τυφλοπόντικα
Η γυναίκα μου με στήθη χωνευτήρια ρουμπινιών
Με στήθη φάσματα ρόδων κάτω από τη δροσιά
Η γυναίκα μου με την κοιλιά που απλώνει τη βεντάλια της
μέρας
Με τη κοιλιά γιγάντιων νυχιών
Η γυναίκα μου στην πλάτη πουλιών σε κάθετη φυγή
Με την πλάτη υδράργυρου
Με την πλάτη φωτός
Με αυχένα κομμένης πέτρας και μουσκεμένης κιμωλίας
Και της πτώσης στο ποτήρι από το οποίο ήπιαμε
Η γυναίκα μου με γοφούς στο καλάθι αερόστατου
Με γοφούς πολυέλαιους και βέλη με φτερά
Και ισχία από πούπουλα λευκών παγωνιών
Ανεπαίσθητης ισορροπίας
Η γυναίκα μου με γλουτούς ψαμμίτη και αμιάντου
Η γυναίκα μου με γλουτούς απ’ την πλάτη των κύκνων
Η γυναίκα μου με γλουτούς της άνοιξης
Με αιδοίο γλαδιόλας
Η γυναίκα μου με αιδοίο του θώκου και του ορνιθόρυγχου
Η γυναίκα μου με αιδοίο φυκιών και παλιάς καραμέλας
Η γυναίκα μου με το φύλο του καθρέφτη
Η γυναίκα μου με μάτια γεμάτα δάκρυα
Με μάτια πανοπλίας μενεξεδιάς και μαγνητικής βελόνας
Η γυναίκα μου με μάτια σαβάνας
Η γυναίκα μου με μάτια από νερό που πίνουν φυλακισμένοι
Η γυναίκα μου με μάτια ξυλείας κάτω απ’ τον πέλεκυ
Με μάτια της στάθμης του νερού της στάθμης του αέρα της γης
και της φωτιάς.

Andre Breton, από τη συλλογή ‘Clair de terre’, 1923

[1] L’ Union libre. Ο τίτλος θα μπορούσε να μεταφραστεί ‘Ελεύθερη Σύνδεση’ τονίζοντας την ελεύθερη συσχέτιση μεταξύ στίχων και νοημάτων που ακολουθείται στο ποίημα.

[2] Fênes. Μπορεί να ερμηνευτεί μέσω της παρήχησης και νοηματικής σχέσης των λέξεων faînes (καρπός οξιάς), foin (σανός), fenaison (εποχή κοπής του σανού).
[3] Scalare, συχνότερα scalaire. Παραπέμπει σε είδος ψαριού (Pterophylum scalare), κοινώς αγγελόψαρο.
[4] ‘Aux mouvements d’ horlogerie’, Τεχνικός όρος για την πυροδότηση εκρηκτικού μηχανισμού με ρολόι.
[5] ‘Ιnitiales’, τ’ αρχικά που βάζουμε αντί του ονόματος σ’ ένα κείμενο.
[6] Calfats, είδος εξωτικού πολύχρωμου πουλιού, του γένους Estrilidae.
[7] Orge imperlé. H λέξη perlé, aπό το perle, πέρλα, μαργαριτάρι.

Στ' αγγλικά το κείμενο εδώ.
Στα γαλλικά το κείμενο εδώ.

Γαι τη μετάφραση χρησιμοποίησα το βιβλίο Poems of Andre Breton, A bilingual Anthology.

