Ο Αστρονομικός Αγγελιοφόρος

 

Γαλιλαίος Γαλιλέι

Βενετία 1610

 

 

Περιέχει και εκθέτει παρατηρήσεις που έγιναν πρόσφατα με τη βοήθεια ενός νέου τηλεσκοπίου σχετικά με την επιφάνεια της Σελήνης, τον Γαλαξία, τα νεφελώματα, ένα αναρίθμητο πλήθος απλανών αστέρων, και επίσης σχετικά με τέσσερεις πλανήτες που παρατηρούνται για πρώτη φορά, οι οποίοι ονομάστηκαν Άστρα των Μεδίκων.[1]

 

[Εισαγωγή του Γαλιλαίου για τις ανακαλύψεις που έκανε με τη βοήθεια του τηλεσκοπίου του σχετικά με τη Σελήνη, τα αστέρια, τον Γαλαξία, και τους δορυφόρους του Δία]

 

Στην παρούσα μικρή πραγματεία εξέθεσα ορισμένα θέματα μεγάλου ενδιαφέροντος για όλους τους παρατηρητές των φυσικών φαινομένων να εξετάσουν. Παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, νομίζω, πρώτον, για την εγγενή τους ομορφιά· δεύτερον, για την πλήρη καινοτομία τους· και τέλος, επίσης λόγω του μέσου που χρησιμοποίησα για να μπορέσω να τα δω.

 

Ο αριθμός των απλανών αστέρων που οι παρατηρητές έχουν καταφέρει να δουν χωρίς τεχνητά μέσα είναι περιορισμένος. Είναι λοιπόν σίγουρα μεγάλο κατόρθωμα να αυξήσουμε τον αριθμό τους, και να θέσουμε ευδιάκριτα στα μάτια μυριάδες άλλα αστέρια, τα οποία φαίνονται για πρώτη φορά, και τα οποία είναι πάνω από δέκα φορές περισσότερα από τα προηγουμένως γνωστά αστέρια.

 

Και πάλι, είναι ένα πολύ όμορφο και ευχάριστο θέαμα να βλέπεις το σώμα της Σελήνης, το οποίο απέχει από εμάς σχεδόν εξήντα γήινες ακτίνες, τόσο κοντά σαν να ήταν σε απόσταση μόνο δύο ακτίνων· έτσι ώστε η διάμετρος της ίδιας της Σελήνης να φαίνεται περίπου τριάντα φορές μεγαλύτερη, η επιφάνειά της περίπου εννιακόσιες φορές μεγαλύτερη, και η συμπαγής μάζα της σχεδόν 27.000 φορές μεγαλύτερη από ό,τι όταν παρατηρείται μόνο με γυμνό μάτι. Και κατά συνέπεια, ο καθένας μπορεί να γνωρίζει χρησιμοποιώντας τις ίδιες τις αισθήσεις του ότι η Σελήνη σίγουρα δεν διαθέτει μια λεία και γυαλιστερή επιφάνεια, αλλά μια επιφάνεια τραχιά και άνιση, και οι οποία, όπως και η επιφάνεια της ίδιας της Γης, είναι παντού γεμάτη από μεγάλες προεξοχές και βαθιά χάσματα.

 

Στη συνέχεια, το να έχουμε απαλλαγεί από διαφωνίες σχετικά με τον Γαλαξία, και να έχουμε καταστήσει σαφή τη φύση του στις ίδιες τις αισθήσεις, για να μην πω στην κατανόηση, δεν φαίνεται σε καμία περίπτωση ένα θέμα που πρέπει να θεωρηθεί μικρής σημασίας. Εκτός από αυτό, το να επισημάνει κανείς, σαν με το δάχτυλό του, τη φύση αυτών των άστρων που όλοι οι αστρονόμοι μέχρι τώρα αποκαλούσαν νεφελώδη, και να αποδείξει ότι είναι πολύ διαφορετικά από αυτό που μέχρι τώρα πιστευόταν, αυτό είναι ευχάριστο και πολύ ωραίο.

 

Αλλά αυτό που θα προκαλέσει τη μεγαλύτερη έκπληξη, και που πράγματι με ώθησε ιδιαίτερα να επιστήσω την προσοχή όλων των αστρονόμων και φιλοσόφων, είναι ότι έχω ανακαλύψει τέσσερις πλανήτες, οι οποίοι δεν είχαν ποτέ παρατηρηθεί ξανά στο παρελθόν, και οι οποίοι έχουν τις τροχιές τους γύρω από ένα συγκεκριμένο φωτεινό αστέρι,  ένα από αυτά που ήταν προηγουμένως γνωστά, όπως η Αφροδίτη και ο Ερμής που περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο, και είναι μερικές φορές μπροστά του, μερικές φορές πίσω του, αν και ποτέ δεν απομακρύνονται από αυτό πέρα από ορισμένα όρια. Όλα αυτά τα φαινόμενα ανακαλύφθηκαν και παρατηρήθηκαν πριν από λίγες ημέρες με τη βοήθεια ενός τηλεσκοπίου[2] που επινόησα εγώ με τη χάρη του Θεού.

 

Άλλες ανακαλύψεις ακόμα πιο εξαιρετικές θα γίνουν κατά καιρούς από εμένα ή από άλλους παρατηρητές, με τη βοήθεια ενός παρόμοιου οργάνου, οπότε θα καταγράψω πρώτα εν συντομία το σχήμα και την προετοιμασία του, καθώς και την περίσταση της επινόησής του, και στη συνέχεια θα δώσω μια περιγραφή των παρατηρήσεων που έκανα.

 

[Η αφήγηση του Γαλιλαίου για την εφεύρεση του τηλεσκοπίου του]

 

Πριν από περίπου δέκα μήνες έμαθα ότι ένας Ολλανδός είχε κατασκευάσει ένα τηλεσκόπιο, με τη βοήθεια του οποίου ορατά αντικείμενα, αν και σε μεγάλη απόσταση από το μάτι του παρατηρητή, φαίνονταν καθαρά σαν να βρίσκονταν κοντά· και αναφέρθηκαν κάποιες αποδείξεις για τις πιο υπέροχες επιδόσεις του, στις οποίες κάποιοι έδωσαν πίστη, αλλά άλλοι διέψευσαν. Λίγες μέρες αργότερα, έλαβα επιβεβαίωση της αναφοράς σε μια επιστολή που έγραψε από το Παρίσι ένας ευγενής Γάλλος, ο Jacques Badovere, ο οποίος τελικά με έπεισε να ενδιαφερθώ πρώτα για να ερευνήσω την αρχή του τηλεσκοπίου, και στη συνέχεια να εξετάσω τα μέσα με τα οποία θα μπορούσα να συλλάβω την εφεύρεση ενός παρόμοιου οργάνου, κάτι που λίγο καιρό μετά κατάφερα να κάνω, μέσα από βαθιά μελέτη της θεωρίας της διάθλασης. Έτσι, ετοίμασα ένα σωλήνα, στην αρχή από μόλυβδο, στα άκρα του οποίου τοποθέτησα δύο γυάλινους φακούς, και οι δύο επίπεδοι στη μία πλευρά, αλλά στην άλλη πλευρά ο ένας ήταν σφαιρικά κυρτός, και ο άλλος κοίλος. Στη συνέχεια, φέρνοντας το μάτι μου στον κοίλο φακό είδα αντικείμενα ικανοποιητικά μεγάλα και κοντά, γιατί φαίνονταν στο ένα τρίτο της απόστασης πιο κοντά και εννέα φορές μεγαλύτερα από ό,τι με γυμνό μάτι. Λίγο αργότερα κατασκεύασα ένα άλλο τηλεσκόπιο με περισσότερη ακρίβεια, το οποίο μεγέθυνε αντικείμενα περισσότερες από εξήντα φορές. Τελικά, μην αποφεύγοντας ούτε την εργασία ούτε τα έξοδα, κατάφερα να κατασκευάσω για εμένα ένα όργανο τόσο ανώτερο που τα αντικείμενα που φαίνονται μέσα από αυτό είναι μεγεθυμένα σχεδόν χίλιες φορές, και φαίνονται περισσότερο από τριάντα φορές πιο κοντά από ό,τι με γυμνό μάτι.

 

[Οι πρώτες παρατηρήσεις του Γαλιλαίου με το τηλεσκόπιό του]

 

Θα ήταν εντελώς άσκοπο να απαριθμήσουμε τα οφέλη και τη σημασία που αναμένεται να προσφέρει αυτό το όργανο, όταν χρησιμοποιείται στη στεριά ή στη θάλασσα. Χωρίς όμως να δώσω σημασία στη χρήση του για επίγεια αντικείμενα, προχώρησα σε παρατηρήσεις των ουράνιων σωμάτων· και πρώτα απ’ όλα, είδα τη Σελήνη τόσο κοντά σαν να βρισκόταν μόλις δύο γήινες ακτίνες μακριά. Μετά τη Σελήνη, παρατηρούσα συχνά άλλα ουράνια σώματα, τόσο απλανείς αστέρες όσο και πλανήτες, με απίστευτη χαρά. Και, όταν είδα τον πολύ μεγάλο αριθμό τους, άρχισα να σκέφτομαι μια μέθοδο με την οποία θα μπορούσα να μετρήσω τις αποστάσεις τους, και τελικά βρήκα μία.

 

Και εδώ οφείλω να πω πως όσοι σκοπεύουν να στρέψουν την προσοχή τους σε παρατηρήσεις αυτού του είδους πρέπει να λάβουν ορισμένα μέτρα. Διότι, καταρχάς, είναι απολύτως απαραίτητο να ετοιμάσουν ένα τέλειο τηλεσκόπιο, το οποίο θα δείχνει πολύ φωτεινά αντικείμενα διακριτά και απαλλαγμένα από κάθε ομίχλη, και θα τα μεγεθύνει τουλάχιστον 400 φορές, γιατί τότε θα τα δείχνει σαν να απέχουν μόλις το ένα εικοστό της απόστασής τους. Γιατί αν το όργανο δεν έχει τέτοια δύναμη, θα είναι μάταιο να προσπαθήσουν να δουν όλα τα πράγματα που έχω δει στους ουρανούς, ή που θα απαριθμηθούν στο εξής.

 

Αλλά για να είναι κάποιος λίγο πιο σίγουρος για τη μεγεθυντική δύναμη του οργάνου του, θα σχεδιάσει δύο κύκλους, ή δύο τετράγωνα κομμάτια χαρτιού, το ένα από τα οποία θα είναι 400 φορές μεγαλύτερο από το άλλο, δηλαδή όταν η διάμετρος του μεγαλύτερου είναι είκοσι φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο του μικρότερου. Στη συνέχεια, θα κοιτάξει από απόσταση ταυτόχρονα και τις δύο επιφάνειες, στερεωμένες στον ίδιο τοίχο, τη μικρότερη με το ένα μάτι στο τηλεσκόπιο, και τη μεγαλύτερη με το άλλο μάτι γυμνό· γιατί αυτό μπορεί να γίνει εύκολα την ίδια στιγμή με τα δύο μάτια ανοιχτά. Στη συνέχεια, και τα δύο σχήματα θα εμφανιστούν του ίδιου μεγέθους, εάν το όργανο μεγεθύνει αντικείμενα στην επιθυμητή αναλογία.

