[Απόσπασμα από το βιβλίο "Atom and Archetype: The Pauli/Jung Letters, 1932-1958"]
Αγαπητέ κ. Pauli,
Η επιστολή σας
είναι ιδιαίτερα σημαντική και ενδιαφέρουσα. Για αρκετά χρόνια τώρα, έχω
ασχοληθεί με ένα ζήτημα που ίσως κάποιοι το θεωρήσουν τρελό˙ δηλαδή, τα ΑΤΙΑ (Άγνωστης Ταυτότητας
Ιπτάμενα Αντικείμενα)= ιπτάμενοι δίσκοι. Έχω διαβάσει τα περισσότερα κείμενα της
σχετικής βιβλιογραφίας και έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο μύθος των ΑΤΙΑ
αντιπροσωπεύει τις προβολές- δηλαδή, τον εκπεφρασμένο συμβολισμό- της
διαδικασίας εξατομίκευσης. Αυτή την άνοιξη, καταπιάστηκα με ένα κείμενο σχετικά
με το θέμα, το οποίο μόλις τέλειωσα.
Σήμερα, ως
συνέπεια του γενικού αποπροσανατολισμού που επικρατεί, όπως είναι ο πολιτικός κατακερματισμός
του κόσμου, και ο επακόλουθος διαχωρισμός ανάμεσα στο συνειδητό και στο
ασυνείδητο, ο Εαυτός έχει ενσωματωθεί
σε μια αρχετυπική μορφή (δηλαδή στο
ασυνείδητο), γεγονός που έχω συναντήσει επανειλημμένα στους ασθενείς μου. Τώρα,
καθώς γνωρίζω από την πείρα μου ότι ένα σωματοποιημένο- δηλαδή, ενεργοποιημένο-
αρχέτυπο δεν μπορεί να είναι η αιτία, αλλά είναι σίγουρα μια συνθήκη των συγχρονιστικών
φαινομένων, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι σύγχρονες εμφανίσεις αναμένεται
να αντιστοιχούν στο αρχέτυπο ως ένα είδος αντικατοπτρισμού. Ύστερα συνέχισα να
ερευνώ τα περιστατικά των ΑΤΙΑ (αναφορές, φήμες, όνειρα, εικόνες, κλπ.). Αυτό
παρήγαγε ένα σαφές αποτέλεσμα που θα μπορούσε να εξηγηθεί ικανοποιητικά με την
αιτιότητα αν τα ΑΤΙΑ δεν ήταν δυστυχώς πραγματικά (ταυτόχρονες θεάσεις οπτικά
και σε ραντάρ!). Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει αξιόπιστη απόδειξη ότι είναι πραγματικές
μηχανές. Θα μπορούσαν εξίσου πιθανά να είναι ζώα. Οι θεάσεις φαίνεται να υποδεικνύουν
περισσότερο κάτι αμφίβολης φύσης.
Αναρωτήθηκα
επομένως κατά πόσο θα ήταν δυνατό οι αρχετυπικές προβολές να έχουν μια
αντιστοιχία όχι μόνο με μια ανεξάρτητη υλική αιτιακή αλυσίδα, όπως στο
συγχρονιστικό φαινόμενο, αλλά επίσης και με κάτι σχετικό με πλαστά συμβάντα ή
ψευδαισθήσεις, που, παρά την υποκειμενική τους φύση, ήταν ταυτόσημες με μια παρόμοια
φυσική τάξη. Με άλλα λόγια, το αρχέτυπο σχηματίζει μια εικόνα που είναι ταυτόχρονα
ψυχολογική και φυσική. Αυτή, φυσικά, είναι η φόρμουλα για τη συγχρονικότητα,
έστω και με τη διαφορά ότι στην τελευταία περίπτωση, η ψυχολογική αιτιακή αλυσίδα
συνοδεύεται από μια φυσική αλληλουχία γεγονότων με παρόμοιο νόημα. Τα ΑΤΙΑ,
ωστόσο, φαίνεται να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται χωρίς εμφανή λόγο, έτσι
ώστε η μόνη λογική εξήγηση για την ύπαρξή τους να είναι η σχέση τους με το
νόημα της ψυχικής διαδικασίας. Έτσι θα ήμουν ευτυχής, και θα ήταν ξαλάφρωμα για
το μυαλό μου, αν θα μπορούσα πειστικά να αποκλείσω την αντικειμενική τους
υπόσταση. Αλλά για διάφορους λόγους, το θεωρώ αδύνατο. Υπάρχει κάτι περισσότερο
στο όλο φαινόμενο από έναν απλά ενδιαφέροντα και συμβατικά εξηγούμενο μύθο.
