Στο ερώτημα αν είμαστε μόνοι
στο σύμπαν, κάποιος θα μπορούσε να δώσει διάφορες σχετικές απαντήσεις. Για
παράδειγμα:
-
Είναι
αδύνατον να είμαστε μόνοι στο σύμπαν, αφού υπάρχουν τόσα άλλα πλανητικά
συστήματα τα οποία θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν ζωή.
-
Βρίσκονται
ανάμεσά μας, αλλά, για κάποιον λόγο, δεν μπορούμε να τους παρατηρήσουμε.
-
Οι
εξωγήινοι μας επισκέφτηκαν στο παρελθόν, αλλά δεν έχουμε βρει ακόμα τα ίχνη
τους.
Θα σταθούμε λοιπόν στην
τελευταία εκδοχή, και θα διερωτηθούμε το εξής: Μήπως οι περισσότεροι
εξωπολιτισμοί υπήρξαν στο παρελθόν, έτσι ώστε σήμερα να διανύουμε μια κοσμική
εποχή όπου οι περισσότεροι από εκείνους τους πολιτισμούς έχουν ήδη εξαφανιστεί;
Ιδού λοιπόν κάποια στοιχεία που υπάρχουν στη διάθεσή μας:
Ο μέγιστος ρυθμός παραγωγής
άστρων της κύριας ακολουθίας (σαν τον ήλιο μας) έλαβε χώρα πριν από περίπου 10
δισεκατομμύρια χρόνια:
«Σύμφωνα με τα τρέχοντα
αποδεκτά μοντέλα για την εξέλιξη του σύμπαντος, τα πρώτα αστέρια σχηματίστηκαν
πριν από 13.4 δισεκατομμύρια χρόνια- μόλις 300 εκατομμύρια χρόνια μετά τη
Μεγάλη Έκρηξη. Από αυτά τα πρώτα, γιγάντια άστρα δημιουργήθηκαν άλλα μικρότερα,
περισσότερο μακρόβια, άστρα, σαν το ήλιο μας. Μπορεί δηλαδή κάποιος να πει ότι
το σύμπαν πάσχει πλέον από μια σοβαρή κρίση: η κοσμική παραγωγή νέων αστεριών
είναι μόλις το 3% από ό,τι ήταν στο μέγιστο. Αν ο ίδιος ρυθμός συνεχιστεί τότε
όχι περισσότερο από 5% νέα αστέρια θα δημιουργηθούν στην ιστορία του σύμπαντος.
Η συγκεκριμένη έρευνα προτείνει ότι ζούμε σ’ ένα σύμπαν που κυριαρχείται από παλιά
αστέρια. [1]
Η τελευταία διαπίστωση
ενισχύεται και από το γεγονός ότι τα περισσότερα αστέρια της κύριας ακολουθίας
που βρίσκονται σήμερα στο γαλαξία είναι αστέρια μικρής μάζας (κόκκινοι νάνοι):
Ένας κόκκινος νάνος είναι το
μικρότερο είδος αστεριού στην κύρια ακολουθία. Οι κόκκινοι νάνοι αποτελούν κατά
πολύ τον κοινότερο τύπο αστεριού που παράγει σύντηξη στον γαλαξία μας. Ωστόσο,
λόγω της χαμηλής φωτεινότητάς τους, οι μεμονωμένοι κόκκινοι νάνοι δεν
παρατηρούνται εύκολα. Κανένα αστέρι αυτού του είδους δεν είναι ορατό με γυμνό
μάτι. Ο Εγγύτατος Κενταύρου, το πλησιέστερο αστέρι στον ήλιο, είναι ένας
κόκκινος νάνος, όπως και τα πενήντα από τα εξήντα πλησιέστερα αστέρια. Σύμφωνα
με ορισμένες εκτιμήσεις, οι κόκκινοι νάνοι αποτελούν τα τρία τέταρτα των άστρων
της κύριας ακολουθίας στον γαλαξία μας. [2]
Το ποσοστό των κόκκινων νάνων
στο μέλλον θα αυξηθεί, καθώς αστέρια σαν το ήλιο ζουν περίπου 10 δισεκατομμύρια
χρόνια, σε αντίθεση με τα τρισεκατομμύρια χρόνια που ζουν οι κόκκινοι νάνοι.
