11 Ιουλ 2014

Η συλλογική εφεύρεση


Συλλογική εφεύρεση (Collective invention), 1934

Βρήκα μια ανάλυση στο διαδίκτυο σχετικά με τη 'Συλλογική εφεύρεση' του Μαγκρίτ, η οποία είναι ενδιαφέρουσα από μια 'φεμινιστική' άποψη:

"Το πρόβλημα της γυναίκας είναι το πιο υπέροχο και ανησυχητικό πρόβλημα." Έτσι έγραφε ο André Breton, στο δεύτερο σουρεαλιστικό Μανιφέστο του, το 1929. Κατά την άποψή του, η εκδήλωση της πραγματικής ελευθερίας επιτυγχάνεται χάρη στην απελευθέρωση των καταπιεσμένων επιθυμιών. Έτσι, ο σουρεαλιστικός σχεδιασμός για χειραφέτηση οδήγησε στην απόρριψη της ηθικής, ως πηγή καταπίεσης και αλλοτρίωσης.

Στα σουρεαλιστικά έργα, οι απεικονίσεις της γυναίκας υπέστησαν επανειλημμένα έναν απανθρωπισμό με μια πρωτοφανή δίψα αντικειμενοποίησης, μεταμορφώνοντας και κατακερματίζοντας το γυναικείο σώμα. Μεταξύ αυτών των σουρεαλιστικών υβριδίων ήταν και η μορφή μιας γοργόνας αντεστραμμένης (με κεφάλι ψαριού και σώμα ανθρώπου), στη 'Συλλογική εφεύρεση' του Μαγκρίτ. Εδώ, η μυθική εικόνα ενός όντος μισό ψάρι μισό γυναίκα απορρίπτεται, με τη θηλυκότητα να μειώνεται στο ρόλο των γεννητικών οργάνων που έχουν εκτεθεί στη σφαίρα της πλήρους απελευθέρωσης της αρσενικής φαντασίας...


Η παρουσία του πνεύματος (The presence of spirit), 1960

Στη 'Συλλογική εφεύρεση' του Μαγκρίτ, το υβριδικό πλάσμα κείται στην άμμο, απομακρυσμένο από το νερό, άψυχο. Η αδυναμία του να προφέρει έστω κι έναν ήχο θυμίζει τη σύντομη ιστορία του Franz Kafka, 'Η σιωπή των σειρήνων,' 1931, όπου ο Κάφκα διασκευάζει την ιστορία του Οδυσσέα. Στην εκδοχή του Κάφκα, οι σειρήνες παραμένουν σιωπηρές επειδή η σιωπή τους αποσκοπεί να δείξει ότι αποτελεί ένα ακόμα πιο θανατηφόρο όπλο από τα τραγούδια τους. Η δύναμη της ματιάς υπερνικά την δύναμη της φωνής, και εδώ ο άνθρωπος βγαίνει νικητής...


Το τραγούδι των σειρήνων (The song of the sirens), 1953

Ο Μαγκρίτ αναλαμβάνει με τη σειρά του τη μεταμόρφωση του μύθου. Τα ιχθυόμορφα χαρακτηριστικά της 'γοργόνας' υπερισχύουν, τονίζοντας την εξάρτηση από το υδάτινο στοιχείο. Ωστόσο, η δύναμη, η παροχή ζωής, η γονιμότητα, και οι καθαρτικές ιδιότητες του νερού δεν υπάρχουν σε αυτόν το συμβολισμό. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με τη 'Γέννηση της Αφροδίτης' του Μποτιτσέλι, όπου η γυναικεία μορφή αναδύεται από τον αφρό της θάλασσας μέσα από ένα κοχύλι, αλλά, αντίθετα, με μια απεικόνιση του θανάτου της Αφροδίτης. Έτσι ο Μαγκρίτ αντιστρέφει άλλον έναν μύθο (αυτόν της γέννησης της Αφροδίτης).