Μου φαίνεται ότι
το φυσικό πρόβλημα της συμμετρίας ή ασυμμετρίας, που τόσο περίεργα συμπίπτει με
τη δική μου διαίσθηση, είναι κάτι ανάλογο ή παράλληλο. Πέρα από τον κατοπτρικό
χαρακτήρα του φαινομένου, οι καταστάσεις του ασυνείδητου (που αναπαρίσταται από
αναφορές για ΑΤΙΑ, όνειρα και εικόνες) υποδεικνύουν μια «μικρή αριστεροχειρία του
Θεού,» με άλλα λόγια, μια στατιστική υπερίσχυση του αριστερού- δηλαδή, μια επικράτηση
του ασυνείδητου, που εκφράζεται μέσα από «τα Μάτια του Θεού», «πλάσματα
ανώτερης νοημοσύνης,» προθέσεις απολύτρωσης ή εξιλέωσης μέσω «ανώτερων κόσμων,»
κ.λπ. Αυτά τα σύμβολα αντιπροσωπεύουν το ασυνείδητο και επιδεικνύουν την
ανωτερότητά του. Αυτό αντιστοιχεί σε μια κατάσταση στην οποία ολόκληρη η
συνείδηση αντιμετωπίζει για μια στιγμή ένα ανεπίλυτο δίλημμα, και έτσι η
εξουσία περνά στο ασυνείδητο εφόσον- δυνητικά τουλάχιστον- διαθέτει το λυτρωτικό
Τρίτο. Το Τρίτο είναι ένα αρχέτυπο
που θα μπορούσε να ενώσει ή να συμβιβάσει τα αντίθετα.
Ο μύθος των ΑΤΙΑ
δείχνει σαφώς ότι το λανθάνον σύμβολο προσπαθεί να ανέλθει από το συλλογικό
ασυνείδητο πάνω από το επίπεδο της σύγκρουσης των αντιθέτων σε μια, άγνωστη
προς το παρόν, σφαίρα, σε ένα είδος παγκόσμιας ολότητας και ανάπτυξης του Εαυτού
(εξατομίκευση). Αυτό σημαίνει ότι τα αποτελέσματα του αντικατοπτρισμού, που μας
τυφλώνουν, θα παραμερίζονταν, και οι αντικρουόμενες έννοιες της διττής ύπαρξης
θα έχαναν την ισχύ τους. Αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί από ένα «ασύμμετρο»
Τρίτο, που θα προτιμούσε μία κατεύθυνση˙ δηλαδή- σύμφωνα με την έννοια του μύθου- την κατεύθυνση προς μια μεγαλύτερη
διαφοροποίηση της συνείδησης, σε αντίθεση με την ισορροπία συνειδητού-
ασυνείδητου. Το μ μεσόνιο θα
αντιστοιχεί έτσι στο αρχέτυπο που είναι υπεύθυνο για αυτήν την ψυχική
λειτουργία. Η πράξη ομοτιμίας (parity) αντιστοιχεί στην ψυχολογική αντίθεση (η «δεξιά»
και η «αριστερά» στην πολιτική, το συνειδητό και το ασυνείδητο στην ψυχολογία,
κ.λπ.)
τα e+ και e- (ποζιτρόνιο και ηλεκτρόνιο αντίστοιχα)
αντιστοιχούν στις ενεργειακές δυνάμεις των
αντιθέτων.
Το T, η αντιστροφή του χρόνου, αντιστοιχεί στη κατεύθυνση προς το μέλλον του συνειδητού
και στην κατεύθυνση προς το παρελθόν του ασυνείδητου.