Αρχέτυπα- H καταγωγή των ανθρώπινων ιδεών

Proteins

Ο Πλάτωνας έλεγε πως για κάθε ιδέα ή αντικείμενο στον ανθρώπινο κόσμο, υπάρχει και μία αντίστοιχη υπερβατική απεικόνιση στον κόσμο των ιδεών. Έτσι λοιπόν θα υπήρχε μία απεικόνιση σε εκείνο το μεταφυσικό κόσμο όχι μόνο για ένα καθημερινό αντικείμενο, μία καρέκλα π.χ., αλλά και για κάθε ιδέα, θα υπήρχε δηλαδή και ιδανική απεικόνιση της δικαιοσύνης, της ομορφιάς, της κακίας, κ.ο.κ. Με αυτήν τη συλλογιστική, ο Πλάτωνας σκόπευε να δείξει ότι μέσα στο σύμπαν υπάρχει μία αντικειμενική και ανώτερη κατάσταση μέσα από την οποία θα μπορούσε να περιγραφεί το Ιδανικό. Το Ιδανικό για τον Πλάτωνα ήταν και αυτό μια ιδέα, κάπου μέσα στον κόσμο των ιδεών.

Ο Jung αιώνες μετά, θα θεωρήσει την ύπαρξη αντικειμενικών υπερβατικών μορφών, από τις οποίες θα αποτελείται η ανθρώπινη ψυχή, και τις οποίες ονόμασε αρχέτυπα. Τ’ αρχέτυπα θα μπορούσαν να ‘συγκεντρωθούν’- εκφραστούν στον ανθρώπινο ψυχισμό με τη μορφή συμπλεγμάτων, τουλάχιστον σ’ ένα πρώτο, ψυχαναλυτικό, επίπεδο. Πάντως, σε ό,τι αφορά μια σύγκριση ανάμεσα στον Πλάτωνα και στον Jung, υπήρξε μεταξύ ίσως άλλων και μία σημαντική διαφοροποίηση, η οποία εν μέρει είχε ήδη γίνει από άλλους αρχαίους Έλληνες, όπως και από σύγχρονους ή λίγο προγενέστερους του Jung επιστήμονες. T’ αρχέτυπα, οι θεμελιώδεις αυτές οντότητες των ανθρώπινων ιδεών, δεν προϋπάρχουν των ανθρώπινων σκέψεων, αλλά δημιουργούνται κατά τη στιγμή της αλληλεπίδρασης της ανθρώπινης ψυχής (ατομικού ασυνείδητου) και της παγκόσμιας ψυχής (συλλογικό ασυνείδητο). Επομένως, τ’ αρχέτυπα είναι δευτερογενείς υπάρξεις, δεν προϋπάρχουν σε κάποιον κόσμο ‘αρχετυπικών ιδεών,’ αλλά αποκτούνε ‘σχήμα’ και συγκεκριμένη σημασία τη στιγμή της αλληλεπίδρασης με την ανθρώπινη ψυχή.

Μετά την εποχή του Jung υπήρξε και η τεκμηρίωση της σημαντικότερης ίσως (όπως πίστευε ο φυσικός Feynman) θεωρίας όλων των εποχών, της ατομικής θεωρίας. Τα πράγματα, όπως πίστευε και ο Δημόκριτος, αποτελούνται από ό,τι απλούστερο, τα άτομα. Άτομα, τα οποία ωστόσο στην πραγματικότητα κόβονται σε μικρότερα ‘άτομα’ και σε μία διαδικασία που ίσως και να μην τελειώνει ποτέ. Πάντως, σε κάθε περίπτωση μπορούμε πάντοτε να αναλύουμε το οποιοδήποτε αντικείμενο ή ‘σχέδιο σκέψης’ σε ολοένα και ‘μικρότερα και στρογγυλά’, μικροσκοπικά και παρατηρήσιμα σωματίδια. Πιθανώς, δηλαδή, ακόμη και οι Πλατωνικές ιδέες ή τ’ αρχέτυπα του Jung, αποτελούνται από κάποιας μορφής ‘σωματίδια’ ή ‘ενεργειακές διακυμάνσεις’ και υπάρχουν ως κάποιου είδους καταστάσεις μέσα σε πεδία.

Ο φυσικός Pauli ασχολήθηκε εκτενώς με τ’ αρχέτυπα και είχε μάλιστα για μία μεγάλη περίοδο αλληλογραφία με τον Jung, αποτέλεσμα της οποίας ήταν και μία κοινή θέση διατυπωμένη από τους δύο επιστήμονες: Στον κόσμο υπάρχει η αιτιότητα στην οποία ανήκουν φαινόμενα τα οποία λαμβάνουν χώρα μέσω της σχέσης αιτίας- αποτελέσματος και η συγχρονικότητα, όρος που χρησιμοποιήθηκε από τον Jung, όπου φαινόμενα μπορούν να λάβουν χώρα ‘αναίτια’ και ταυτόχρονα σε διάφορα σημεία του χώρου.