Η μορφή της 'αντι-γοργόνας' (σύμφωνα πάντα με τη συγκεκριμένη ανάλυση) είναι μια εξαιρετικά ακυρωτική εικόνα της γυναίκας. Θέτει υπό αμφισβήτηση τις πολιτισμικές αναπαραστάσεις των γοργόνων, καθώς και της γέννησης της Αφροδίτης, και προσβάλλει το Χριστιανικό συμβολισμό. Όπως με τις σιωπηρές σειρήνες του Κάφκα, η 'γοργόνα' του Μαγκρίτ εκτίθεται στα ανδρικά βλέμματα. Αποδύεται όχι μόνο από τις μυθολογικές ποιότητες και αξίες της φωνής της, αλλά και από τα διαχρονικά ιδεώδη της ομορφιάς. Η θανάτωσή της στον αφρό των κυμάτων δεν εμποδίζει ωστόσο να εκθέτει τα γεννητικά της όργανα, διεγείροντας έτσι τον ανδρικό πόθο."
http://www.academia.edu/4589755/Death_of_a_Mermaid._A_study_on_Rene_Magrittes_LInvention_Collective_Collective_Invention_Honza_Zamojski_Fishing_with_John_Nero_Publishing_Milan_2013_pp._131-143


Σημειώνω (σε σχέση με την προηγούμενη ανάλυση):

"Ο Xavier Abril υποστήριξε ότι για να καταληφθεί κάποιος από τα όνειρα πρέπει να γίνει 'εντελώς ένα ψάρι,' επικαλούμενος τα λόγια του Αϊνστάιν: "το μυαλό του ανθρώπου που ονειρεύεται είναι πλήρως ικανοποιημένο από ό,τι συμβαίνει." Αναζητώντας το δρόμο για την απελευθέρωση του νου και των κρυφών επιθυμιών, οι σουρεαλιστές πίστευαν στην αιτιολογική ισχύ της τέχνης, η οποία είναι ικανή να μετατρέπει την πραγματικότητα. Η αμφισβήτηση της γυναίκας οδήγησε στην (καλλιτεχνική) κακοποίησή της. Αυτός ήταν επίσης ο λόγος για τον οποίο η Merilyn Monroe έγινε, αργότερα, αντικείμενο της φεμινιστικής κριτικής και μελέτης από τους οπαδούς τηε θεωρίας του Φρόιντ..."

Στην τελευταία παράγραφο αντικατέστησα τις λέξεις 'Breton' με 'Αϊνστάιν' και 'Μαγκρίτ' με 'Monroe.' Όπως μπορείτε να δείτε το νόημα παραμένει το ίδιο, γεγονός που δείχνει το διφορούμενο χαρακτήρα της ανθρώπινης ομιλίας. Αυτή την ασάφεια είναι που ο Μαγκρίτ ήθελε να τονίσει...


Γοργόνα και Τρίτων (Mermaid and merman), άγνωστος καλλιτέχνης, 1866 

Οι γοργόνες συνδέονται με τις σειρήνες της ελληνικής μυθολογίας, καθώς και με τα σειρήνια (sirenia), μια βιολογική τάξη που περιλαμβάνει τους μανάτους. Μερικές από τις ιστορικές εμφανίσεις μανάτων μπορεί να παρεξηγήθηκαν από τους ναυτικούς ως γοργόνες. Ο Χριστόφορος Κολόμβος ανέφερε ότι είδε γοργόνες ενώ εξερευνούσε την Καραϊβική, και εμφανίσεις έχουν αναφερθεί πρόσφατα σε όλον τον κόσμο. Το 2012, η Εθνική Ωκεανογραφική Υπηρεσία των ΗΠΑ (U.S.A. National Ocean Service) δήλωσε ότι αποδείξεις για την ύπαρξη γοργόνων δεν βρέθηκαν ποτέ.
http://en.wikipedia.org/wiki/Mermaid

Συνήθως αναφερόμαστε στις γοργόνες ως πλάσματα μισά άνθρωποι και μισά ψάρια, αλλά πάντα θεωρούμε ότι το ανθρώπινο μέρος είναι το πάνω μισό. Αυτό επειδή τις θεωρούμε εξίσου έξυπνες με εμάς, με μια πανέμορφη ουρά ψαριού. Αν όμως είχαν την αντίστροφη εμφάνιση; Ίσως τότε να έμοιαζαν περισσότερο με εμάς- είμαστε σίγουροι για τα πόδια μας, αλλά γνωρίζουμε λίγα για το μυαλό μας. Και όπως το γνωστό γνωμικό λέει, το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι...