 

[Μέθοδος μέτρησης μικρών γωνιακών αποστάσεων μεταξύ των ουράνιων σωμάτων ανάλογα με το μέγεθος του ανοίγματος του τηλεσκοπίου]

 

Αφού έχει προετοιμαστεί ένα τέτοιο όργανο, στη συνέχεια πρέπει να καθοριστεί η μέθοδος μέτρησης των αποστάσεων, κάτι που θα πετύχουμε με την ακόλουθη επινόηση:-

Μέθοδος μέτρησης μικρών γωνιακών αποστάσεων

 

Για να είναι πιο εύκολα κατανοητό, θα υποθέσω ένα σωλήνα ABCD. Έστω το Ε είναι το μάτι του παρατηρητή· στη συνέχεια, όταν δεν υπάρχουν φακοί στο σωλήνα ακτίνες από το μάτι στο αντικείμενο FG θα σχεδιαστούν με τις ευθείες γραμμές ECF, EDG, αλλά όταν οι φακοί έχουν τοποθετηθεί, οι ακτίνες θα είναι οι καμπυλωμένες γραμμές ECH, EDI, και εκείνες που αρχικά, ανεπηρέαστες από τους φακούς,  κατευθύνονταν στο αντικείμενο FG, θα περιλαμβάνουν μόνο το μέρος HI. Έτσι, γνωρίζοντας το λόγο της απόστασης EH προς τη γραμμή HI, μπορούμε να βρούμε, από έναν πίνακα ημιτόνων, το μέγεθος της γωνίας από το μάτι στο αντικείμενο HI, η οποία θα διαπιστώσουμε ότι είναι μόνο μερικά λεπτά της μοίρας. Αν όμως τοποθετήσουμε στο φακό CD λεπτές μεταλλικές πλάκες, διάτρητες, άλλες με μεγαλύτερα, άλλες με μικρότερα ανοίγματα, βάζοντας πάνω από το φακό άλλοτε μία πλάκα, άλλοτε άλλη, ανάλογα με τις ανάγκες, θα κατασκευάσουμε κατά βούληση διαφορετικές γωνίες, μικρότερες ή μεγαλύτερες, με τη βοήθεια των οποίων θα μπορούμε να μετράμε εύκολα τα διαστήματα μεταξύ των αστεριών που χωρίζονται από μια γωνιακή απόσταση μερικών λεπτών της μοίρας, με σφάλμα ενός ή δύο λεπτών. Αλλά ας αρκεστούμε προς το παρόν σε αυτό, και σε κάποια άλλη ευκαιρία θα δημοσιεύσω τη θεωρία αυτού του οργάνου με πληρότητα.

 

Τώρα θα επανεξετάσω τις παρατηρήσεις που έκανα κατά τη διάρκεια των δύο μηνών που πέρασαν, εφιστώντας και πάλι την προσοχή όλων όσων είναι πρόθυμοι για αληθινή φιλοσοφία στις αρχές που οδήγησαν στη θέα των σημαντικότερων φαινομένων.

 

[Το Φεγγάρι. Τραχύτητα της επιφάνειάς του. Ύπαρξη σεληνιακών βουνών και κοιλάδων]

 

Επιτρέψτε μου να μιλήσω πρώτα για την επιφάνεια της Σελήνης η οποία είναι στραμμένη προς εμάς. Για να γίνω πιο κατανοητός, διακρίνω δύο μέρη σε αυτή την επιφάνεια, τα οποία ονομάζω αντίστοιχα το φωτεινότερο και το πιο σκοτεινό. Το φωτεινότερο μέρος φαίνεται να περιβάλλει και να διαπερνά ολόκληρο το ημισφαίριο· αλλά το πιο σκοτεινό μέρος, σαν ένα είδος σύννεφου, αποχρωματίζει την επιφάνεια της Σελήνης και την κάνει να φαίνεται καλυμμένη με κηλίδες. Τώρα αυτές οι κηλίδες, καθώς είναι κάπως σκοτεινές και μεγάλου μεγέθους, είναι ορατές σε όλους, γι’ αυτό θα τις ονομάσω μεγάλες ή αρχαίες κηλίδες, για να τις ξεχωρίσω από άλλες κηλίδες, μικρότερες σε μέγεθος, αλλά τόσο πυκνά διάσπαρτες που γεμίζουν όλη την επιφάνεια της Σελήνης, αλλά κυρίως το φωτεινότερο τμήμα της. Αυτές οι κηλίδες δεν είχαν παρατηρηθεί ποτέ από κανέναν πριν από μένα· και από τις επαναλαμβανόμενες παρατηρήσεις μου γι’ αυτές τις κηλίδες, οδηγήθηκα σε εκείνη την άποψη που εξέφρασα, δηλαδή ότι αισθάνομαι βέβαιος ότι η επιφάνεια της Σελήνης δεν είναι απόλυτα ομαλή, απαλλαγμένη από ανισότητες και τελείως σφαιρική, όπως θεωρεί μια μεγάλη ομάδα φιλοσόφων σε σχέση με τη Σελήνη και τα άλλα ουράνια σώματα, αλλά ότι, αντίθετα, είναι γεμάτη ανισότητες, ανώμαλη, γεμάτη κοιλότητες και προεξοχές, όπως και η επιφάνεια της ίδιας της Γης, η οποία χαρακτηρίζεται παντού από ψηλά βουνά και βαθιές κοιλάδες.

Αριστερά: Το περίγραμμα της διαχωρίζουσας (η νοητή γραμμή μεταξύ του φωτιζόμενου και του σκοτεινού τμήματος της Σελήνης), και οι προεξέχουσες κορυφές των βουνών στο σκοτεινό τμήμα.

Δεξιά: Το περίγραμμα ενός σεληνιακού βουνού, και μιας πεδιάδας με κρατήρες.

 

Οι παρατηρήσεις  από τις οποίες μπορούμε να συναγάγουμε αυτά τα συμπεράσματα είναι οι εξής:- Την τέταρτη ή πέμπτη ημέρα μετά τη Νέα Σελήνη, όταν η Σελήνη εμφανίζεται με φωτεινά κέρατα, η διαχωρίζουσα, που χωρίζει το σκιερό από το φωτισμένο μέρος, δεν εκτείνεται συνεχώς σε έλλειψη, όπως θα συνέβαινε στην περίπτωση ενός απόλυτα σφαιρικού σώματος, αλλά χαρακτηρίζεται από μια ακανόνιστη, ανομοιογενή και πολύ κυματιστή γραμμή, γιατί αρκετά φωτεινά εξογκώματα, όπως μπορούν να χαρακτηριστούν, εκτείνονται πέρα από το όριο της διαχωρίζουσας στο σκοτεινό μέρος, και, από την άλλη, τμήματα σκιάς εισέρχονται στο φωτεινό μέρος:- ακόμη και μια μεγάλη ποσότητα μικρών μαύρων κηλίδων, αποχωρισμένων από το σκοτεινό μέρος, βρίσκονται διάσπαρτες σε ολόκληρο σχεδόν τον χώρο που εκείνη τη στιγμή είναι πλημμυρισμένος με το φως του Ήλιου, με εξαίρεση μόνο εκείνο το μέρος που καταλαμβάνεται από τις μεγάλες και αρχαίες κηλίδες. Έχω παρατηρήσει ότι οι μικρές κηλίδες που μόλις αναφέρθηκαν έχουν αυτό το κοινό χαρακτηριστικό πάντα και σε κάθε περίπτωση, ότι έχουν το σκοτεινό μέρος προς τη θέση του Ήλιου, και στην πλευρά μακριά από τον Ήλιο έχουν φωτεινότερα όρια, σαν να στέφονται με λαμπερές κορυφές. Τώρα έχουμε μια εμφάνιση αρκετά παρόμοια στη Γη κατά την ανατολή του Ηλίου, όταν βλέπουμε τις κοιλάδες που δεν έχουν ακόμη πλημμυρίσει με φως, αλλά τα βουνά που τις περιβάλλουν στην απέναντι πλευρά προς τον Ήλιο ήδη φλέγονται από το μεγαλείο των ακτίνων του. Και ακριβώς όπως οι σκιές στις κοιλότητες της Γης μειώνονται σε μέγεθος καθώς ο Ήλιος σηκώνεται ψηλότερα, έτσι και αυτές οι κηλίδες στη Σελήνη χάνουν τη μαυρίλα τους καθώς το φωτισμένο μέρος μεγαλώνει όλο και περισσότερο.

 

Και πάλι, όχι μόνο τα όρια μεταξύ του φωτός και της σκιάς στη Σελήνη φαίνονται άνισα και ελικοειδή, αλλά- και αυτό προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη- εμφανίζονται πάρα πολλά φωτεινά σημεία μέσα στο σκοτεινό τμήμα της Σελήνης, διασκορπισμένα και διαχωρισμένα από το φως σε μεγάλες αποστάσεις,  τα οποία, μετά από λίγο, σταδιακά αυξάνονται σε μέγεθος και φωτεινότητα, και μετά από μία ή δύο ώρες ενώνονται με το υπόλοιπο φωτεινό τμήμα, καθώς γίνονται κάπως μεγαλύτερα· αλλά εντωμεταξύ άλλα διάσπαρτα σημεία, που μοιάζουν να ανυψώνονται, φωτίζονται μέσα στο σκιερό τμήμα, αυξάνονται σε μέγεθος, και τέλος συνενώνονται με την φωτεινή επιφάνεια, η οποία έχει γίνει ακόμα πιο εκτεταμένη. Ένα παράδειγμα αυτού δίνεται στο σχήμα παραπάνω. Τώρα, δεν ισχύει το ίδιο στη Γη πριν από την ανατολή του Ηλίου, ότι ενώ οι επίπεδες πεδιάδες είναι ακόμα στη σκιά, οι κορυφές των πιο ψηλών βουνών φωτίζονται από τις ακτίνες του Ήλιου; Μετά από λίγο το φως δεν εξαπλώνεται περισσότερο, ενώ τα ψηλότερα και ενδιάμεσα μέρη αυτών των βουνών φωτίζονται· και όταν ο Ήλιος έχει ανατείλει, δεν ενώνονται σταδιακά τα φωτισμένα μέρη των πεδιάδων και των λόφων; Το μεγαλείο, όμως, τέτοιων προβολών και κοιλοτήτων στη Σελήνη φαίνεται να ξεπερνά τόσο σε μέγεθος όσο και σε έκταση την τραχύτητα της επιφάνειας της Γης, όπως θα δείξω παρακάτω.