O φυσικός Bohm από τη μεριά του πίστευε πως ολόκληρο το σύμπαν έχει τη μορφή ενός ολογράμματος και πως υπάρχει ένα είδος ‘υπόγειου’ κβαντικού πεδίου μέσα από το οποίο προκύπτουν τα φυσικά φαινόμενα με τη μορφή κυματικής συμβολής. Επίσης θεώρησε πως η ανθρώπινη συνείδηση δε βρίσκεται ‘έξω’ από το σύμπαν, αλλά ότι συμμετέχει ουσιαστικά και καταλυτικά στις φυσικές διαδικασίες. Βλέπουμε δηλαδή πως οι απόψεις του Bohm βρίσκονται πολύ κοντά στις απόψεις του Jung περί ενός συλλογικού ασυνείδητου. Υπάρχει δε και η ολογραφική αρχή, διατυπωμένη από τον Gerard Hooft, σύμφωνα με την οποία όλη η πληροφορία που βρίσκεται σε μια περιοχή του χώρου μπορεί να αναπαρασταθεί από μία θεωρία που αναφέρεται στα σύνορα εκείνης της περιοχής. Με άλλα λόγια, όλο το σύμπαν μπορεί να αναπαρασταθεί πάνω σ’ ένα δισδιάστατο κομμάτι χαρτί, όπως και τα άγνωστα ψυχικά φαινόμενα θα μπορούσαν να αποτυπωθούν πάνω στην ανθρώπινη ψυχή.

Ο ψυχίατρος και νευροφυσιολόγος Pribram την ίδια εποχή με τον Bohm διαπίστωσε πως κόβοντας μεγάλα τμήματα από τον εγκέφαλο ποντικιών, εκείνα δεν ξεχνούσαν πώς να εκτελούν τις βασικές τους λειτουργίες, Διαπίστωσε δηλαδή πως η μνήμη και γενικότερα η σκέψη δεν βρίσκεται σε συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, αλλά διασκορπισμένη μέσα σ’ αυτόν, υπό τη μορφή πιθανότατα κάποιων πεδίων. Ίσως δηλαδή οι ανθρώπινες σκέψεις αποτελούνται από μορφώματα, τα οποία ζουν στην -ευρύτερη- περιοχή του εγκεφάλου.

Ο βιολόγος Dawkins με τη σειρά του διατύπωσε τη θεωρία των μιμιδίων (memes). Τα μιμίδια, είναι το ‘πνευματικό’ αντίστοιχο των γονιδίων. Είναι δηλαδή ‘μη βιολογικές οντότητες πληροφορίας’ που καθορίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και μεταφέρονται μέσα από την ανθρώπινη επικοινωνία. Οι απόψεις, τα πιστεύω, οι υιοί των υπολογιστών, είναι μιμίδια, ενώ τα πολιτισμικά ρεύματα, οι θρησκείες, είναι ομαδοποιήσεις μιμιδίων.

Κατόπιν αυτών, θεωρώ, πως είμαστε περισσότερο έτοιμοι να κάνουμε μία πληρέστερη και ακριβέστερη προσέγγιση του θέματος:

Ερώτημα πρώτο. Τι είναι τελικά τ’ αρχέτυπα; Τα αρχέτυπα είναι κάποιες θεμελιώδεις μορφές, ‘πρότυπα’, πάνω στα οποία δομείται η ανθρώπινη ψυχή. Όταν λέμε ψυχή, θα εννοήσουμε το ‘ενεργειακό καλούπι’ με βάση το οποίο χτίζονται οι υλικές δομές και καταρτίζονται οι βιολογικές λειτουργίες του ανθρώπου. Βλέπουμε δηλαδή ότι ευθύς εξαρχής με την παραδοχή της ύπαρξης των αρχέτυπων έχουμε ήδη φύγει από το πεδίο της ‘ορθόδοξης’ επιστήμης και έχουμε ήδη εισέλθει στο χώρο της ‘μεταφυσικής,’ αφού πλέον ουσιαστικά μιλάμε για ‘ενεργειακά μορφογενετικά πεδία,’ πεδία δηλαδή που δεν αποτελούνται από τα ‘κλασσικά’ σωματίδια ή έστω ‘άμορφα’ κβάντα ενέργειας, αλλά από κάποιου είδους ενεργειακές συγκεντρώσεις που έχουν συγκεκριμένο και καθορισμένο σχήμα, περιεχόμενο και, από τη στιγμή της αλληλεπίδρασής τους με την ανθρώπινη ύπαρξη, και συγκεκριμένο νόημα. Η ιδέα πάντως της διαφοροποίησης των αρχέτυπων, της σχηματοποίησής τους κατά τη στιγμή της αλληλεπίδρασής τους με την ανθρώπινη παρατήρηση ή συνείδηση δεν πρέπει να μας ξενίζει. Η αλλαγή της συμπεριφοράς των στοιχειωδών σωματιδίων κατά τη στιγμή της παρατήρησης είναι ήδη ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο γεγονός. Ο ουσιαστικός νέος παράγοντας είναι ότι τα πεδία πλέον δεν πρέπει να τα βλέπουμε σαν να αποτελούνται από ‘μικρές και ομοιόμορφες σφαίρες,’ αλλά από ‘οντότητες’ οι οποίες έχουν ή μπορούν να λάβουν πολύ συγκεκριμένα σχήματα, καταστάσεις και ιδιότητες. Κρατώ λοιπόν εδώ τον όρο ‘μορφογενετικά πεδία.’

Ερώτημα δεύτερο. Πού βρίσκονται τα αρχέτυπα; Τα αρχέτυπα βρίσκονται στο συλλογικό ασυνείδητο, το οποίο μπορούμε να ταυτίσουμε ή τουλάχιστον να παραλληλίσουμε με κάποιο θεμελιώδες πεδίο μορφογενετικής φύσης, ή το υποβόσκον και παντού παρόν κβαντικό πεδίο του Bohm, αυτό που η σύγχρονη φυσική ονομάζει το ‘Ενιαίο Πεδίο,’ αυτό που οι ανατολικοί ονόμασαν ακασσικό πεδίο, ή που απλούστατα μπορούμε να πούμε το Πεδίο. Αυτό το Πεδίο, θα είναι το πεδίο όλων των πεδίων, από το οποίο θα προέρχονται όλα τα άλλα γνωστά και άγνωστα πεδία όπως το βαρυτικό το ηλεκτρομαγνητικό κ.ο.κ. Αυτό το πεδίο θα βρίσκεται διάχυτο μέσα στο χώρο, θα είναι ένα πεδίο το οποίο θα μας διαπερνά και θα μας διαρρέει ανεπαίσθητο και πολυδιάστατο. Θα αποτελείται ακριβώς από κυμάνσεις ικανές να διαμορφώσουν τις όποιες ‘ενεργειακές δίνες’ από τις οποίες θα προέρχονται όλα τα αντικείμενα της ύλης. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι αυτό που αποκαλούμε ‘άυλο’ είναι απλά κάτι υλικό που εμείς οι άνθρωποι δεν ‘πιάνουμε.’ Ακόμη και οι ιδέες μας αν μπορούσαν να γίνουν ‘μικρές χορεύτριες μέσα στις παλάμες μας,’ θα έπαυαν να είναι ‘μη υλικές’.