Επιπλέον, υπάρχουν αρκετές αμφιβολίες για το κατά πόσο μπορεί να εμφανιστεί ζωή
σε πλανητικά συστήματα γύρω από κόκκινους νάνους, λόγω της χαμηλής φωτεινότητάς
τους, και λόγω των ισχυρών εκλάμψεων που παράγουν.
Στο παρελθόν είχα γράψει μια μελέτη
σχετική με το παρόν θέμα, στη οποία είχα ισχυριστεί το εξής:
Αν ο μέγιστος αριθμός παραγωγής
αστεριών έλαβε χώρα περίπου 5 δισεκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, και αν
η διάρκεια ζωής ενός άστρου σαν τον ήλιο είναι περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια,
τότε ο μέγιστος πληθυσμός αστεριών σαν τον ήλιο θα υπάρξει περίπου 15
δισεκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, δηλαδή περίπου στην τρέχουσα
κοσμική εποχή που διανύουμε (το σύμπαν θεωρείται πως δημιουργήθηκε 13,8
δισεκατομμύρια χρόνια πριν). Αν επιπλέον θεωρήσουμε μια διαφορά 5 δισεκατομμυρίων
ετών για έναν νοήμονα πολιτισμό να εμφανιστεί σ’ ένα πλανητικό σύστημα σαν το δικό
μας (όσο δηλαδή χρειάστηκε να εμφανιστούμε εμείς στη γη), τότε ο μέγιστος αριθμός
πολιτισμών στο γαλαξία μας θα λάβει χώρα περίπου 20 δισεκατομμύρια χρόνια μετά
τη Μεγάλη Έκρηξη, ή 5 δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα. Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε
ένα μικρό ποσοστό εξωπολιτισμών θα έχουν ήδη αναπτυχθεί. [3]
Το συμπέρασμα στο οποίο είχα
καταλήξει ήταν μάλλον βεβιασμένο, επηρεασμένο από αυτό που ονομάζουμε ανθρωπική
προκατάληψη. Προσπάθησα δηλαδή να εκβιάσω τις υποθέσεις έτσι ώστε το τελικό
αποτέλεσμα να μας «βολεύει,» να προκύψει δηλαδή το αυθαίρετο συμπέρασμα ότι δεν
παρατηρούμε να υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί επειδή είναι ακόμα νωρίς στην
ιστορία του σύμπαντος, ή επειδή μόλις τώρα έχουν αρχίσει να εμφανίζονται,
παράλληλα με εμάς.
Το πρόβλημα που προκύπτει
είναι το εξής: Αν ο μέγιστος ρυθμός παραγωγής άστρων στο γαλαξία μας έλαβε χώρα
πριν από περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια, και αν ο χρόνος ζωής ενός αστεριού
σαν το ήλιο μας είναι περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια, τότε ο μέγιστος αριθμός
αστεριών σαν τον ήλιο μας θα υπάρχει αυτή τη στιγμή. Αυτήν ακριβώς όμως τη
στιγμή τα ίδια αστέρια θα αρχίσουν να πεθαίνουν, και ο αριθμός τους θα
μειώνεται, θεωρώντας ότι και ο ρυθμός παραγωγής νέων άστρων άρχισε να μειώνεται
πριν από περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια. Επιπλέον, αν ο μέσος χρόνος
εμφάνισης ενός ανεπτυγμένου πολιτισμού είναι 5 δισεκατομμύρια χρόνια από τη
δημιουργία του πλανητικού του συστήματος, τότε οι πρώτοι τέτοιοι πολιτισμοί θα
εμφανίστηκαν πριν από περίπου 5 δισεκατομμύρια χρόνια (απ’ όταν άρχισε να παράγεται
ο μέγιστος αριθμός αστεριών), και, παρότι δεν γνωρίζουμε το μέσο χρόνο ζωής
ενός εξωπολιτισμού, οι περισσότεροι από αυτούς πιθανότατα θα έχουν ήδη εξαφανιστεί.