 

Και εδώ δεν μπορώ να μην αναφέρω τι αξιοθαύμαστο θέαμα παρατήρησα ενώ η Σελήνη πλησίαζε γρήγορα το πρώτο της τέταρτο. Μια προεξοχή της σκιάς, μεγάλου μεγέθους, ξεχώριζε στο φωτισμένο τμήμα στη περιοχή του κάτω άκρου του μισοφέγγαρου. Και καθώς παρατηρούσα αυτήν την προέκταση, που ήταν συνεχώς σκοτεινή, μετά από περίπου δύο ώρες μια φωτεινή κορυφή άρχισε να αναδύεται λίγο κάτω από τη μέση του κοιλώματος· αυτό αυξήθηκε μερικές μοίρες, και παρουσίασε ένα τριγωνικό σχήμα, αλλά ήταν ακόμα αρκετά αποσπασμένο από τη φωτεινή επιφάνεια. Σύντομα γύρω του άλλα τρία μικρά σημεία άρχισαν να λάμπουν, μέχρι που, όταν η Σελήνη ήταν έτοιμη να δύσει, αυτή η τριγωνική φιγούρα, έχοντας πλέον επεκταθεί και διευρυνθεί, άρχισε να συνδέεται με το υπόλοιπο φωτισμένο μέρος, και, ακόμα περιζωμένο με τις τρεις φωτεινές κορυφές που ήδη αναφέρθηκαν, ξαφνικά επεκτάθηκε μέσα στην προεξοχή της σκιάς σαν ένα τεράστιο ακρωτήριο φωτός. Στις άκρες της διαχωρίζουσας άρχισαν επίσης να αναδύονται από τη σκιά ορισμένα φωτεινά σημεία, αρκετά μακριά από το υπόλοιπο φωτεινό μέρος.

 

[Οι σεληνιακές κηλίδες προτείνεται να είναι θάλασσες που οριοθετούνται από οροσειρές]

 

Και στα δύο κέρατα επίσης του μηνίσκου, αλλά ειδικά στο χαμηλότερο, υπήρχε μεγάλο πλήθος σκοτεινών κηλίδων, εκ των οποίων εκείνες που ήταν πιο κοντά στο όριο του φωτός και της σκιάς φαίνονταν μεγαλύτερες και πιο σκούρες, αλλά εκείνες που ήταν πιο απομακρυσμένες φαίνονταν λιγότερο σκοτεινές και πιο δυσδιάκριτες. Σε όλες τις περιπτώσεις, ωστόσο, όπως έχω αναφέρει προηγουμένως, το σκοτεινό τμήμα της κηλίδας έβλεπε τη θέση που φώτιζε ο Ήλιος, και μια πιο φωτεινή άκρη περιέβαλε το σκοτεινό μέρος της κηλίδας μακριά από τον Ήλιο, και προς την περιοχή της Σελήνης που βρισκόταν στη σκιά. Αυτό το τμήμα της επιφάνειας της Σελήνης, που είναι σημαδεμένο με κηλίδες όπως η ουρά ενός παγωνιού, μοιάζει σαν εκείνα τα γυάλινα δοχεία τα οποία, μέσω της βύθισής τους ενώ είναι ακόμα ζεστά από τον κλίβανο σε κρύο νερό, αποκτούν μια επιφάνεια με ρωγμές και κυματισμούς, και γι’ αυτό ονομάζονται συνήθως αμμοβολημένα γυαλιά.

 

Τώρα οι μεγάλες κηλίδες της Σελήνης που παρατηρούνται την ίδια στιγμή δεν φαίνεται να είναι καθόλου γεμάτες ρωγμές, ή γεμάτες κοιλότητες και προεξοχές, αλλά μάλλον επίπεδες και ομοιόμορφες· γιατί μόνο εδώ κι εκεί εμφανίζονται κάποια μέρη κάπως φωτεινότερα από τα υπόλοιπα· έτσι ώστε αν κάποιος επιθυμεί να αναβιώσει την παλιά άποψη των Πυθαγορείων, ότι η Σελήνη είναι μια άλλη Γη, τρόπον τινά, το φωτεινότερο τμήμα μπορεί κάλλιστα να αντιπροσωπεύει την επιφάνεια της στεριάς, και το πιο σκούρο να είναι έκταση νερού. Πράγματι, ποτέ δεν αμφέβαλα ότι αν η σφαίρα της Γης φαινόταν από απόσταση, όταν πλημμυρίζει με τις ακτίνες του Ήλιου, εκείνο το τμήμα της επιφάνειας που είναι στεριά θα παρουσιαζόταν να φαίνεται φωτεινότερο, και το τμήμα που καλύπτεται από νερό θα φαινόταν συγκριτικά πιο σκοτεινό. Επιπλέον, οι μεγάλες κηλίδες στη Σελήνη φαίνονται να είναι πιο βυθισμένες από τις φωτεινότερες περιοχές· γιατί στη Σελήνη, τόσο όταν είναι ημισέληνος όσο κι όταν βρίσκεται στη χάση, στο όριο της διαχωρίζουσας μεταξύ του φωτός και της σκιάς, που προβάλλει σε ορισμένα σημεία γύρω από τις μεγάλες κηλίδες, οι παρακείμενες περιοχές είναι πάντα πιο φωτεινές, όπως φαίνεται στις παραπάνω απεικονίσεις μου, και οι άκρες αυτών των κηλίδων δεν είναι μόνο πιο βυθισμένες από τα φωτεινότερα μέρη,  αλλά είναι και πιο ομοιόμορφες, και δεν διακόπτονται από προεξοχές ή άλλες ανωμαλίες.

 

Αλλά το φωτεινότερο μέρος ξεχωρίζει πιο κοντά στις κηλίδες, έτσι ώστε πριν το πρώτο αλλά και το τρίτο τέταρτο, γύρω από ένα συγκεκριμένο σημείο στη βόρεια περιοχή της Σελήνης, μερικές τεράστιες προεξοχές στην πάνω και κάτω πλευρά της υψώνονται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο. Αυτή η ίδια κηλίδα πριν από το τρίτο τέταρτο φαίνεται να είναι περιτειχισμένη με σκοτεινότερα όρια, τα οποία, ακριβώς όπως οι ψηλές κορυφές των βουνών, φαίνονται πιο σκούρα στην πλευρά μακριά από τον Ήλιο, και πιο φωτεινά στην πλευρά όπου βλέπουν τον Ήλιο. Αλλά στην περίπτωση των κοιλοτήτων συμβαίνει το αντίθετο, γιατί το μέρος τους μακριά από τον Ήλιο φαίνεται λαμπρό, ενώ το μέρος τους που βρίσκεται πιο κοντά στον Ήλιο φαίνεται σκοτεινό. Μετά από κάποιο χρόνο, όταν το φωτισμένο τμήμα της επιφάνειας της Σελήνης έχει μειωθεί σε μέγεθος, μόλις το μεγαλύτερο μέρος ή ολόκληρη η κηλίδα που αναφέραμε καλυφθεί με σκιά, οι φωτεινότερες κορυφογραμμές των βουνών υψώνονται πάνω από τις σκιές. Αυτές οι δύο εμφανίσεις φαίνονται στις παραπάνω εικόνες.

 

[Περιγραφή ενός σεληνιακού κρατήρα]

 

Υπάρχει ένα άλλο σημείο που δεν πρέπει να ξεχάσω, το οποίο παρατήρησα και για το οποίο αναρωτήθηκα. Είναι αυτό:- Το μέσο της Σελήνης, καθώς φαίνεται, καταλαμβάνεται από μια συγκεκριμένη κοιλότητα μεγαλύτερη από όλες τις υπόλοιπες, και με σχήμα τέλεια στρογγυλό. Έχω παρατηρήσει αυτή την καθίζηση κοντά στο πρώτο και στο τρίτο τέταρτο, και την έχω παρουσιάσει όσο καλύτερα μπορώ στη δεύτερη από τις προηγούμενες εικόνες. Παράγει τα ίδια φαινόμενα στις εναλλαγές σκοταδιού και φωτός όπως μια ευρεία περιοχή σαν τη Βοημία θα παρήγαγε στη Γη, αν ήταν κλειστή από όλες τις πλευρές από πολύ ψηλά βουνά διατεταγμένα στην περιφέρεια ενός τέλειου κύκλου· γιατί αυτή η περιοχή στη Σελήνη είναι περιτοιχισμένη με κορυφές τόσο μεγάλου ύψους που η πιο απομακρυσμένη πλευρά της που γειτνιάζει με το σκοτεινό τμήμα της Σελήνης φαίνεται λουσμένη στο φως του Ήλιου πριν το όριο της διαχωρίζουσας φτάσει στα μισά του κυκλικού αυτού χώρου. Αλλά σύμφωνα με τη χαρακτηριστική ιδιότητα των υπόλοιπων κηλίδων, το σκιερό τμήμα και αυτής της κηλίδας κοιτάζει τον Ήλιο, και το φωτεινό μέρος είναι προς τη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης, γεγονός το οποίο επισημαίνω για τρίτη φορά ότι πρέπει να θεωρηθεί ως μια πειστική απόδειξη της τραχύτητας και ανομοιομορφίας που εμφανίζεται σε ολόκληρη τη φωτεινή περιοχή της Σελήνης. Σχετικά με αυτές τις κηλίδες, επιπλέον, οι πιο σκοτεινές είναι πάντα εκείνες που βρίσκονται κοντά στην διαχωρίζουσα, το όριο μεταξύ του φωτός και της σκιάς, αλλά εκείνες που βρίσκονται πιο μακριά φαίνονται μικρότερες σε μέγεθος και λιγότερο σκοτεινές· έτσι ώστε τελικά, όταν η Σελήνη βρίσκεται σε αντίθεση με τον Ήλιο και είναι πανσέληνος, η διαφορά ανάμεσα στη σκοτεινότητα των κοιλοτήτων και στη φωτεινότητα των προεξοχών είναι πολύ μικρή.

 

[Λόγοι για να πιστεύουμε ότι υπάρχει διαφορά σύστασης σε διάφορα μέρη της επιφάνειας της Σελήνης]

 

Αυτά τα φαινόμενα που εξετάσαμε παρατηρούνται στις φωτεινές εκτάσεις της Σελήνης. Στις μεγάλες κηλίδες δεν βλέπουμε τέτοιες διαφορές κοιλοτήτων και προεξοχών όπως παρατηρούμε στα φωτεινότερα μέρη, λόγω της αλλαγής των σχημάτων τους κάτω από διαφορετικές ποσότητες φωτισμού από τις ακτίνες του Ήλιου, και ανάλογα με την ποικίλη θέση του Ήλιου σε σχέση με τη Σελήνη. Ωστόσο, στις μεγάλες κηλίδες υπάρχουν κάποιες περιοχές κάπως λιγότερο σκοτεινές από τις υπόλοιπες, όπως φαίνεται στις παραπάνω απεικονίσεις, αλλά αυτές οι περιοχές έχουν πάντα την ίδια εμφάνιση, και το μέγεθος της σκοτεινότητάς τους δεν εντείνεται ούτε μειώνεται. Φαίνονται πράγματι άλλες φορές περισσότερο, άλλες φορές λιγότερο σκιασμένες, αλλά η αλλαγή χρώματος είναι πολύ μικρή, σύμφωνα με την κλίση των ακτίνων του Ήλιου που πέφτουν πάνω τους· και εκτός αυτού, ενώνονται με τα παρακείμενα τμήματα των κηλίδων σταδιακά, έτσι ώστε τα όριά τους να σμίγουν και να χάνονται στη γύρω περιοχή. Αλλά είναι αρκετά διαφορετικό με τις κηλίδες που καταλαμβάνουν τα φωτεινότερα μέρη της επιφάνειας της Σελήνης, γιατί, σαν να ήταν απόκρημνα βράχια με πολυάριθμες τραχιές και οδοντωτές κορυφές, έχουν καλά καθορισμένα όρια μέσω της έντονης αντίθεσης φωτός και σκιάς. Επιπλέον, μέσα σε αυτές τις μεγάλες κηλίδες ορισμένες άλλες εκτάσεις φαίνονται φωτεινότερες από τη γύρω περιοχή, και μερικές από αυτές είναι ιδιαίτερα φωτεινές, αλλά η εμφάνιση αυτών των εκτάσεων, καθώς και των πιο σκοτεινών περιοχών, είναι πάντα η ίδια· δεν υπάρχει αλλαγή σχήματος ή φωτεινότητας ή μεγέθους σκιάς, έτσι ώστε να είναι βέβαιο και να μη χωρά καμιά αμφιβολία ότι η εμφάνισή τους οφείλεται σε πραγματική ανομοιομορφία των μερών και όχι μόνο σε ανομοιομορφίες στη διαμόρφωσή τους, αλλάζοντας με διαφορετικούς τρόπους τις σκιές των ίδιων τμημάτων ανάλογα με τις παραλλαγές του φωτισμού τους από τον Ήλιο,  κάτι που συμβαίνει πραγματικά στην περίπτωση των άλλων μικρότερων κηλίδων που καταλαμβάνουν το φωτεινότερο τμήμα της Σελήνης, γιατί μέρα με τη μέρα αλλάζουν, αυξάνονται, μειώνονται ή εξαφανίζονται, στο βαθμό που προέρχονται αποκλειστικά από τις σκιές των προεξοχών.