Τα θαύματα της φύσης (The wonders of nature), 1953

Ο πίνακας 'Τα θαύματα της φύσης' επιδεικνύει πλήρως την ποιητική ευαισθησία του Μαγκρίτ. Εδώ απεικονίζει δύο εραστές με κεφάλι ψαριού, αφοσιωμένοι σε ένα ερωτικό τραγούδι. Η συμβατική μορφή της γοργόνας έχει αντιστραφεί, κάνοντας τα πλάσματα ακόμη πιο φανταστικά. Παρότι μοιάζουν πέτρινες, οι μορφές δείχνουν ταυτόχρονα να είναι ζωντανές,  γεγονός που τους αποδίδει έναν ιδιαίτερα ανθρώπινο χαρακτήρα. Ο πίνακας περιέχει επίσης οπτικά στοιχεία που βρίσκονται σε προηγούμενα έργα του Μαγκρίτ, όπως το πλοίο φάντασμα που είναι ένα με τα κύματα στον ορίζοντα, ή οι ίδιες οι μορφές που μοιάζουν με υβριδικά πλάσματα.



Σχέδιο του Μαγκρίτ για το βιβλίο του Lautréamont, 'Maldodor,' 1948
http://www.johncoulthart.com/feuilleton/2012/01/18/magrittes-maldoror/

Ο Μαγκρίτ, όπως και οι άλλοι σουρεαλιστές γνώριζε το ποίημα 'Τα τραγούδια του Μαλντορόρ,' του Γάλλου ποιητή του 19ου αι. Isidore Ducasse, γνωστός με το ψευδώνυμο Compte de Lautréamont. Η προηγούμενη εικόνα είναι μια από τις απεικονίσεις που ο Μαγκρίτ ζωγράφισε για την έκδοση των ποιημάτων του Lautréamont, το 1948. Σχετικά με τον πίνακα 'Τα θαύματα της φύσης,' ο Μαγκρίτ είχε πει στους Joseph και Jory Shapiro, αρχικοί ιδιοκτήτες του πίνακα, ότι ο τίτλος ήταν 'Το τραγούδι της αγάπης' ('The song of love'). Ωστόσο, όταν ρωτήθηκε αργότερα από το φίλο του Harry Torezyner, ο Μαγκρίτ απάντησε ότι δεν θυμόταν τον αρχικό τίτλο.
http://mcachicago.org/exhibitions/collection/browse/title/5/19


Σχέδια για το βιβλίο του Paul Eluard, ‘The Necessities of Life,’ 1945
http://www.all-art.org/art_20th_century/magritte2.html

Στην προηγούμενη εικόνα βλέπουμε (μεταξύ άλλων) τον Γάλλο ποιητή Paul Eluard με ουρά ψαριού, κρεμασμένο από το λαιμό. Τέτοιες φοβερές αναπαραστάσεις φαίνεται ότι στοχεύουν όχι μόνο το θεατή αλλά και το ζωγράφο. Πρόκειται για ένα είδος κυνικής και ανήλεης αυτοκριτικής, που σκόπευε να καθαρίσει το πνεύμα και την ψυχή του καλλιτέχνη από την κομφορμιστική παρακμή της τότε μπουρζουαζίας. Αλλά ήταν ταυτόχρονα και μια κατάδυση στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής.