Το γεγονός ότι
είναι ακριβώς οι ασθενείς αλληλεπιδράσεις που εμφανίζουν ασυμμετρία αποτελεί
μια σχεδόν οφθαλμοφανή παραλληλία με το γεγονός ότι είναι ακριβώς οι
απειροελάχιστοι, ψυχολογικοί παράγοντες, που παραβλέπονται από όλους, που
κλονίζουν τα θεμέλια του κόσμου μας. Η «Κινεζική επανάσταση» προέρχεται από την
άλλη όχθη, ας πούμε- δηλαδή από το ασυνείδητο, ένα συμβολικό «esprit d’ escalier» (εκ των υστέρων
συνειδητοποίηση) της παγκόσμιας ιστορίας! Το όνειρο σας σχετικά με την «Κινέζα»
φαίνεται να είχε προβλέψει αυτό˙ δηλαδή, η anima σας είχε ήδη αισθανθεί την ασυμμετρία.
Στο όνειρό σας
της παραγράφου 27. IX [XI]. 1954 [Γράμμα 76], προβλέπετε την
απώλεια ισχύος του κατοπτρισμού- δηλαδή των αντιθέτων. Τώρα γνωρίζετε κάτι που
είναι κρυφό για όλους τους άλλους- δηλαδή, ότι στο ασυνείδητο το Τρίτο
προετοιμάζεται και έχει ήδη αρχίσει να εξουδετερώνει την ενέργεια τάσης που
προέρχεται από τα αντίθετα. Αυτό συνεπάγεται το ξεθώριασμα της ψευδαίσθησης ότι
τα αντίθετα είναι πραγματικά αντικείμενα, και επομένως της αξιωματικής θεωρίας
της συμμετρίας. Αυτή η διαδικασία είναι τυπικά «Ανατολίτικη,» γιατί οι διδασκαλίες
του Mukti (απελευθέρωση) και
του Tao τονίζουν τη
σημασία της συμφιλίωσης των αντικειμενικών αντιθέτων (Samsara) και διεισδύουν στην ψευδαίσθηση (Maya) του κόσμου.
Οι συσχετισμοί που
κάνετε σε σχέση με το ψυχολογικό πρόβλημα
βρίσκονται στο σωστό δρόμο, ως ένα επιπλέον παράδειγμα αντιθέτων (ψυχή και
σώμα) που έχουν ανασταλεί ή ακυρωθεί προς όφελος ενός Τρίτου.
Η σύμπτωση του «Ψυχομύκητα»
(Phycomyces) και του «Περσέα» είναι αλάνθαστα συγχρονιστική και επισημαίνει τη
μυστική συνεργασία του ήρωα (συνείδηση) που αγωνίζεται ενάντια στο τέρας του
σκότους (ασυνείδητο)- δηλαδή, το αρχέτυπο. Όταν εργαζόμουν πάνω στα ΑΤΙΑ,
μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα συγχρονικότητας αναδύθηκαν επίσης, που
επέσυραν την προσοχή μου στην αρχετυπική φύση του φαινομένου.
Όνειρο 12 [15]. III. 1957 [Γράμμα 76]: Ο άνθρωπος με το
χειρόγραφο είναι σίγουρα η Σκιά, αλλά έχει φωτοστέφανο,
έτσι γίνεται ο μη αναγνωρισμένος ήρωας. Εξού και η ιδέα του «Krishna» στο
επόμενο όνειρο. Ο «Spiegler» [Αυτός που ανακλά] είναι ένα κυρίαρχο αρχέτυπο, είναι
αυτός που παράγει τον αντικατοπτρισμό, το σημείο όπου οι δύο πλευρές αναστρέφονται,
μια μικροσκοπική διάσταση. Εδώ ο ψυχολόγος υπεισέρχεται στο όνειρο ως
(συμμετρικός) εκπρόσωπος της ψυχικής πλευράς˙ με άλλα λόγια, το ασυνείδητο επισημαίνει
μια ψυχική πτυχή της μικροσκοπικής διάστασης, πιθανώς τον Εαυτό, που στην
ψυχική σφαίρα αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη διάσταση.