 

[Επεξήγηση της ομαλότητας του φωτισμένου τμήματος της περιφέρειας της σφαίρας της Σελήνης με την αναλογία των επίγειων φαινομένων ή με μια πιθανή σεληνιακή ατμόσφαιρα]

 

Αλλά εδώ αισθάνομαι ότι μερικοί άνθρωποι μπορεί να προβληματιστούν και να έχουν σοβαρές αμφιβολίες ώστε να νιώθουν αβέβαιοι για το συμπέρασμα που εξάγεται και υποστηρίζεται από τόσα πολλά φαινόμενα. Γιατί αν εκείνο το τμήμα της επιφάνειας της Σελήνης που αντανακλά περισσότερο τις ακτίνες του Ήλιου είναι γεμάτο ελικοειδείς διαμορφώσεις, προεξοχές, και αναρίθμητες κοιλότητες, τότε γιατί η εξωτερική άκρη που κοιτάζει προς τη δύση όταν η Σελήνη αυξάνεται, ή η άλλη μισή περιφέρεια στραμμένη προς την ανατολή όταν η Σελήνη φθίνει, ή ολόκληρος ο δίσκος της Σελήνης στην πανσέληνο, γιατί αυτές οι περιοχές δεν φαίνονται άνισες,  τραχιές, και ακανόνιστες, αλλά απόλυτα στρογγυλές σαν να ήταν χαραγμένες με διαβήτη, και χωρίς τα περιγράμματα οποιωνδήποτε προεξοχών ή κοιλοτήτων; Και το πιο αξιοσημείωτο, επειδή ολόκληρη η αδιάσπαστη άκρη ανήκει σε εκείνο το τμήμα της επιφάνειας της Σελήνης που έχει την ιδιότητα να φαίνεται φωτεινότερο από τα υπόλοιπα, τα οποία έχω πει ότι είναι γεμάτα προεξοχές και κοιλότητες. Γιατί καμία από τις μεγάλες κηλίδες δεν εκτείνεται μέχρι την περιφέρεια, αλλά όλες φαίνονται να είναι μακριά από την άκρη. Σχετικά με αυτό το φαινόμενο, το οποίο δίνει το έναυσμα για τόσο σοβαρές αμφιβολίες,  προτείνω δύο αιτίες, και κατά συνέπεια δύο λύσεις του προβλήματος.

 

Η πρώτη λύση που προσφέρω είναι η εξής:- Αν οι προεξοχές και οι κοιλότητες στο σώμα της Σελήνης υπήρχαν μόνο στην άκρη του κύκλου που οριοθετεί το ημισφαίριο που βλέπουμε, τότε η Σελήνη θα μπορούσε, ή μάλλον πρέπει, να μας εμφανιστεί με την μορφή ενός οδοντωτού τροχού, που οριοθετείται με μια ακανόνιστη και άνιση περιφέρεια· αλλά αν, αντί για ένα ενιαίο σύνολο προβολών διατεταγμένων μόνο κατά μήκος της πραγματικής περιφέρειας, πάρα πολλές σειρές βουνών με τις κοιλότητες και τις κορφές τους τοποθετηθούν η μία μετά την άλλη κατά μήκος της άκρης της Σελήνης, και αυτό επίσης όχι μόνο στο ημισφαίριο που βλέπουμε, αλλά και σε αυτό που βρίσκεται από την πίσω πλευρά,  αλλά εντούτοις κοντά στα όρια του ημισφαιρίου, τότε το μάτι, βλέποντας από μακριά, δεν θα είναι καθόλου σε θέση να ανιχνεύσει τις διαφορές των προβολών και των κοιλοτήτων, γιατί τα διαστήματα μεταξύ των βουνών που βρίσκονται στον ίδιο κύκλο, ή στην ίδια σειρά, κρύβονται από τις προεξοχές άλλων κορυφογραμμών,  και ειδικά αν το μάτι του παρατηρητή τοποθετηθεί στην ίδια γραμμή με τις κορυφές των προεξοχών που αναφέρονται. Έτσι, στη Γη, οι κορυφές ενός αριθμού βουνών κοντά μεταξύ τους εμφανίζονται τοποθετημένες σε ένα επίπεδο, αν ο θεατής είναι πολύ μακριά και στέκεται στο ίδιο υψόμετρο. Έτσι, και όταν η θάλασσα είναι τραχιά, οι κορυφές των κυμάτων φαίνεται να σχηματίζουν ένα επίπεδο, αν και ανάμεσα στις κορυφές υπάρχουν μεγάλα χάσματα, τόσο βαθιά που όχι μόνο τα κύτη, αλλά ακόμη και τα κατάρτια των επιβλητικών πλοίων είναι κρυμμένα ανάμεσά τους. Επομένως, καθώς πάνω στη Σελήνη, όπως και γύρω από την περίμετρό της, υπάρχει μια πολλαπλή διάταξη προεξοχών και κοιλοτήτων, και το μάτι, που τις βλέπει από μεγάλη απόσταση, τοποθετείται σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με τις κορυφές τους, κανείς δεν χρειάζεται να παραξενευτεί που εμφανίζονται στο οπτικό πεδίο σαν μια αδιάσπαστη γραμμή απαλλαγμένη από ανομοιομορφίες.

 

Σε αυτή την εξήγηση μπορεί να προστεθεί και μια άλλη, ότι δηλαδή υπάρχει γύρω από το σώμα της Σελήνης, όπως ακριβώς γύρω από τη Γη, ένα περίβλημα κάποιας ουσίας πυκνότερης από τον υπόλοιπο αιθέρα, το οποίο είναι ικανό να δέχεται και να αντανακλά τις ακτίνες του Ήλιου, αν και δεν είναι τόσο αδιαφανές ώστε να μπορεί να εμποδίσει τη θέασή μας μέσα από αυτό- ειδικά όταν δεν φωτίζεται. Αυτός το περίβλημα, όταν φωτίζεται από τις ακτίνες του Ήλιου, καθιστά το σώμα της Σελήνης προφανώς μεγαλύτερο από ό, τι είναι πραγματικά, και θα μπορούσε να εμποδίσει την όρασή μας από το να διεισδύσει στο στερεό σώμα της Σελήνης, αν το πάχος του ήταν μεγαλύτερο. Τώρα, έχει μεγαλύτερο πάχος γύρω από την περιφέρεια της Σελήνης, μεγαλύτερο, εννοώ, όχι σε πραγματικό πάχος, αλλά σε σχέση με την οπτική μας γραμμή, η οποία το διασχίζει λοξά. Και έτσι μπορεί να σταματήσει την όρασή μας, ειδικά όταν είναι φωτισμένο, και μπορεί να αποκρύψει την πραγματική περιφέρεια της Σελήνης στην πλευρά που βρίσκεται προς τον Ήλιο.

Το σώμα της Σελήνης περιβαλλόμενο από τη θεωρούμενη ατμόσφαιρα

 

Αυτό μπορεί να γίνει πιο κατανοητό από το παραπάνω σχήμα, στο οποίο το σώμα της Σελήνης, ABC, περιβάλλεται από μια ατμόσφαιρα, DEG. Το μάτι στο σημείο F διεισδύει στα μεσαία τμήματα της Σελήνης, όπως στο Α, μέσω ενός πάχους, DA, της ατμόσφαιρας. Αλλά προς τα ακραία τμήματα μια μάζα ατμόσφαιρας μεγαλύτερου βάθους, EB, κρύβει τα όριά της από τα μάτια μας. Ένα επιχείρημα υπέρ αυτού είναι ότι το φωτισμένο τμήμα της Σελήνης εμφανίζεται να έχει μεγαλύτερη περιφέρεια από την υπόλοιπη σφαίρα που βρίσκεται στη σκιά.

 

Ίσως επίσης μερικοί να πιστεύουν ότι αυτή η ίδια αιτία παρέχει μια πολύ λογική εξήγηση γιατί οι μεγαλύτερες κηλίδες στη Σελήνη δεν φαίνεται να φτάνουν στην άκρη της περιφέρειας από οποιαδήποτε πλευρά, αν και θα περίμενε κανείς ότι μερικές θα βρίσκονταν στην άκρη όπως και οπουδήποτε αλλού. Και φαίνεται αξιόπιστο ότι υπάρχουν κηλίδες εκεί, αλλά ότι δεν μπορούν να παρατηρηθούν επειδή είναι κρυμμένες από μια μάζα ατμόσφαιρας πολύ παχιά και πολύ φωτεινή για να διεισδύσει το μάτι.

 

[Υπολογισμός του Γαλιλαίου για να δείξει ότι το ύψος ορισμένων σεληνιακών βουνών υπερβαίνει τα τέσσερα μίλια]

 

Νομίζω ότι έχει καταστεί επαρκώς σαφές, από την εξήγηση των φαινομένων που έχει δοθεί, ότι το φωτεινότερο τμήμα της επιφάνειας της Σελήνης είναι διάσπαρτο παντού με προεξοχές και κοιλότητες. Μου μένει μόνο να μιλήσω για το μέγεθός τους, και να δείξω ότι οι τραχύτητες της επιφάνειας της Γης είναι πολύ μικρότερες από εκείνες της Σελήνης· μικρότερες, εννοώ, απολύτως,  και όχι σε σχέση με το μέγεθος των σφαιρών στις οποίες βρίσκονται. Και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα ως εξής:- Όπως παρατήρησα συχνά σε διάφορες θέσεις της Σελήνης σε σχέση με τον Ήλιο, ότι κάποιες κορυφές στο τμήμα της Σελήνης στη σκιά εμφανίστηκαν φωτισμένες, αν και σε κάποια απόσταση από το όριο του φωτός (τη διαχωρίζουσα), συγκρίνοντας την απόστασή τους με την πλήρη διάμετρο της Σελήνης, είδα ότι μερικές φορές ξεπερνούσε το ένα εικοστό της διαμέτρου.