Ακολουθεί ένα απόσπασμα από 'Τα τραγούδια του Maldoror:'

"Εγώ... είμαι πάντα σαν το βασάλτη! Στη μέση, όπως και στην αρχή της ζωής, οι άγγελοι μοιάζουν με τον εαυτό τους: Δεν πέρασε πολύς καιρός όταν μισούσα τον εαυτό μου! Ο άνθρωπος και εγώ, περιορισμένοι στα όρια της νοημοσύνης μας, σαν μια λίμνη μέσα σε ύφαλο κοραλλιογενούς νησιού, αντί να ενώσουμε τις δυνάμεις μας ενάντια στην τύχη και στη δυστυχία, απομακρυνόμαστε ο ένας από τον άλλον, από έναν σεισμό μίσους, παίρνοντας δυο αντίθετους δρόμους, σαν ο ένας να είχε λαβώσει τον άλλο με την αιχμή ενός μαχαιριού! Μοιάζει σαν ο ένας να αποδέχεται την περιφρόνηση που εμπνέει τον άλλο· Υποκινούμενοι από το κίνητρο μιας σχετικής αξιοπρέπειας, σπεύδουμε να μην παραπλανήσουμε τον αντίπαλο· ο καθένας μένει στην πλευρά του, ξέροντας ότι η προκηρυγμένη ειρήνη είναι αδύνατο να διατηρηθεί. Ας είναι! - ότι ο πόλεμός μου ενάντια στον άνθρωπο συνεχίζεται, όσο ο ένας βλέπει στον άλλο τη δική του υποβάθμιση ... όσο παραμένουμε θανάσιμοι εχθροί. Εφόσον πρέπει να κερδίσω μια νίκη καταστροφική αλλιώς να υποκύψω, η μάχη θα είναι όμορφη: εγώ, μόνος, απέναντι στην ανθρωπότητα. Δεν θα χρησιμοποιήσω όπλα φτιαγμένα από ξύλο ή σίδερο· θα χρησιμοποιήσω τα στρώματα των ορυκτών που εξορύσσονται από τη γη: Η ισχυρή και σεραπική μελωδία της άρπας θα γίνει, στα δάχτυλά μου, ένα φοβερό φυλαχτό. Σε προηγούμενες ενέδρες, ο άνθρωπος, αυτός ο μεγαλειώδης πίθηκος, έχει ήδη τρυπήσει το στήθος μου με το δόρυ του πορφυρίτη: ένας στρατιώτης δεν δείχνει τα τραύματά, όσο σπουδαία κι αν είναι. Αυτός ο τρομερός πόλεμος θα στρώσει τον πόνο και στις δύο παρατάξεις: δύο φίλοι που πεισματικά προσπαθούν να καταστρέψουν ο ένας τον άλλον, τι δράμα!"

Αυτή είναι η αιώνια μάχη μεταξύ της ταυτότητας (id), του κόσμου των ενστίκτων, και του σούπερ- εγώ (super- ego), του ιδανικού εαυτού, που διεξάγει το εγώ (ego), ο καθημερινός μας εαυτός. Το σύμβολο του ψαριού έρχεται από τα βάθη των ενστικτωδών ορμών, τυφλό, κωφάλαλο, και άμυαλο, ακριβώς (και σωστά) όπως ο Μαγκρίτ το αναπαριστά- αντεστραμμένο, γιατί είναι το κεφάλι (το πνεύμα) που λείπει, όχι η ουρά (οι ορμές). Στα 'Θαύματα της φύσης,' τα δύο πλάσματα κοιτάζουν το άγνωστο γυμνά και πετρωμένα, ενώ το πλοίο φάντασμα γλιστράει στο νερό, απειλητικό όπως κάθε πλοίο του είδους του.