Ερώτημα τρίτο. Πώς δρούνε τα αρχέτυπα; Μπορούμε να τονίσουμε τη σημασία της αλληλεπίδρασής τους με τα ζωντανά όντα. Μπορούμε να φανταστούμε ότι κάθε φορά που σκεφτόμαστε ερχόμαστε σε επαφή με το συλλογικό ασυνείδητο, το χώρο όπου κατοικούν όλες οι δυνατές μορφές, όλες δηλαδή οι πιθανές υλικές καταστάσεις που μπορεί ο άνθρωπος να παράξει από εκείνο το αρχέγονο δυναμικό. Σαν μία απέραντη παραλία με άμμο, όπου τα παιδιά πλάθουν σχήματα με το φτυάρι και το κουβαδάκι, μόνο που στην προκειμένη περίπτωση αυτά τα σχήματα είναι οι ιδιότητες, οι καταστάσεις και τα περιεχόμενα της ίδιας μας της ψυχής και των σκέψεων. Έτσι ίσως εξηγούνται οι διάφοροι χαρακτήρες που παίρνουν τα αρχέτυπα κατά την ‘προσωποποίησή’ τους μέσα στην ανθρώπινη ψυχή, πχ. η ‘Σκιά,’ η ‘Άνιμα’ και ο ‘Άνιμους,’ το ‘Παιδί,’ ο ‘Εαυτός,’ κοκ. Απομένει, ωστόσο, να διευκρινιστεί αν και σε το βαθμό αυτή η ‘αλληλεπίδραση’ είναι συνειδητή ή ακούσια.

Ερώτημα τέταρτο. Τα αρχέτυπα αποτελούνται από σωματίδια ή τα σωματίδια αποτελούνται από αρχέτυπα; Σύμφωνα με μία άλλη θεωρία, αυτή των χορδών, όλα τα σωματίδια αποτελούνται από διαφορετικές ταλαντώσεις ενεργειακών ‘μονάδων’, που ονομάζονται χορδές. Τα σωματίδια δηλαδή προκύπτουν από ενεργειακές ταλαντούμενες ‘δίνες.’ Τα αρχέτυπα προφανώς, αν υπάρχουν, θα αποτελούνται και αυτά από ‘συσσωματώματα’ ενέργειας. Το χαρακτηριστικό των χορδών σε αντίθεση με τα στοιχειώδη σωματίδια είναι ότι έχουν μέγεθος, ενώ τα σωματίδια θεωρούνται αδιάστατα. Έτσι λοιπόν, στο μέλλον μπορεί να ανακαλυφτεί πως αυτές οι θεμελιώδεις μονάδες που σήμερα κάποιοι λένε χορδές όχι μόνον έχουν μέγεθος, αλλά μπορεί να έχουν και διαφορετικά σχήματα, ή τουλάχιστον μια ανάλογη δυνατότητα. Τότε πράγματι θα βρισκόμαστε πολύ κοντά σε κάτι που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ‘στοιχειώδεις ενεργειακές μορφές’ ή, κατά μία άλλη ονομασία, αρχέτυπα.

Ερώτημα πέμπτο. Πώς μπορούμε να ‘δούμε,’ να παρατηρήσουμε και να ‘μετρήσουμε’ τα αρχέτυπα; Απέχουμε πολύ ακόμη από αυτήν την εργαστηριακή προοπτική. Ίσως κάποτε κάποια ‘υπερμικροσκόπια’ να καταφέρουν να μας δείξουν ότι ο κενός χώρος βρίθει από ‘υπάρξεις,’ όπως ακριβώς κι ένας βάλτος είναι γεμάτος από ζωύφια. Ίσως στο μέλλον μια νέα τεχνική απεικόνισης της ευρύτερης περιοχής του εγκεφάλου, να δείξει ότι τριγύρω από τον ανθρώπινο εγκέφαλο υπάρχουν κάποια περιρρέοντα πεδία γεμάτα ‘με όλα τα μιμίδια των πληροφοριών της μνήμης.’ Την περιοχή δηλαδή του μυαλού μας που ζουν όλες οι σκέψεις.