Η σφαίρα της Σελήνης

 

Ας υποθέσουμε ότι η απόσταση είναι ακριβώς το 1/20 της διαμέτρου, και έστω το παραπάνω διάγραμμα αναπαριστά τη σφαίρα της Σελήνης, όπου CAF είναι ένας μεγάλος κύκλος, E είναι το κέντρο, και CF είναι μια διάμετρος, η οποία κατά συνέπεια έχει σε σχέση με τη διάμετρο της Γης την αναλογία 2:7. Δεδομένου ότι η διάμετρος της Γης, σύμφωνα με τις πιο ακριβείς παρατηρήσεις, είναι 7.000 ιταλικά μίλια, τότε το CF θα είναι 2.000, το CE 1.000, και το 1/20 μέρος του συνόλου, δηλαδή του CF, θα είναι 100 μίλια. Επίσης έστω η απόσταση του Α από το C να είναι το 1/20 της διαμέτρου· καθώς και η ακτίνα ΕΑ, η οποία τέμνει την εφαπτομένη γραμμή GCD, η οποία αντιπροσωπεύει την ακτίνα του Ήλιου που φωτίζει την κορυφή, στο σημείο D. Τότε, το τόξο CA ή η ευθεία γραμμή CD θα είναι 100 μονάδες, αν το CE είναι 1.000. Το άθροισμα των τετραγώνων των CD και CE είναι επομένως 1.010.000, και το τετράγωνο του DE είναι το ίδιο. Ως εκ τούτου, η απόσταση ΕD θα είναι μεγαλύτερη από 1.004 μονάδες· και το AD θα είναι περισσότερο από 4 μονάδες, αν το CE είναι 1.000. Επομένως, το ύψος του AD στη Σελήνη, το οποίο αντιπροσωπεύει μια κορυφή που την βλέπει μια ακτίνα του Ήλιου, GCD, και η οποία βρίσκεται μακριά από το οριακό σημείο C κατά μία απόσταση CD, είναι περισσότερο από 4 ιταλικά μίλια· αλλά στη Γη δεν υπάρχουν βουνά που να ξεπερνούν σε κάθετο ύψος το ένα μίλι.[3] Επομένως, μας μένει να συμπεράνουμε ότι είναι σαφές ότι οι προεξοχές της Σελήνης είναι υψηλότερες από εκείνες της Γης.

 

[Ο αμυδρός φωτισμός του δίσκου της Σελήνης κατά τη Νέα Σελήνη εξηγείται ότι οφείλεται στην αντανάκλαση του φωτός της Γης]

 

Επιθυμώ σε αυτό το σημείο να αποδώσω την αιτία ενός άλλου σεληνιακού φαινομένου που αξίζει να σημειωθεί, και παρόλο που αυτό το φαινόμενο παρατηρήθηκε από μένα όχι πρόσφατα, αλλά πριν από πολλά χρόνια, και έχει επισημανθεί σε μερικούς από τους στενούς φίλους και μαθητές μου, εξηγείται και αποδίδεται στην πραγματική του αιτία. Ωστόσο καθώς η παρατήρησή του γίνεται ευκολότερη και πιο ζωντανή με τη βοήθεια ενός τηλεσκοπίου, θεώρησα ότι δεν θα ήταν ακατάλληλο να εξεταστεί σε αυτό το μέρος, αλλά θα ήθελα να το παρουσιάσω κυρίως για να φανεί πιο ξεκάθαρα η σύνδεση και η ομοιότητα μεταξύ της Σελήνης και της Γης.

 

Όταν η Σελήνη, τόσο πριν όσο και μετά τη σύζευξη, βρίσκεται όχι μακριά από τον Ήλιο, όχι μόνο η σφαίρα της εμφανίζεται στο βλέμμα μας από την πλευρά όπου είναι εφοδιασμένη με λαμπερά κέρατα, αλλά μια μικρή και αμυδρή περιφέρεια φαίνεται επίσης να σηματοδοτεί τον κύκλο του σκοτεινού μέρους, αυτού του μέρους, δηλαδή, το οποίο βρίσκεται μακριά από τον Ήλιο, και ξεχωρίζει από το πιο σκούρο φόντο του ουρανού. Αλλά αν εξετάσουμε το θέμα πιο προσεκτικά, θα δούμε ότι όχι μόνο η άκρη του τμήματος στη σκιά λάμπει με μια αμυδρή φωτεινότητα, αλλά ότι ολόκληρο το πρόσωπο της Σελήνης, σε εκείνη η πλευρά, δηλαδή, που δεν δέχεται την αντανάκλαση του Ήλιου, φωτίζεται με ένα χλωμό φως σημαντικής φωτεινότητας. Με την πρώτη ματιά μόνο μια λεπτή περιφέρεια φαίνεται να λάμπει, λόγω του πιο σκοτεινού τμήματος του ουρανού που γειτνιάζει με αυτό· ενώ, αντίθετα, η υπόλοιπη επιφάνεια φαίνεται σκοτεινή, λόγω της γειτνίασης των λαμπερών κέρατων, γεγονός που περιορίζει την καθαρότητα της όρασής μας. Αλλά αν κάποιος επιλέξει μια τέτοια θέση, όπως με την παρεμβολή μιας στέγης, ή μιας καμινάδας, ή κάποιου άλλου αντικειμένου μεταξύ της όρασής του και της Σελήνης, αλλά σε μεγάλη απόσταση από το μάτι του, έτσι ώστε τα λαμπερά κέρατα της Σελήνης να κρυφτούν, και η υπόλοιπη σφαίρα της να αφεθεί εκτεθειμένη στη θέασή του, τότε θα διαπιστώσει ότι και αυτή η έκταση της Σελήνης, αν και στερημένη από το φως του Ήλιου, λάμπει με σημαντικό φως, και ιδιαίτερα αν το σκοτάδι της νύχτας έχει ήδη βαθύνει από την απουσία του Ήλιου· γιατί με πιο σκούρο φόντο το ίδιο φως εμφανίζεται πιο φωτεινό.

 

Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι αυτή η δευτερεύουσα φωτεινότητα της Σελήνης, όπως μπορώ να την ονομάσω, είναι μεγαλύτερη σε αναλογία καθώς η Σελήνη είναι λιγότερο απομακρυσμένη από τον Ήλιο· γιατί μειώνεται όλο και περισσότερο ανάλογα με την απόσταση της Σελήνης από τον Ήλιο, τόσο πολύ που μετά το πρώτο τέταρτο, και πριν από το τέλος του δεύτερου, διαπιστώνεται ότι είναι αδύναμη και πολύ αχνή, αν και παρατηρείται σε πιο σκοτεινό ουρανό· ενώ, σε γωνιακή απόσταση 60° ή λιγότερο, ακόμη και κατά τη διάρκεια του λυκόφωτος, το Φεγγάρι είναι υπέροχα φωτεινό, τόσο φωτεινό πράγματι που, με τη βοήθεια ενός καλού τηλεσκοπίου, οι μεγάλες κηλίδες μπορούν να διακριθούν σε αυτό.

 

Αυτή η παράξενη φωτεινότητα δεν έχει προκαλέσει μικρή αμηχανία στα φιλοσοφικά μυαλά, και κάποιοι δημοσίευσαν το ένα ή το άλλο πράγμα ως αιτία που πρέπει να υποτεθεί για αυτό το φαινόμενο. Μερικοί έχουν πει ότι είναι η εγγενής και φυσική φωτεινότητα της Σελήνης· άλλοι ότι μεταδίδεται σε αυτό το σώμα από τον πλανήτη Αφροδίτη· ή, όπως υποστηρίζουν κάποιοι άλλοι, από όλα τα αστέρια· ενώ μερικοί έχουν πει ότι προέρχεται από τον Ήλιο, του οποίου οι ακτίνες, λένε, βρίσκουν έναν τρόπο να περάσουν μέσα από τη στερεά μάζα της Σελήνης. Αλλά οι δηλώσεις αυτού του είδους διαψεύδονται χωρίς μεγάλη δυσκολία και αποδεικνύονται ανακριβείς. Γιατί αν αυτό το είδος φωτός ήταν της Σελήνης, ή αν συνεισέφεραν τα αστέρια, η Σελήνη θα το διατηρούσε, ιδιαίτερα στις εκλείψεις, και θα το έδειχνε τότε, με φόντο έναν ασυνήθιστα σκοτεινό ουρανό, αλλά αυτό είναι αντίθετο με την εμπειρία. Γιατί η φωτεινότητα που παρατηρείται στη Σελήνη στις εκλείψεις είναι πολύ λιγότερο έντονη, είναι κάπως κοκκινωπή και σχεδόν χάλκινη, ενώ αυτή η δευτερεύουσα φωτεινότητα είναι πιο έντονη και πιο λευκή. Εκτός αυτού, η φωτεινότητα που παρατηρείται κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης είναι μεταβλητή και μεταβαλλόμενη, γιατί μεταφέρεται πάνω στο πρόσωπο της Σελήνης, έτσι ώστε εκείνο το μέρος που βρίσκεται κοντά στην περιφέρεια του κύκλου της σκιάς που ρίχνει η Γη να είναι φωτεινό, αλλά το υπόλοιπο μέρος της Σελήνης να φαίνεται πάντα σκοτεινό. Από αυτήν την περίσταση καταλαβαίνουμε χωρίς δισταγμό ότι αυτή η φωτεινότητα οφείλεται στην εγγύτητα των ακτίνων του Ήλιου που έρχονται σε επαφή με κάποια πυκνότερη περιοχή που περιβάλλει τη Σελήνη· και εξαιτίας αυτής της επαφής ένα είδος ημίφωτος διαχέεται πάνω από τις γειτονικές περιοχές της Σελήνης, ακριβώς όπως το λυκόφως εξαπλώνεται το πρωί και το βράδυ στη Γη·[4] αλλά θα ασχοληθώ πληρέστερα με αυτό το θέμα στο βιβλίο μου για το Σύστημα του Σύμπαντος.

 

Και πάλι, ο ισχυρισμός ότι αυτό το είδος φωτός μεταδίδεται στη Σελήνη από τον πλανήτη Αφροδίτη είναι τόσο παιδαριώδης ώστε να μην αξίζει σχολιασμό· γιατί ποιος είναι τόσο αδαής ώστε να μην καταλαβαίνει ότι σε σύζευξη και σε γωνιακή απόσταση 60° είναι εντελώς αδύνατο το τμήμα της Σελήνης που βρίσκεται μακριά από τον Ήλιο να το βλέπει ο πλανήτης Αφροδίτη;

 

Αλλά ότι αυτό το φως προέρχεται από τον Ήλιο που διεισδύει με τις ακτίνες του στη στερεά μάζα της Σελήνης και την καθιστά φωτεινή, είναι εξίσου αβάσιμο. Γιατί τότε αυτό το φως δεν θα μειωνόταν ποτέ, αφού το ένα ημισφαίριο της Σελήνης φωτίζεται πάντα από τον Ήλιο, εκτός από τη στιγμή μιας σεληνιακής έκλειψης, αλλά πραγματικά μειώνεται γρήγορα ενώ η Σελήνη πλησιάζει στο τέλος του πρώτου της τετάρτου, και όταν περάσει το πρώτο τέταρτο γίνεται αρκετά θαμπό. Αφού, λοιπόν, αυτού του είδους η δευτερεύουσα φωτεινότητα δεν είναι εγγενής της Σελήνης, ούτε οφείλεται σε κανένα από τα αστέρια, ούτε στον Ήλιο, και αφού τώρα δεν απομένει σε ολόκληρο το Σύμπαν κανένα άλλο σώμα εκτός από τη Γη, τι πρέπει να συμπεράνουμε; Τι πρέπει να ισχυριστούμε; Θα ισχυριστούμε ότι το σώμα της Σελήνης, ή κάποια άλλη σκοτεινή και ανήλιαγη σφαίρα, λαμβάνει φως από τη Γη; Γιατί να μην είναι η Σελήνη; Και σίγουρα είναι. Η Γη, σε μια δίκαιη ανταλλαγή, ανταποδίδει στη Σελήνη έναν φωτισμό σαν εκείνον που δέχεται από τη Σελήνη κατά τη διάρκεια των πιο σκοτεινών ωρών της νύχτας.