'Μαγική' πυραμίδα
http://historymystery.eu/pyramids/

Τα σύμβολα πιστεύεται ότι διαθέτουν μυστικές δυνάμεις. Μια γοργόνα, για παράδειγμα, θεωρείται ως υπερφυσική οντότητα επειδή μοιάζει με ψάρι (και όχι με άνθρωπο). Αν και τα σύμβολα είναι συντομογραφίες ή παραπομπές, αυτό στο οποίο αναφέρονται δεν είναι τόσο το πραγματικό αντικείμενο αλλά η έννοια που τα συνδέει με το αντικείμενο. Για παράδειγμα, οι αριθμοί, και οι μαθηματικές αναλογίες γενικότερα, επινοήθηκαν από τον άνθρωπο στην προσπάθειά του να εξηγήσει την τάξη και την αρμονία του κόσμου, και όχι απλά να προσδιορίσει τα αντικείμενα που σχετίζονται με τους αριθμούς (τα γεωμετρικά στερεά για παράδειγμα). Αυτό δεν είναι απλώς ένα πρόβλημα της μορφής, αλλά της ίδιας της συμβολικής αναπαράστασης.

Οι 'Δυναμικές Πυραμίδες' ('Power pyramids'), για παράδειγμα, πιστεύεται ότι περιέχουν ειδικές δυνάμεις, ώστε αντικείμενα που βρίσκονται στο εσωτερικό τους μπορούν να διατηρηθούν ή να ακονιστούν. Δεν είναι το αντικείμενο αλλά το σχήμα του συμβόλου που παράγει το υποτιθέμενο αποτέλεσμα. Είναι δυνατόν ένα σχήμα να επηρεάζει το χώρο-χρόνο και τις φυσικές δυνάμεις; Πέρα από τη μυστική δύναμη των πυραμίδων, η επίδραση των αντικειμένων στο χώρο-χρόνο έχει αποδειχθεί από τη σύγχρονη φυσική χάρη στη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Κενά κελύφη περιστρεφόμενα παράγουν μια δύναμη (Coriollis) στο χώρο-χρόνο που εσωκλείουν. Εδώ βέβαια μας ενδιαφέρει η επίδραση των συμβόλων όχι μόνο ως γεωμετρικά σχήματα αλλά, γενικότερα, ως 'αντικείμενα' που έχουν επιπτώσεις σε ένα 'ψυχικό' επίπεδο.


Το σκίτσο του ονειρευόμενου, από το βιβλίο, 'Man and His Symbols,' C.G. Jung


Όνειρο για έγκλημα και τιμωρία (A dream of crime and punishment), J.J. Grandville, 1847

Μπορούν άραγε τα σύμβολα να διαθέτουν 'ψυχικές' δυνάμεις,' όπως τα φυσικά αντικείμενα ασκούν φυσικές δυνάμεις; Ο Καρλ Γιουνγκ μίλησε εκτενώς σχετικά με τον ψυχικό, καθώς επίσης και το μεταφυσικό, ρόλο των συμβόλων:

"Για να αναφέρω ένα παράδειγμα από πολλά, σημείωσα τα εξής την 1η Απριλίου 1949: Σήμερα είναι Παρασκευή. Έχουμε ψάρι για μεσημεριανό. Κάποιος συμβαίνει να αναφέρει το έθιμο του 'πρωταπριλιάτικου ψαριού.' Το ίδιο πρωί σημείωσα μία επιγραφή που έλεγε: "Est homo totus medius piscis ab imo." Το απόγευμα μία παλιά ασθενής μου, που δεν είχα δει για μήνες, μου έδειξε μερικές εξαιρετικά εντυπωσιακές εικόνες ψαριών που είχε στο μεταξύ ζωγραφίσει. Το απόγευμα μου έδειξαν ένα κομμάτι κεντήματος με θαλάσσια τέρατα που έμοιαζαν με ψάρια. Το πρωινό της 2ης Απριλίου μία άλλη ασθενής μου, που είχα να δω πολλά χρόνια, μου μίλησε για ένα όνειρο στο οποίο καθόταν στην όχθη μίας λίμνης όταν είδε ένα τεράστιο ψάρι να κολυμπάει κατά πάνω της και να σταματάει μπροστά στα πόδια της. Ασχολιόμουν εκείνο τον καιρό με μία μελέτη σχετικά με το σύμβολο του ψαριού στην ιστορία. Μόνο ένα από τα πρόσωπα που αναφέρθηκαν ήξερε κάτι για αυτό."
(Απόσπασμα από το βιβλίο του Καρλ Γιουνγκ, 'Συγχρονικότητα- Μια μη αιτιακή συνδετική αρχή')