Πιστεύω πως οι παραπάνω νύξεις και προεκτάσεις προς το παρόν είναι αρκετές. Το εντυπωσιακό στην όλη συζήτηση πάντως είναι το εξής: Μια ιδέα ενός ανθρώπου, όπως και αυτή των αρχετύπων, γεννιέται, διαφοροποιείται και συνεχίζει να υπάρχει, όχι μόνο στο μυαλό των άλλων ανθρώπων και σε βιβλιοθήκες ή υπολογιστές, αλλά και μέσα στον ίδιο το χώρο, σε κάποια περιοχή του ή διάχυτη ‘παντού’, όπου αποθηκεύονται ή, απλά, βρίσκονται ‘όλες οι ιδέες όλων των εποχών.’ Από εκεί και πέρα όλες αυτές οι ιδέες παραμένουν άφθαρτες, άλλες, ίσως, φωτεινότερες και άλλες λιγότερο προβαλλόμενες, αλλά σε κάθε περίπτωση στη διάθεση των όποιων ενδιαφερομένων.

Έχω σκεφτεί πολλές φορές αν τα φαντάσματα υπάρχουν. Αν υπήρχαν από πριν και απλώς κάποιοι ‘αλαφροΐσκιωτοι’ τα ανατάραξαν και ξύπνησαν, ή αν δημιουργήθηκαν κατευθείαν από τις ανθρώπινες σκέψεις. Τίποτε δεν μας περιορίζει στη μία ή στην άλλη εκδοχή προς το παρόν, ενώ μπορεί να συμβαίνει κι ένας συνδυασμός τους. Το γεγονός είναι πως επειδή δεν βλέπουμε και δεν ακούμε π.χ. ‘το στοιχειό της βαρύτητας’ δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει, καθώς όλοι έχουμε βάρος. Κατά τον ίδιο τρόπο οι ιδέες μας υπάρχουν όσο υπάρχουν και τα φυσικά αντικείμενα στα οποία αντιστοιχούν και αναφέρονται, παρότι πιο δυσπρόσιτες και ανεπαίσθητες. Αν ήμασταν γίγαντες στο μέγεθος βουνών, μια πέτρα θα μας φαινόταν ασήμαντη ενώ ο ουρανός ότι πιο πραγματικό υπάρχει. Αν ήμασταν στο μέγεθος μικροβίων, η πέτρα θα μας φαινόταν ακαθόριστο βουνό και ο ουρανός αδιανόητος. Αν ήμασταν όντα χωρίς προδιαθέσεις και προκαταλήψεις, τότε θα κατανοούσαμε όλα τα υπόλοιπα όντα του κόσμου, φυσικά και νοερά, εξίσου πιθανά και πάντοτε με ίσους όρους. Όσα πράγματα ή πλάσματα θεωρούμε ανύπαρκτα ή εξαλείφουμε με τις πράξεις ή την αδιαφορία μας, είναι μόνο για τη δική μας διαφοροποίηση ή επιβίωση.

Φωτογραφία από: SHELDRAKE’S THEORY OF MORPHOGENESIS

Άνιμα

Συνειδητοποίησα πως είμαι ερωτευμένος
με τη θηλυκή πλευρά του εαυτού μου:

Δυναμική

Μεγαλύτερη

Παιδεράστρια και πρόστυχη

Καλλιεργημένη

Καθηγήτρια φιλολογίας

Γλώσσας γλαφυρής και κολλώδους

Να απογυμνώνει την αντρική δασοστοιχία

Ωσότου να μείνω γυναίκα σαν εκείνη

Ίσοι προς ίσοι

Ενώ εκείνη θα έχει ήδη μεταμορφωθεί
στον αντρικό της εαυτό:

Παθητικός

Νάρκισσος

Ευφυέστερος και λεπτότερος στις σκέψεις
και στους τρόπους

Άεργος σαν τον αέρα

Που ξέρει πάντως πώς να ξεδιπλώνει το μαλλί
της πυρκαγιάς

Αναλυτής με αδιάσειστα επιχειρήματα της θεωρίας
της ανισότητας

Θα έχουμε ανταλλάξει πλήρως το μεδούλι και τα ρεύματα
των υπάρξεων

Ταυτισμένοι στην ουδέτερη κοιλιά της αιωνιότητας

Από την οποία φαντάζομαι πως όλοι καταγόμαστε

Και μοιραία έμελε να χωρίσουμε και πάλι στη ζωή

Γιατί άραγε;

Ίσως έτσι-

Για να διαιωνιστεί όλος ο θόρυβος και το φως της πλησμονής
μέσα στην απάθεια του κόσμου.