 

Επιτρέψτε μου να εξηγήσω το θέμα με μεγαλύτερη σαφήνεια. Σε σύζευξη, όταν η Σελήνη καταλαμβάνει μια θέση μεταξύ του Ήλιου και της Γης, φωτίζεται από τις ακτίνες του Ήλιου στην πλευρά της προς τον Ήλιο που είναι στραμμένη μακριά από τη Γη, και η άλλη μισή πλευρά, που είναι στραμμένη προς τη Γη, καλύπτεται από σκοτάδι, και έτσι δεν φωτίζει καθόλου την επιφάνεια της Γης. Όταν η Σελήνη έχει διαχωριστεί ελαφρώς από τον Ήλιο, αμέσως φωτίζεται εν μέρει στο μισό τμήμα που είναι στραμμένο προς εμάς· στρέφει προς το μέρος μας ένα λεπτό ασημένιο μισοφέγγαρο, και φωτίζει ελαφρά τη Γη. Ο φωτισμός του Ήλιου αυξάνεται πάνω στη Σελήνη καθώς πλησιάζει το πρώτο της τέταρτο, και η αντανάκλαση αυτού του φωτός αυξάνεται στη Γη. Η φωτεινότητα στη Σελήνη στη συνέχεια εκτείνεται πέρα από το ημικύκλιο, και οι νύχτες μας γίνονται πιο φωτεινές· κατά συνέπεια, ολόκληρο το πρόσωπο της Σελήνης που κοιτάζει προς τη Γη ακτινοβολείται με την πιο έντονη φωτεινότητα από τον Ήλιο, κάτι που συμβαίνει όταν ο Ήλιος και η Σελήνη βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές της Γης· τότε σε μήκος και πλάτος η επιφάνεια της Γης λάμπει με την πλημμύρα του σεληνόφωτος. Μετά από αυτό, η Σελήνη, τώρα στη χάση, στέλνει λιγότερο ισχυρές ακτίνες, και η Γη φωτίζεται λιγότερο· κατά συνέπεια, η Σελήνη πλησιάζει την πρώτη της θέση σύζευξης με τον Ήλιο, και αμέσως πυκνό σκοτάδι εισβάλλει στη Γη.

 

Σε έναν τέτοιο κύκλο το φως της Σελήνης μάς δίνει κάθε μήνα εναλλαγές φωτεινότερου και αμυδρότερου φωτισμού. Αλλά το όφελος του φωτός της στη Γη εξισορροπείται και ανταποδίδεται από το όφελος του φωτός της Γης σε εκείνη. Γιατί ενώ η Σελήνη βρίσκεται κοντά στον Ήλιο περίπου την ώρα της σύζευξης, έχει μπροστά της ολόκληρη την επιφάνεια εκείνου του ημισφαιρίου της Γης που είναι εκτεθειμένο στον Ήλιο, και φωτίζεται έντονα με τις ακτίνες του, και έτσι δέχεται φως που αντανακλάται από τη Γη. Εξαιτίας αυτής της αντανάκλασης, το ημισφαίριο της Σελήνης που βρίσκεται προς το μέρος μας, αν και στερείται ηλιακού φωτός, εμφανίζεται με σημαντική φωτεινότητα. Και πάλι, όταν απομακρύνεται από τον Ήλιο κατά ένα τεταρτημόριο, η Σελήνη βλέπει μόνο το ήμισυ του ημισφαιρίου της Γης φωτισμένο, δηλαδή το δυτικό μισό, γιατί το άλλο, το ανατολικό, καλύπτεται με τις αποχρώσεις της νύχτας· η Σελήνη, επομένως, είναι λιγότερο έντονα φωτισμένη από τη Γη, και κατά συνέπεια αυτό το δευτερεύον φως μάς φαίνεται πιο αχνό. Αλλά αν φανταστείτε τη Σελήνη να βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά της Γης από τον Ήλιο, θα βλέπει το ημισφαίριο της Γης, τώρα μεταξύ της Σελήνης και του Ήλιου, αρκετά σκοτεινό και βυθισμένο στο σκοτάδι της νύχτας. Αν, επομένως, μια έκλειψη πρέπει να συνοδεύει μια τέτοια θέση της Σελήνης, δεν θα λάβει καθόλου φως, στερούμενη από τον φωτισμό του Ήλιου και της Γης μαζί. Σε οποιαδήποτε άλλη θέση, όσον αφορά τη Γη και τον Ήλιο, η Σελήνη λαμβάνει περισσότερο ή λιγότερο φως με αντανάκλαση από τη Γη, ανάλογα με το μέγεθος του του τμήματος του ημισφαιρίου της Γης που φωτίζεται από τον Ήλιο. Γιατί ένας τέτοιος νόμος τηρείται ανάμεσα σε αυτές τις δύο σφαίρες, ότι οποιαδήποτε στιγμή η Γη φωτίζεται πιο έντονα από τη Σελήνη, εκείνη τη στιγμή, αντίθετα, η Σελήνη φωτίζεται λιγότερο από τη Γη· και αντίστροφα.

 

Αυτά τα λίγα λόγια για το θέμα αυτό αρκούν σε αυτό το σημείο· γιατί θα το εξετάσω πληρέστερα στο Σύστημα του Σύμπαντος, όπου, με πάρα πολλά επιχειρήματα και πειραματικές αποδείξεις, αποδεικνύεται ότι υπάρχει μια πολύ ισχυρή αντανάκλαση του φωτός του Ήλιου από τη Γη, για εκείνους που επιμένουν ότι η Γη δεν έχει σχέση με τον αστρικό της ξενιστή, κυρίως επειδή δεν έχει ούτε κίνηση ούτε φως, γιατί θα αποδείξω ότι η Γη έχει κίνηση, και ξεπερνά τη Σελήνη σε μεγαλείο, και δεν είναι ο τόπος όπου βρίσκονται όλα τα ποταπά απορρίμματα του Σύμπαντος· και θα υποστηρίξω την επίδειξή μου με χίλια επιχειρήματα παρμένα από φυσικά φαινόμενα.

 

[Τα αστέρια και η εμφάνισή τους στο τηλεσκόπιο]

 

Μέχρι τώρα έχω μιλήσει για τις παρατηρήσεις που έχω κάνει σχετικά με το σώμα της Σελήνης. Τώρα θα μιλήσω σε συντομία για τα φαινόμενα που έχω δει, μέχρι στιγμής, σε σχέση με τα σταθερά αστέρια. Και πρώτα από όλα αξίζει να ληφθεί υπόψη το ακόλουθο γεγονός:- Τα αστέρια, σταθερά καθώς και απρόβλεπτα, όταν φαίνονται με τηλεσκόπιο, σε καμία περίπτωση δεν φαίνεται να αυξάνονται σε μέγεθος στην ίδια αναλογία με άλλα αντικείμενα όπως και η ίδια η Σελήνη. Αλλά στην περίπτωση των αστεριών αυτή η αύξηση φαίνεται πολύ μικρότερη, έτσι ώστε μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ένα τηλεσκόπιο, το οποίο (για λόγους απεικόνισης) είναι αρκετά ισχυρό για να μεγεθύνει άλλα αντικείμενα εκατό φορές, μόλις και μετά βίας θα κάνει τα αστέρια μεγεθυμένα τέσσερις ή πέντε φορές.

 

Ο λόγος για αυτό είναι ο εξής:-  Όταν τα αστέρια τα βλέπουμε με τη φυσική μας όραση, δεν μας παρουσιάζονται με το πραγματικό τους μέγεθος, αλλά ακτινοβολούν με μια ορισμένη λαμπρότητα, και πλαισιώνονται από αστραφτερές ακτίνες, ειδικά όταν η νύχτα είναι πολύ προχωρημένη.  Και από αυτή την περίσταση φαίνονται πολύ μεγαλύτερα από ό,τι θα ήταν αν τους αφαιρούσαν αυτά τα συμπτωματικά περιθώρια, γιατί η γωνία που σχηματίζουν με το μάτι δεν καθορίζεται από τον πρωτεύοντα δίσκο του άστρου, αλλά από τη φωτεινότητα που το περιβάλλει τόσο ευρέως. Ίσως θα το καταλάβετε αυτό πιο ξεκάθαρα από το γνωστό φαινόμενο ότι όταν τα αστέρια ανατέλλουν ακριβώς με τη δύση του Ηλίου, στην αρχή του λυκόφωτος, φαίνονται πολύ μικρά, αν και μπορεί να είναι αστέρια πρώτου μεγέθους. Και ακόμη και ο ίδιος ο πλανήτης Αφροδίτη, σε κάθε περίπτωση που μπορεί να γίνει ορατός κατά τη διάρκεια της ημέρας, φαίνεται τόσο μικρός που μετά βίας αντιστοιχεί σ’ ένα αστέρι του τελευταίου μεγέθους. Αυτό διαφέρει στην περίπτωση των άλλων αντικειμένων, ακόμη και της Σελήνης, η οποία, είτε την δούμε στο φως του μεσημεριού είτε στην καρδιά της νύχτας, εμφανίζεται πάντα με το ίδιο μέγεθος.

 

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι τα αστέρια φαίνονται τα μεσάνυχτα με απεριόριστη δόξα, αλλά τα περιθώριά τους είναι τέτοιας φύσης που το φως της ημέρας μπορεί να τα αποκόψει, και όχι μόνο το φως της ημέρας, αλλά και το παραμικρό σύννεφο που μπορεί να παρεμβάλλεται ανάμεσα σε ένα αστέρι και στο μάτι του παρατηρητή. Ένα σκούρο πέπλο ή ένα χρωματιστό γυαλί έχει το ίδιο αποτέλεσμα, γιατί, όταν το παρεμβάλετε ανάμεσα στο μάτι και στο αστέρι, όλη η λάμψη που το περιβάλλει χάνεται αμέσως. Ένα τηλεσκόπιο επιτυγχάνει επίσης το ίδιο αποτέλεσμα, γιατί αφαιρεί από τα αστέρια το λαμπερό τους περίβλημα προτού μεγεθύνει τους πραγματικούς τους δίσκους (αν όντως έχουν αυτό το σχήμα), και έτσι φαίνονται λιγότερο μεγεθυμένα από άλλα αντικείμενα, γιατί ένα αστέρι πέμπτου ή έκτου μεγέθους που φαίνεται μέσω ενός τηλεσκοπίου εμφανίζεται ως πρώτου μεγέθους.