Ο Σίγκμουντ Φρόιντ, σε σχέση με το 'ανοίκειο' ('uncanny'), επίσης θα προχωρούσε ένα βήμα παραπέρα για να αναγνωρίσει περισσότερες παραμέτρους του φαινομένου, όπως η περίπτωση της 'νοήμονης' επανάληψης ενός συμβάντος (αριθμοί, ονόματα ή σύμβολα). Ο Καρλ Γιουνγκ συνέδεσε αυτές τις νοήμονες συμπτώσεις με τα συγχρονιστικά φαινόμενα. Δηλαδή, το αίσθημα του 'ανοίκειου' μπορεί να έχει να κάνει όχι μόνο με απωθημένες εμπειρίες αλλά και με μια βαθύτερη πραγματικότητα της ψυχής μας. Υπάρχουν εικόνες που αναδύονται από το ασυνείδητο και δείχνουν να είναι ίδιες για όλους τους ανθρώπους (ο Γιουνγκ τις ονόμασε αρχέτυπα), οι οποίες αναπαράγουν τον εαυτό τους στον πραγματικό κόσμο, προκαλώντας μας ανεξήγητα αλλά παράξενα γνώριμα ('ανοίκεια') συναισθήματα. Ίσως να ήταν αυτές οι εικόνες, ή ψυχικά περιεχόμενα, που οι σουρεαλιστές προσπαθούσαν να συλλάβουν μέσα από τον ψυχικό αυτοματισμό (ένα είδος ποιητικής αυτόματης γραφής), και μέσα από το 'φαινόμενο του διπλού' ('effect of the double'):


Παρανοϊκό πρόσωπο (Paranoiac Visage), Salvador Dali, 1935


Η προηγούμενη εικόνα περιστραμμένη

Ο Σαλβαδόρ Νταλί χρησιμοποίησε αυτό το φαινόμενο σε πολλά έργα του. Στον προηγούμενο πίνακα, μπορούμε να δούμε δύο διαφορετικά πράγματα- έναν λόφο ή ένα πρόσωπο. Ο Νταλί επέκτεινε την ιδέα σχετικά με το φαινόμενο, και εισήγαγε την 'παρανοϊκή- κριτική μέθοδο' ('paranoiac- critical method'), όπως την ονόμασε, και η οποία πίστευε θα μπορούσε να συστηματοποιήσει την παρανοϊκή σκέψη Όποια κι αν είναι η ερμηνεία των φαινομένων που σχετίζονται με το 'ανοίκειο' ή το 'διπλό,' εξερευνώντας και εκφράζοντας αυτά τα φαινόμενα, μπορούμε να απελευθερώσουμε τις δυνάμεις του ασυνείδητου, εκτονώνοντάς το, και εκτελώντας έτσι ένα είδος καλλιτεχνικής ψυχοθεραπείας. 


Χαμένες ματιές (Les regards perdus), 1927


Το γυάλινο σπίτι (The glass house), 1939


Γεύση του αόρατου (A taste of the invisible), 1927


Το νόημα της νύχτας (The meaning of night), 1927

Ο Μαγκρίτ χρησιμοποίησε το 'φαινόμενο του διπλού' σε πίνακες με επαναλαμβανόμενες αλλά όχι αναμειγνυόμενες μορφές, όπως στο 'Νόημα της νύχτας,' όπου ο ένας άνθρωπος αποτελεί την αντανάκλαση του άλλου, χωρίς να υπάρχει ωστόσο κάποιος καθρέφτης ανάμεσά τους. Η παράξενη μορφή με το ανθρώπινο χέρι, τη φτερούγα και το ράμφος, είναι ένα εξωπραγματικό πλάσμα, το οποίο μοιάζει να περιέχει μέρος του 'νοήματος.'