3/6/2008

Ωδή στην απλότητα της τελειότερης σκέψης

Μια γάτα στην πολυθρόνα της πολυτέλειας

Γλείφοντας την κόλλα από την αλληλογραφία

Περιφρονώντας το σκυλολόι της κυκλοφορίας

Ρουφώντας τον καπνό της μεγαλύτερης εξάτμισης

Οι σπινθήρες πάνω στο μαλλί και το θαμνοκοπτικό

Το τσάκισμα της αναμονής κι η τσακμακόπετρα

Ο μύθος της μεγάλης έκρηξης του σύμπαντος

Η μαγική στιγμή της παγκόσμιας έκστασης

Εκρηκτικές συνήθειες ιθαγενών των σπίρτων

Το κομπολόι παίζεται με χάντρες και χρησμούς

Θερμά τα τύμπανα γεμάτες οι δεξαμενές

Η χαρά με χελιδόνια και ψαλίδια στις ουρές

Τα ένστικτα υψώνουν τα πουλιά στην άγνοια

Οι μουσούδες χώνονται στων φούρνων τις οσμές

Χορταστικά βυθίζονται στη ζάχαρη τα χείλια

Γιορταστικό και νόστιμο της ίασης το γεύμα

Ελιγμός των νάρκισσων σ’ αόρατο ασημί

Ένα ρυάκι τραύλισμα πειρατών επιστροφή

Οι άγγελοι στο χρυσαφένιο ψύλλων ψιλοβρόχι

Η παρθενογένεση του πράσινου χρώματος

Ένα χαλί χαϊδεύει της παλάμης η διέγερση

Ένα φιλί στη λίμνη και οι κύκλοι που απλώνουν

Από την τούφα του καπνού το γαλάζιο σπάργανο

Στρατιές τερμίτες σ’ ένα καθαρισμένο καύκαλο

Ο δρομέας του Ζήνωνα που δε φτάνει τη χελώνα

Η θεωρία των άφταστων ενδιάμεσων σταδίων

Η δυσκολία του χωρισμού κι η συνέχεια της ζωής

Φύλα των πολιτισμών πυκνά σαν τα θροΐσματα

Φορτία στις ρίζες απειρισμοί στις κορυφές

Ό, τι ζυγώνει η φαντασία στέλνει στα έπακρα

Οι άγριες χίμαιρες με τα πολυπλόκαμα μαλλιά

Τα τέρατα της άγριας νίκης του σουρεαλισμού

Θριαμβικοί προορισμοί ραμμένοι πάνω στα πανιά

Η διάσταση στα στήθη της απεραντοσύνης

Η ραχοκοκαλιά και το κεφάλι μες τα σύννεφα

Τα ψηλά σιντριβάνια και η ρίψη βεγγαλικών

Ένας αγκώνας κάνει στήριγμα στην θύμηση

Ένα πηγούνι τρίζει σέρνεται η περιέργεια

Η διείσδυση του ακρωτηρίου στο πέλαγος

Δυνητικός είναι ο γιαλός που ξεκινάνε τα ταξίδια

Οι ατελείωτες λίστες των ονομάτων καραβιών

Αναφορά των φάρων στη σειρά των ναυαγίων

Η δίνη στο σημείο που έφυγε το εκτόπισμα

Το απόλυτο σύμφωνα με τη σχετικότητα

Ο χώρος που εκτείνεται θωρώντας τις εκτάσεις

Οι σκούπες στα καταστρώματα τις αποστάσεις

Τα λιμάνια που μακραίνουν στο ηλιοβασίλεμα

Τα κενά της πίστης μεταξύ των προσευχών μας

Οι αστεϊσμοί δειλών στου καιρού την πρόκληση

Η διαρκής αλληλουχία των σημείων και γραμμών

Ο ρυθμός συνεχίζει παντοτινός κι ασίγαστος