Στον κόσμο των μ μεσονίων- δηλαδή, στη μικρότερη δυνατή
διάσταση- η έννοια του αντικατοπτρισμού φαίνεται να επιλύεται, γιατί τώρα κάποιος
έχει να κάνει με τον «Spiegler» [Αυτόν που κατέχει τον αντικατοπτρισμό]-
δηλαδή, με το ψυχοειδές αρχέτυπο, όπου το «ψυχικό» και το «υλικό» δεν έχουν
νόημα, ή όπου η τάξη των αντιθέτων γίνεται ασαφής και κάθε περιστατικό μπορεί
να είναι μόνο ασύμμετρο. Ο λόγος για αυτό είναι ότι ένα περιστατικό μπορεί να εμφανιστεί
με τη μία ή με την αντίθετη μορφή του όταν προκύπτει από το αδιαχώριστο Ένα. Το
μ μεσόνιο είναι, φυσικά, μόνο μια
προσέγγιση του μικροσκοπικού Ένα.
Ο μύθος των ΑΤΙΑ
καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο «Εαυτός» είναι «Αυτός που ανακλά.» Ο συμβολισμός
το απεικονίζει αυτό αφενός ως μαθηματικό σημείο ή μονάδα και αφετέρου, μέσω του
κύκλου, ως παγκοσμιότητα (δηλαδή άπειρη πληθώρα), προσωποποιημένη στον Άνθρωπο,
στο Θεό και στην ανθρωπότητα (Hiranyagarbha = πολυσήμαντη ψυχή), αιώνια και μεταβατική,
υπαρκτή και ανύπαρκτη, που χάνεται και αναδύεται ξανά, κλπ.
Είμαι ειλικρινά
ευγνώμων για το γράμμα σας. Έριξε νέο φως σε πολλά θέματα που με απασχολούσαν,
και είμαι βαθύτατα εντυπωσιασμένος από τη «σύμπνοια» ανάμεσα στις φυσικές και στις ψυχολογικές νοητικές διαδικασίες,
οι οποίες μπορούν να εκληφθούν μόνον ως συγχρονιστικές. Το ίδιο αρχέτυπο
φαίνεται να εμπλέκεται τόσο στη «Κινέζικη επανάσταση» όσο και στο θαυμασμό μου
για το φαινόμενο των ΑΤΙΑ, καθώς υπάρχουν ακόμη δύο αιτιακές αλυσίδες εδώ, που
είναι τελείως χωριστές μεταξύ τους, αλλά που συμπίπτουν στο νόημα, παρότι ο
κόσμος της φυσικής είναι αυτός της οπτικής, του βάθους, και του εύρους και
είναι εξωστρεφής. Αντιθέτως, το ανεπαίσθητο και κρυφό σημείο ανήκει στον κόσμο
της ψυχολογίας, στην οποία η φυσική αντανακλάται. Αυτή η έλλειψη «οπτικής» στην
ψυχολογία, ωστόσο, της δίνει το προνόμιο να εμφανίζεται στους ουρανούς
ολόκληρης της υφηλίου (γεγονός που είναι αρκετό για να κάνει κάποιον να είναι
ιδιαίτερα προσεκτικός). Δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία ότι είναι ο συμβολισμός
της εξατομίκευσης που βρίσκεται στην ψυχολογική βάση του φαινομένου των ΑΤΙΑ. Η
δυσκολία αρχίζει μόνον όταν κάποιος λάβει υπόψη την πιθανότητα ότι τα ΑΤΙΑ μπορεί
να είναι πραγματικά. Φαίνεται ότι ήταν πάντοτε παρόντα (ιστορικές αναφορές!),
αλλά είναι μόνο στις μέρες μας που έχουν γίνει μύθος (πιο συχνές εμφανίσεις;).
Έχει η φυσική να κάνει κάποιες προτάσεις πάνω σε αυτό;
Με τις θερμότερες
ευχαριστίες
Ειλικρινά δικός
σας, C.G.J.