5 Μαΐ 2008

Η τέχνη της συζήτησης



René Magritte, Η τέχνη της συζήτησης, 1950


Μια εικόνα εκτός του ότι μας αιχμαλωτίζει στον ίδιο τον αντικατοπτρισμό της, σαν έναν καθρέφτη που μας επιστρέφει εμάς τους ίδιους, μπορεί, ακόμη χειρότερα, να μας παγιδεύσει με τη μορφή της με τέτοιον τρόπο ώστε να μην αναγνωρίζουμε ‘μέσα’ της το παραμικρό νόημα και περιεχόμενο. Αυτό, ως ένα βαθμό, οφείλεται και στον τρόπο που ο ανθρώπινος εγκέφαλος λειτουργεί μέσω της κυρίαρχης αίσθησης της όρασης. Τις περισσότερες φορές, αν όχι όλες,  αυτό που βλέπουμε είναι πιο σημαντικό και πιο πραγματικό από αυτό που σκεφτόμαστε ότι βλέπουμε.

Με τον ίδιο τρόπο και οι λέξεις γίνονται κατανοητές μέσω εικόνων που χρησιμοποιεί η σκέψη. Σπανίως δηλαδή όταν λέμε ή ακούμε μια λέξη σκεφτόμαστε τα γράμματα που την αποτελούν. Στον πίνακά του, ‘Η τέχνη της συζήτησης,’ (LArt de la Conversation) ο Magritte χρησιμοποιεί αυτήν την πραγματικότητα, για να δείξει το πώς μια λέξη μπορεί να είναι ένας πίνακας ζωγραφικής (ή το αντίστροφο). Ωστόσο η εικόνα του πίνακα, όπως και η λέξη που απεικονίζεται σε αυτόν (Rêve= όνειρο) δεν ταυτίζονται απαραίτητα. Το τι σημαίνει η λέξη ‘όνειρο’ για τον καθένα, είναι κάτι καθαρά υποκειμενικό, αφού το όνειρο εκφράζει τον ιδιαίτερο του καθενός προσωπικό κόσμο. Αυτήν την αμφισημία μεταξύ των λέξεων, των εικόνων, και των νοημάτων που αναπαριστούν ή αποδίδουν, ο Magritte θα τονίσει σε διαφορετικές περιόδους με πίνακες- δοκίμια που έχουν τον τίτλο το ‘Κλειδί των ονείρων’:




"Κλειδί των ονείρων, 1927"



"Κλειδί των ονείρων, 1930"


"Κλειδί των ονείρων, 1935"

Σ’ αυτούς τους πίνακες φαίνεται ακριβώς η αντιπαράθεση μεταξύ των λέξεων και των εικόνων που προσπαθούν να αποδώσουν τις λέξεις. Οι όποιες λογικές συνδέσεις έχουν δημιουργηθεί στο καθημερινό μας ‘κατεστημένο’ λεξιλόγιο, διαλύονται και δίνουν τη θέση τους στη ‘μη λογική.’ Σ’ άλλες περιπτώσεις οι λέξεις ταιριάζουν με τις εικόνες με τρόπο πρωτότυπο, ενώ στην τελευταία εικόνα βλέπουμε την ταύτιση μεταξύ λέξης και εικόνας. Σε κάθε περίπτωση, το μυαλό αναγκάζεται ν’ αναρωτηθεί: Τι άλλη μορφή μπορεί να έχει μια εικόνα; Ποια άλλη σημασία μπορεί να έχει μία λέξη; Ποιος θα ήταν ο καταλληλότερος τρόπος να κατανοηθούν τα καθημερινά πράγματα και οι καταστάσεις;

Ο Magritte καταφέρνει να μας υποβάλλει σ’ ένα νέο κόσμο αισθήσεων και διανοημάτων. Μας επιβάλλει την ανάγκη να συλλογιστούμε σε ένα διαφορετικό, μη συνηθισμένο επίπεδο, καθώς και να μάθουμε να διαλογιζόμαστε σε κάποια ‘μυστική’ και κοινή, ίσως, ‘γλώσσα,’ όπου τα πράγματα βρίσκουν την πραγματική μορφή και το αληθινό νόημά τους.