Εικόνα παρεμβολής στο πείραμα των δύο οπών του Joung

Το 'φαινόμενο του διπλού' έχει τη δική του σημασία στη σύγχρονη φυσική. Θα μπορούσε επίσης να αναφέρεται ως η αρχή της αβεβαιότητας (ή συμπληρωματικότητας), και εκφράζεται μέσα από τον κυματο-σωματιδιακό δυισμό. Με άλλα λόγια, το φως συμπεριφέρεται είτε ως κύμα είτε ως σωματίδιο ανάλογα με το είδος του πειράματος (πάντα υπάρχει ένα περιθώριο σφάλματος στις μετρήσεις μας). Αυτό δεν οφείλεται απλά στη δική μας άγνοια. Πρόκειται για πραγματικότητα της φύσης. Είναι μια 'ίσως' απάντηση, με κάποια ποσότητα 'ναι' και 'όχι' σε αυτήν. Παρότι δεν βλέπουμε το φως να 'τρέχει εκεί έξω,' μετράμε τις ιδιότητές του από την εικόνα παρεμβολής που δημιουργεί. Πρόκειται για μια γενίκευση της αρχής της απόλαυσης στην κβαντική μηχανική- όσο περισσότερο προσπαθούμε να μετρήσουμε την 'ορμή,' τόσο περισσότερο χάνουμε τη 'θέση' του 'πράγματος' που μας ενδιαφέρει.


Ο Βαβυλωνιακός θεός Oannes


‘ΙΧΘΥΣ,’ Χριστιανικό σύμβολο του Ιησού

Όπως στην ψυχολογία το ψάρι συμβολίζει κάτι που προέρχεται από τη βαθύτερη ασυνείδητη φύση μας, έτσι και στη θρησκεία σχετίζεται με διάφορες αναπαραστάσεις του 'αρχέτυπου θεού.' Η λέξη 'ΙΗΣΟΥΣ,' για παράδειγμα, ταυτίζεται με τη λέξη 'ΙΧΘΥΣ,' (Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ), που φυσικά σημαίνει και 'ψάρι.'


Ιχθύες, Man Ray, 1938


Γυναίκες σε κονσέρβες σαρδέλας (Femmes aux boîtes de sardines), Oscar Domingues, 1937


Συνενοχή (La connivence), 1965


Η αναζήτηση της αλήθειας (The search for truth), 1963

Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι 'Η αναζήτηση της αλήθειας,' που κρύβεται πίσω από το σύμβολο του ψαριού, μας βρίσκει σε 'Συνενοχή' με τους μυστικούς παράγοντες της δικής μας ψυχής. Μας είναι συνήθως δύσκολο να αναγνωρίσουμε ότι οι περισσότερες, αν όχι όλες, οι αντιρρήσεις και διαμαρτυρίες μας σχετικά με αυτό που θεωρούμε προκλητικό ή ανήθικο προέρχονται από απωθήσεις του σεξουαλικού ενστίκτου. Αλλά καθώς έχουμε δημιουργήσει μια κατεστημένη άποψη για τον κόσμο, μερικές από τις αντιλήψεις μας είναι εσφαλμένες, οπότε όσο συντομότερα τις ξεριζώσουμε από τις σκέψεις μας τόσο το καλύτερο. Ο Μαγκρίτ στη 'Συλλογική εφεύρεση' μας θυμίζει ακριβώς αυτό- είμαστε σαν τις γοργόνες, καθισμένοι δίπλα στη θάλασσα, ατενίζοντας την αιωνιότητα, λίγο πιο έξυπνοι από τα ψάρια, κάνοντας όνειρα, κουνώντας τις ουρές μας, κτίζοντας θεωρίες, αναθεωρώντας τες, κτίζοντας καινούργιες. Οπότε όσοι δεν πιστεύουν στις γοργόνες δεν έχουν το γνώθι σε εαυτόν... 