Το στημένο αυτί στους τοίχους των αντηχήσεων

Η μουσική που ακούγεται στη σάλα παραπέρα

Σκιώδη και αθόρυβα τα βήματα της έμπνευσης

Τ’ αποτυπώματα των κυματοσυναρτήσεων

Τα ζάρια ανακατεύουνε οι πιθανότητες

Αρκεί κάποιος να μη μάθει ότι τον έκλεψαν

Η βεβαιότητα της αρχής της αβεβαιότητας

Ένα βαρίδι που πέφτει στην αιωνιότητα

Μια φυσαλίδα που αιωρείται στην ατμόσφαιρα

Η σκόνη στον ορίζοντα των κατολισθήσεων

Μνημεία αρχής σκοπιές ενέργειες διατήρησης

Μικροσκοπικά τρυπάνια στις φλέβες του κενού

Κεραίες ραδιοφώνων στην κοιλιά του γαλαξία

Τα μακρινά τα φώτα μίας παλιγγενεσίας

Σβηστό φεγγάρι χλωμά πρόσωπα και μαύρες τρύπες

Τ’ αστέρια που λάμπουν στιγμιαία εδώ κι εκεί

Οι νοήμονες συμπτώσεις της συγχρονικότητας

Η κλίση των δέντρων στο πέρασμα τ’ ανέμου

Τα φύλλα αίολα στην άπνοια του διαστήματος

Η υπηρεσία των βελών στην ακρίβεια της τύχης

Η συζυγία των κορμιών στο πεδίο του έρωτα

Η ακαριαία σύζευξη ορμών σωματίδιων

Η τηλεμεταφορά κβαντωμένων καταστάσεων

Η τηλεπάθεια των αμοιβαίων αισθημάτων

Τα πανομοιότυπα των παράλληλων συμπάντων

Οι πολλαπλοί στίχοι ενός μοναδικού ποιήματος

Η πολυδιάστατη ερμηνεία μιας πρότασης

Η ιδιαίτερη και ανεπανάληπτη ζωή

Η κριτική που ασκεί κριτική στις διακοπές της

Η λίμπιντο που ανέρχεται καυτή των ηφαιστείων

Το μέγιστο βεληνεκές της εκσπερμάτωσης

Τα κουφάρια στην άμμο των λιωμένων ρολογιών

Η αρχή της μεγιστοποίησης της εντροπίας

Ένα λελέκι και το βήμα της ισορροπίας

Η γυναίκα στη μετενσάρκωση μίας κλεψύδρας

Ένας μπεκρής η πτώση στο μπουκάλι και το σπάσιμο

Το δάγκωμα ενός φιδιού κι η ρίξη των κρύσταλλων

Η άρση της αλήθειας του φουστανιού το σήκωμα

Ένα κουπί στ’ απόβραδο η σκέψη κι ένα πλοίο

Το χτύπημα στ’ απόκαμα και το χυμένο αιδοίο.

28/5/2008

«Η ολιστική θεώρηση του ποιήματος και συνάμα η μοναδικότητα του κάθε στίχου. Η διαδοχή των στίχων χωρίς το συνειρμό, αλλά βασισμένη σε μία φυσική, μυστική διαδικασία. Η αυτόματη μετάβαση των τοπίων χωρίς τη μεσολάβηση του χρόνου. Η εξαφάνιση των κενών και η αναίρεση του διαστήματος. Οι σύγχρονες απόψεις για το χώρο- χρόνο, η ανθρώπινη σκέψη και η πραγματικότητα. Η ποιητική προσέγγιση. Όλα αυτά συνθέτουν τη διαδρομή στην αναζήτηση του εξαιρετικού χρησιμοποιώντας μονάχα μία παραδοχή: Η τελειότητα βρίσκεται στην απλότητα».

Πίνακας: Salvador Dali, The Great Masturbator, 1929.