 

Η διαφορά μεταξύ της εμφάνισης των πλανητών και των σταθερών αστεριών φαίνεται επίσης να αξίζει προσοχής. Οι πλανήτες παρουσιάζουν τους δίσκους τους τέλεια στρογγυλούς, σαν να σχεδιάστηκαν με έναν διαβήτη, και εμφανίζονται σαν μικρά φεγγάρια, εντελώς φωτισμένα και σφαιρικού σχήματος.  Και με ένα τηλεσκόπιο εμφανίζονται με το ίδιο σχήμα όπως όταν τους βλέπουμε με γυμνό μάτι, αλλά τόσο πολύ μεγαλύτεροι ώστε ένα αστέρι πέμπτου ή έκτου μεγέθους θα φαινόταν σαν το Σείριο, το λαμπρότερο από όλα τα σταθερά αστέρια.

 

[Τα αμέτρητα αστέρια που φαίνονται με το τηλεσκόπιο. Παραδείγματα: ο Ωρίωνας και οι Πλειάδες όπως περιγράφονται από τον Γαλιλαίο]

Αριστερά: Η ζώνη και το σπαθί του Ωρίωνα, 83 αστέρια – Δεξιά: Πλειάδες, 36 Αστέρια

 

Αλλά πέρα από τα αστέρια έκτου μεγέθους, θα δείτε μέσα από το τηλεσκόπιο ένα πλήθος άλλων άστρων, τα οποία δεν είναι ορατά στο γυμνό μάτι, τόσο πολυάριθμα ώστε να είναι σχεδόν απίστευτα πολλά, γιατί μπορείτε να δείτε περισσότερες από έξι διαφορές μεγέθους, και το μεγαλύτερο μέγεθος από αυτά, που αντιστοιχεί σε αστέρια που τα ονομάζω έβδομου μεγέθους,  ή αθέατα αστέρια του πρώτου μεγέθους, εμφανίζονται με τη βοήθεια του τηλεσκοπίου μεγαλύτερα και φωτεινότερα από τα αστέρια του δεύτερου μεγέθους όπως φαίνονται με γυμνό μάτι. Αλλά για να δείτε μία ή δύο αποδείξεις για τον απίστευτο τρόπο με τον οποίο συνωστίζονται μαζί, αποφάσισα να δώσω ένα παράδειγμα σχετικά με δύο αστρικά σμήνη, έτσι ώστε με αυτά ως δείγμα να μπορείτε να αποφασίσετε για τα υπόλοιπα.

 

Ως πρώτο παράδειγμα είχα αποφασίσει να απεικονίσω ολόκληρο τον αστερισμό του Ωρίωνα, αλλά λόγω της τεράστιας ποσότητας αστεριών και της έλλειψης χρόνου ανέβαλα την προσπάθεια αυτή για μια άλλη περίσταση, γιατί υπάρχουν κοντά ή τριγύρω από τα ήδη γνωστά αστέρια του αστερισμού περισσότερα από πεντακόσια νέα αστέρια μέσα σε ένα εύρος μιας ή δύο μοιρών. Για το λόγο αυτό επέλεξα τα τρία αστέρια στη ζώνη του Ωρίωνα και τα έξι στο σπαθί του, τα οποία ήταν ήδη γνωστό ότι αποτελούν ομάδες αστεριών, και πρόσθεσα άλλα ογδόντα αστέρια που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα τριγύρω τους, και διατήρησα όσο το δυνατόν ακριβέστερα τα διαστήματα μεταξύ τους. Τα γνωστά ή παλιά αστέρια, για λόγους διάκρισης, τα έχω απεικονίσει μεγαλύτερου μεγέθους, και τα έχω σημειώσει με διπλή γραμμή (αστεράκι)· τα άλλα, που είναι αόρατα με γυμνό μάτι, τα έχω σημειώσει μικρότερα και με μία μόνο γραμμή (σταυρός). Διατήρησα επίσης τις διαφορές μεγέθους όσο μπορούσα.

 

Ως δεύτερο παράδειγμα έχω απεικονίσει τα έξι αστέρια του αστερισμού του Ταύρου, που ονομάζονται Πλειάδες (λέω έξι σκόπιμα, αφού το έβδομο είναι ελάχιστα ορατό), μια ομάδα αστεριών που βρίσκονται στον ουρανό κοντά το ένα στο άλλο. Κοντά σε αυτά βρίσκονται περισσότερα από σαράντα αστέρια αόρατα στο γυμνό μάτι, κανένα από τα οποία δεν απέχει περισσότερο από μισή μοίρα από τα προαναφερθέντα έξι· από αυτά έχω απεικονίσει μόνο τριάντα έξι στο διάγραμμά μου. Έχω διατηρήσει τα διαστήματα, τα μεγέθη, και τη διάκριση μεταξύ των παλαιών και των νέων άστρων, όπως και στην περίπτωση του αστερισμού του Ωρίωνα.

 

[Ο Γαλαξίας αποτελείται εξολοκλήρου από αστέρια σε αμέτρητους αριθμούς και διάφορα μεγέθη]

 

Το επόμενο αντικείμενο που παρατήρησα είναι ο Γαλαξίας και η σύστασή του. Με τη βοήθεια ενός τηλεσκοπίου μπορεί κανείς να το δει αυτό με τρόπο τόσο ξεκάθαρο, έτσι ώστε όλες οι διαμάχες που έχουν κατά καιρούς βασανίσει τους φιλοσόφους καταργούνται από τα στοιχεία που έχουμε μπροστά στα μάτια μας, και έτσι απελευθερωνόμαστε από τις λεκτικές διαμάχες σχετικά με αυτό το θέμα, γιατί ο Γαλαξίας δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια μάζα αναρίθμητων αστεριών που βρίσκονται μαζί σε σμήνη. Σε οποιοδήποτε μέρος του Γαλαξία και αν κατευθύνετε το τηλεσκόπιο, αμέσως ένα τεράστιο πλήθος αστεριών παρουσιάζεται στα μάτια σας. Πολλά από αυτά είναι αρκετά μεγάλα και εξαιρετικά φωτεινά, αλλά το πλήθος των μικρών αστεριών είναι αναρίθμητο.

 

[Τα νεφελώματα αναλυμένα σε σμήνη αστεριών. Παραδείγματα από τους αστερισμούς του Ωρίωνα και του Καρκίνου]

Αριστερά: Αστρικό σμήνος στο κεφάλι του Ωρίωνα – Δεξιά: Αστρικό σμήνος της Κυψέλης στον Καρκίνο

 

Και ενώ αυτή η γαλακτώδης φωτεινότητα, σαν τη λαμπρότητα ενός λευκού σύννεφου, δεν φαίνεται μόνο στον Γαλαξία μας, αλλά πολλά σημεία παρόμοιου χρώματος λάμπουν αμυδρά εδώ κι εκεί στους ουρανούς, αν στρέψετε το τηλεσκόπιο σε κάποιο από αυτά θα βρείτε κι ένα σύμπλεγμα αστεριών που βρίσκονται κοντά το ένα με το άλλο. Επιπλέον- και θα εκπλαγείτε περισσότερο με αυτό,- τα αστέρια που έχουν χαρακτηριστεί από όλους τους αστρονόμους μέχρι σήμερα νεφελώδη, είναι ομάδες μικρών αστεριών τοποθετημένων όλων μαζί με υπέροχο τρόπο, και παρόλο που το καθένα από αυτά λόγω της μικρότητάς του, ή της τεράστιας απόστασής του από εμάς, διαφεύγει από τα μάτια μας, από την ανάμειξη των ακτίνων τους προκύπτει αυτή η φωτεινότητα που προέρχεται από το πυκνότερο μέρος των ουρανών, ικανή να αντανακλά τις ακτίνες των αστεριών ή του Ήλιου.

 

Έχω παρατηρήσει μερικά από αυτά τα σμήνη, και θα ήθελα να αναφερθώ σε δύο από αυτά τα νεφελώματα. Πρώτον, είναι ένα διάγραμμα του νεφελώματος στο κεφάλι του Ωρίωνα, όπου έχω μετρήσει είκοσι ένα αστέρια. Το δεύτερο σμήνος περιέχει το νεφέλωμα που ονομάζεται Κυψέλη (Praesepe), το οποίο δεν είναι μόνο ένα αστέρι, αλλά ένα σύνολο περισσότερων από σαράντα μικρών αστεριών. Σε αυτό, έχω παρατηρήσει τριάντα έξι αστέρια, ανάμεσα στους δύο Aselli,[5] διατεταγμένα στο παραπάνω διάγραμμα.

 

[Καταγραφή των παρατηρήσεων του Γαλιλαίου σχετικά με την ανακάλυψη των δορυφόρων του Δία]

 

Εδώ ολοκληρώνω τη σύντομη περιγραφή των παρατηρήσεων που έχω κάνει μέχρι τώρα σχετικά με τη Σελήνη, τα σταθερά αστέρια, και τον Γαλαξία. Παραμένει το ζητούμενο, το οποίο μου φαίνεται ότι αξίζει να θεωρηθεί το πιο σημαντικό σε αυτό το έργο, δηλαδή ότι θα πρέπει να αποκαλύψω και να δημοσιεύσω στον κόσμο την ανακάλυψη και παρατήρηση τεσσάρων πλανητών, που δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ ξανά, τις θέσεις τους, και τις παρατηρήσεις που έγιναν τους τελευταίους δύο μήνες σχετικά με τις κινήσεις τους και τις αλλαγές μεγέθους τους. Και προσκαλώ όλους τους αστρονόμους να εξετάσουν και να καθορίσουν τους περιοδικούς χρόνους αυτών των πλανητών, κάτι που δεν έχω καταφέρει μέχρι σήμερα, λόγω του περιορισμού του χρόνου μου. Τους προειδοποιώ όμως και πάλι, για να μην προσεγγίσουν μια τέτοια έρευνα άσκοπα, ότι χρειάζονται ένα πολύ ακριβές τηλεσκόπιο, σαν και αυτό που περιέγραψα στην αρχή αυτής της αφήγησης.

 

Την 7^η ημέρα του Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους, 1610, την πρώτη ώρα της επόμενης νύχτας, καθώς κοίταζα τους αστερισμούς του ουρανού μέσα από ένα τηλεσκόπιο, ο πλανήτης Δίας παρουσιάστηκε στη θέα μου, και καθώς είχα ετοιμάσει ένα πολύ καλό όργανο παρατήρησης, είδα κάτι που δεν είχα καταφέρει ποτέ να παρατηρήσω πριν,  λόγω έλλειψης ισχύος του προηγούμενου τηλεσκοπίου μου, ότι δηλαδή τρία μικρά αστέρια,[6] μικρά αλλά πολύ φωτεινά, βρίσκονταν κοντά στον πλανήτη. Και παρόλο που πίστευα αρχικά ότι ανήκαν στο πλήθος των απλανών αστέρων, εντούτοις με έκαναν κάπως να αναρωτηθώ, γιατί φαίνονταν να είναι διατεταγμένα ακριβώς σε ευθεία γραμμή, παράλληλα με την εκλειπτική, και να είναι φωτεινότερα από τα υπόλοιπα αστέρια, ίσα με αυτά σε μέγεθος. Η θέση τους σε σχέση μεταξύ τους και με τον Δία ήταν η εξής:-

 

Στην ανατολική πλευρά υπήρχαν δύο αστέρια και ένα μόνο προς τα δυτικά. Το αστέρι που ήταν πιο μακριά προς την ανατολή, και το δυτικό αστέρι, εμφανίστηκαν μάλλον μεγαλύτερα από το τρίτο.