Ακόμη, καθώς από εδώ και στο εξής ο αριθμός των αστεριών σαν τον ήλιο μας θα
αρχίσει να μειώνεται, θα μειώνεται και ο αριθμός εξωπολιτισμών που θα υπάρξουν
στο μέλλον.
Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν
μπορεί να εξηγείται το πρόβλημα της κοσμικής μας μοναξιάς. Το γεγονός δηλαδή
ότι ενώ η εποχή των μεγάλων διαγαλαξιακών πολιτισμών έχει παρέλθει, οι
πιθανότητες να ανιχνεύουμε έναν άλλον σαν κι εμάς εξωπολιτισμό μειώνονται, στο
βαθμό που ο αριθμός νέων τέτοιων εξωπολιτισμών μειώνεται.
Πού μπορεί όμως να βρίσκονταν εκείνοι
οι λαμπροί εξωγήινοι πολιτισμοί του παρελθόντος, της «χρυσής εποχής» του σύμπαντος;
Ένα τέτοιο υποψήφιο αστρικό σύστημα αποτελεί ο Αλντεμπαράν (α Ταύρου):
«Πόσο καιρό ο γαλαξίας μας
φιλοξενεί αστέρια της κατηγορίας F, G και K με επίγειους πλανήτες που μπορούν να
διατηρούν τη ζωή; Σκέφτηκα αυτήν την ερώτηση για λίγο, και προσπάθησα να βρω
απαντήσεις από το διαδίκτυο χωρίς αποτέλεσμα. Ωστόσο, μόλις μου ήρθε στο μυαλό
ότι ο ήλιος μας και άλλα αστέρια της κύριας ακολουθίας από 0,3 έως 8 ηλιακές
μάζες θα γίνουν τελικά κόκκινοι γίγαντες. Επομένως, οι κόκκινοι γίγαντες που
βλέπουμε σήμερα (π.χ. Αλντεμπαράν, Αρκτούρος, γ Σταυρού, κ.λπ.) ήταν κάποτε
αστέρια σαν τον ήλιο, και, ως τέτοια, είχαν πιθανά κατοικήσιμες ζώνες για
δισεκατομμύρια χρόνια. Δεδομένου ότι θα χρειαστούν άλλα 5 δισεκατομμύρια χρόνια
για να γίνει ο ήλιος μας κόκκινος γίγαντας, μπορούμε να υπολογίσουμε ότι ο Αλντεμπαράν
και άλλα παρόμοια αστέρια μπορεί να είχαν πλανήτες με ζωή ήδη πριν από 5
δισεκατομμύρια χρόνια, πιθανότατα και περισσότερα.» [4]
Έτσι λοιπόν στο μελλοντικό μας
ταξίδι για την αναζήτηση εξωγήινων πολιτισμών μπορεί τελικά να μην βρούμε άλλους
ζωντανούς πολιτισμούς στο δικό μας στάδιο εξέλιξης, αλλά να βρούμε τα
απομεινάρια λαμπρών και ένδοξων πολιτισμών που κάποτε αποίκησαν τον γαλαξία, οι
οποίοι έζησαν, μεγαλούργησαν και χάθηκαν, και άφησαν πίσω τα υπολείμματά τους διάσπαρτα
σε άλλα πλανητικά συστήματα, ίσως και πάνω στον δικό μας πλανήτη.
[1]: [http://www.zmescience.com/space/universe-stop-making-news-stars-04343/]
[2]: [https://en.wikipedia.org/wiki/Red_dwarf]
[3]: [https://www.scribd.com/document/599966718/Drake-s-Equation-and-Fermi-s-Paradox]
[4]: [https://www.quora.com/How-long-has-our-galaxy-harbored-Class-F-G-and-K-stars-with-potentially-life-sustaining-terrestrial-planets]
23/9/25
Εικόνα: [http://www.zmescience.com/space/universe-stop-making-news-stars-04343/]