‘Quantum Fish #2’

Σύμφωνα με την προηγούμενη εικόνα υπάρχουν επίσης 'κβαντικά ψάρια.' Δεν γνωρίζω ποιες μπορεί να είναι οι ιδιότητές τους. Ίσως να μπορούν να πηδάν εδώ κι εκεί στιγμιαία, σαν υπο-ατομικά σωματίδια στον απέραντο ωκεανό του κβαντικού κενού. Ίσως να σχηματίζουν ζεύγη ύλης και αντι-ύλης, όπως οι γοργόνες και οι (αλά Μαγκρίτ) αντίστροφες απεικονίσεις τους. Ακολουθεί απόσπασμα από το άρθρο που συνοδεύει την προηγούμενη εικόνα:

"Ο κβαντικός συντονισμός είναι ένα παράδειγμα θεμελιωδών χαρακτηριστικών έμφυτων στην εμπειρία (ή την ύπαρξη). Παρέχει κάποια εξήγηση σε ερωτήματα που παραμένουν ανεξήγητα, όπως η προέλευση της ζωής, της συνείδησης, οι νόμοι των πιθανοτήτων, και η φύση της υποκειμενικής εμπειρίας. Ο όρος αναφέρεται σε ένα συλλογικό ή ενοποιημένο (κβαντικό) πεδίο συνείδησης (συντονισμός) που εκδηλώνεται σε κάθε όψη, περιεχόμενο ή μοναδικότητα. Ωστόσο η θεωρία του κβαντικού συντονισμού εκφράζει αυτήν την έννοια με έναν νέο τρόπο. Από τη μία πλευρά η ατομική στιγμή υπάρχει σαν μοναδικότητα μέσα σ' ένα ευρύτερο σύνολο, ενώ από την άλλη πλευρά η ατομική στιγμή υπάρχει σαν το ευρύτερο σύνολο μέσα στο οποίο το άτομο υπάρχει."
http://user.xmission.com/~mkeener/

Σκεπτόμουν ότι ένα αντικείμενο μπορεί να είναι ανεξάρτητο από την ύπαρξή μας αλλά όχι από την εμπειρία μας. Οτιδήποτε βλέπουμε είναι διαφορετικό από αυτό που είναι από μόνο του. Επομένως, αλλάζουμε τα πράγματα όταν τα παρατηρούμε, τουλάχιστον σε επίπεδο γνώσης. Οι απόλυτες αλήθειες δεν είναι το ιδανικό θέμα για έναν ζωγράφο επειδή τους λείπει η ευελιξία των πολλαπλών ερμηνειών. Αλλά η μαγεία που βρίσκεται σε κάθε αυθεντικό έργο τέχνης είναι μια αλήθεια πέρα από κάθε ερμηνεία. Και αυτή η μαγεία αποτελεί μέρος του τρόπου με τον οποίο βιώνουμε τον κόσμο. Ας πούμε λοιπόν ότι έχουμε την ιδιότητα να μπορούμε να κατανοήσουμε το ακατανόητο- και αυτό είναι το παράδοξο του πράγματος.

Πιστεύω επομένως ότι η 'Συλλογική εφεύρεσης' βρίσκεται στον ίσιο δρόμο με την εξέλιξη της επιστήμης, φέρνοντάς μας, μέσω μιας αλλαγής παραδείγματος, στο μεταίχμιο της σύγχρονης εποχής, από τη μεταφυσική στη φυσική, από την απόδειξη της πίστης στην πίστη της απόδειξης. Αλλά η πίστη στην απόδειξη δεν είναι μια νέα δογματική θρησκεία. Δεν διδάσκει ούτε την 'αγάπη της λογικής' ούτε τη 'λογική της αγάπης.' Είναι η λογική στην αγάπη. Είναι πίστη στον πειραματισμό. Αυτό που λείπει από τη σύγχρονη λογική είναι ο 'Έρως,' η σκέψη και η αγάπη μαζί στο ίδιο επίπεδο. Αυτό ακριβώς μας δίδαξε ο Μαγκρίτ- ένας καλλιτέχνης χωρίς πνεύμα είναι τόσο κακός όσο ένας επιστήμονας χωρίς ψυχή- και όσο οποιοσδήποτε χωρίς την αίσθηση της μαγείας.