 

Δεν είχα προβληματιστεί καθόλου για την απόσταση μεταξύ αυτών των αστεριών και του Δία, γιατί, όπως έχω ήδη πει, στην αρχή πίστευα ότι ήταν σταθερά αστέρια· αλλά όταν στις 8 Ιανουαρίου, οδηγημένος από κάποιο προαίσθημα, γύρισα πάλι να κοιτάξω το ίδιο μέρος των ουρανών, βρήκα μια πολύ διαφορετική κατάσταση των πραγμάτων, γιατί υπήρχαν τρία μικρά αστέρια όλα δυτικά του Δία, και πιο κοντά μαζί από ό, τι την προηγούμενη νύχτα, και χωρίστηκαν το ένα από το άλλο με ίσα διαστήματα,  όπως δείχνει η συνοδευτική εικονογράφηση:-

 

Σε αυτό το σημείο, αν και δεν είχα στρέψει καθόλου την προσοχή μου στην απόσταση των άστρων μεταξύ τους, εντούτοις η έκπληξή μου άρχισε να μεγαλώνει, καθώς ο Δίας θα μπορούσε μια μέρα να βρεθεί στα ανατολικά όλων των προαναφερθέντων άστρων, όταν την προηγούμενη μέρα ήταν δυτικά δύο από αυτά. Και αμέσως φοβήθηκα μήπως ο πλανήτης είχε μετακινηθεί διαφορετικά από τον υπολογισμό των αστρονόμων, και έτσι είχε προσπεράσει αυτά τα αστέρια με τη δική του κανονική κίνηση. Περίμενα λοιπόν την επόμενη νύχτα με την πιο έντονη λαχτάρα, αλλά απογοητεύτηκα από την ελπίδα μου, γιατί ο ουρανός ήταν καλυμμένος με σύννεφα προς κάθε κατεύθυνση.

 

Αλλά στις 10 Ιανουαρίου τα αστέρια εμφανίστηκαν στην ακόλουθη θέση σε σχέση με τον Δία:-

 

Υπήρχαν μόνο δύο αστέρια, και τα δύο στην ανατολική πλευρά του Δία, ενώ το τρίτο, όπως θεώρησα, ήταν κρυμμένο από τον πλανήτη. Βρίσκονταν ακριβώς όπως πριν, στην ίδια ευθεία με τον Δία, και κατά μήκος του Ζωδιακού Κύκλου.

 

Όταν είχα δει αυτά τα φαινόμενα, καθώς ήξερα ότι οι αντίστοιχες αλλαγές θέσης δεν μπορούσαν σε καμία περίπτωση να ανήκουν στον Δία, και καθώς, επιπλέον, αντιλήφθηκα ότι τα αστέρια που είδα ήταν πάντα τα ίδια, γιατί δεν υπήρχαν άλλα ούτε μπροστά ούτε πίσω σε μεγάλη απόσταση κατά μήκος του Ζωδιακού Κύκλου, τελικά, καθώς η αμφιβολία μου μετατράπηκε σε έκπληξη, ανακάλυψα ότι η εναλλαγή της θέσης που έβλεπα δεν ανήκε στον Δία, αλλά στα αστέρια στα οποία είχε στραφεί η προσοχή μου, και σκέφτηκα επομένως ότι έπρεπε να παρατηρηθούν στο εξής με περισσότερη προσοχή και ακρίβεια.

 

Κατά συνέπεια, στις 11 Ιανουαρίου είδα μια διάταξη του ακόλουθου είδους:-

 

Δηλαδή μόνο δύο αστέρια στα ανατολικά του Δία, το κοντινότερο από τα οποία ήταν τρεις φορές πιο μακριά από τον Δία από ό,τι το αστέρι πιο ανατολικά. Και το αστέρι που ήταν πιο μακριά στα ανατολικά ήταν σχεδόν διπλάσιο από το άλλο, ενώ την προηγούμενη νύχτα είχαν εμφανιστεί σχεδόν ίσου μεγέθους.

 

Κατέληξα λοιπόν χωρίς δισταγμό στο συμπέρασμα, ότι υπάρχουν τρία αστέρια στους ουρανούς που κινούνται γύρω από τον Δία, όπως η Αφροδίτη και ο Ερμής γύρω από τον Ήλιο. Αυτό το συμπέρασμα μού έγινε σταδιακά τόσο ξεκάθαρο όσο το φως της ημέρας από πολλές άλλες μεταγενέστερες παρατηρήσεις. Αυτές οι παρατηρήσεις απέδειξαν επίσης ότι δεν υπάρχουν μόνο τρεις, αλλά τέσσερεις, πλανήτες που εκτελούν τις περιφορές τους γύρω από τον Δία, οι αλλαγές θέσης των οποίων παρατηρήθηκαν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις επόμενες νύχτες, όπως θα φανεί από την ακόλουθη αφήγηση. Έχω μετρήσει επίσης τις αποστάσεις μεταξύ τους με το τηλεσκόπιο με τον τρόπο που ήδη εξηγήθηκε. Εκτός από αυτό, δίνω και τους χρόνους των παρατηρήσεων, ειδικά όταν έγιναν αρκετές την ίδια νύχτα, γιατί οι περιφορές αυτών των πλανητών είναι τόσο γρήγορες που ένας παρατηρητής μπορεί γενικά να τους βρίσκει σε διαφορετικές θέσεις, ανάλογα με την ώρα.

 

12 Ιανουαρίου.- Την πρώτη ώρα της επόμενης νύχτας είδα αυτά τα ουράνια σώματα διατεταγμένα με τον ακόλουθο τρόπο:-

 

Το άστρο πιο μακριά στα ανατολικά ήταν μεγαλύτερο από το άστρο που ήταν πιο μακριά στα δυτικά. Αλλά και τα δύο ήταν πολύ εμφανή και φωτεινά. Η απόσταση του καθενός από τον Δία ήταν 2'. Ένα τρίτο αστέρι, που σίγουρα δεν φαινόταν πριν, άρχισε να εμφανίζεται την τρίτη ώρα· άγγιξε σχεδόν τον Δία στην ανατολική πλευρά, και ήταν εξαιρετικά μικρό. Ήταν όλα διατεταγμένα στην ίδια ευθεία, κατά μήκος της εκλειπτικής.

 

13 Ιανουαρίου.- Για πρώτη φορά τέσσερα άστρα ήταν ορατά στην ακόλουθη θέση σε σχέση με τον Δία:-

 

Τρία βρίσκονταν στα δυτικά, και ένα στα ανατολικά. Βρίσκονταν σχεδόν σε μια ευθεία γραμμή, αλλά το μεσαίο αστέρι εκείνων προς τα δυτικά παρέκκλινε λίγο από την ευθεία γραμμή προς τα βόρεια. Το αστέρι που βρισκόταν ανατολικότερα βρισκόταν σε απόσταση 2' από τον Δία. Υπήρχε μια διαφορά ενός λεπτού της μοίρας τόσο μεταξύ του Δία και του πλησιέστερου αστεριού, όσο και μεταξύ των αστεριών δυτικά του Δία. Όλα τα αστέρια ήταν του ίδιου μεγέθους, και παρότι ήταν πολύ μικρά, ήταν εντούτοις πολύ λαμπρά, καθώς ξεπερνούσαν κατά πολύ τα σταθερά αστέρια του ίδιου μεγέθους...[7]

 

26 Φεβρουαρίου:- Αυτή τη νύχτα, για πρώτη φορά, αποφάσισα να παρατηρήσω την κίνηση του Δία και των παρακείμενων πλανητών κατά μήκος του ζωδιακού κύκλου, αναφερόμενος σε κάποιο σταθερό αστέρι· γιατί υπήρχε ένα τέτοιο ανατολικά του Δία, σε απόσταση 11' από το αστέρι (δορυφόρο) στα ανατολικά και λίγο νοτιότερα, με τον ακόλουθο τρόπο:-

 

27 Φεβρουαρίου:- Τα αστέρια τώρα εμφανίστηκαν στην ακόλουθη διαμόρφωση:-

 

Το άστρο που βρισκόταν ανατολικότερα βρισκόταν σε απόσταση 10' από τον Δία· το επόμενο κατά σειρά βρισκόταν σε απόσταση 0' 30'' από τον πλανήτη. Το επόμενο αστέρι βρισκόταν στη δυτική πλευρά, σε απόσταση 2' 30'' από τον Δία· και το αστέρι πιο δυτικά ήταν σε απόσταση 1' από το προηγούμενο. Τα δυο αστέρια κοντά στον Δία φαίνονταν μικρά, ειδικά το αστέρι στα ανατολικά. Αλλά τα αστέρια που βρίσκονταν πιο μακριά ήταν πολύ φωτεινά, ιδιαίτερα εκείνα στα δυτικά, και σχημάτιζαν μια ευθεία γραμμή προς την κατεύθυνση της εκλειπτικής. Η κίνηση αυτών των πλανητών προς τα ανατολικά φαινόταν καθαρά σε σχέση με το προαναφερθέν σταθερό άστρο, γιατί ο Δίας και οι συνοδοί πλανήτες του ήταν πιο κοντά σε αυτό, όπως φαίνεται στο παραπάνω σχήμα. Την πέμπτη ώρα το αστέρι (δορυφόρος) στα ανατολικά, κοντά στον Δία, απείχε 1' από τον πλανήτη...

 

2 Μαρτίου:- Τρία αστέρια ήταν παρόντα, δύο στα ανατολικά και ένα στα δυτικά, στη διαμόρφωση που φαίνεται στο παρακάτω σχήμα.

 

Το αστέρι που βρισκόταν πιο ανατολικά ήταν 7' από τον Δία· από αυτό το αστέρι το επόμενο ήταν 0' 30'' μακριά, και το αστέρι στα δυτικά χωριζόταν από τον Δία με ένα διάστημα 2'. Τα αστέρια που βρίσκονταν πιο μακριά ήταν φωτεινότερα και μεγαλύτερα από τα υπόλοιπα αστέρια, τα οποία φαίνονταν πολύ μικρά. Ο απλανής αστέρας που αναφέρθηκε βρισκόταν σε απόσταση 8' από το δυτικό αστέρι, κατά μήκος μιας γραμμής κάθετης στην ευθεία όλων των αστεριών (δορυφόρων), όπως φαίνεται στο παραπάνω σχήμα.

 

Αυτούς τους προσδιορισμούς της κίνησης του Δία και των παρακείμενων πλανητών (των δορυφόρων του) με αναφορά σε ένα σταθερό αστέρι, σκέφτηκα να παρουσιάσω στους αστρονόμους, προκειμένου ο καθένας να είναι σε θέση να καταλάβει ότι οι κινήσεις αυτών των πλανητών, τόσο σε γεωγραφικό μήκος όσο και σε γεωγραφικό πλάτος, συμφωνούν ακριβώς με τις κινήσεις του Δία που εξάγονται από αστρονομικούς πίνακες.

 

Αυτές είναι οι παρατηρήσεις μου πάνω στους τέσσερεις πλανήτες των Μεδίκων, που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα για πρώτη φορά από εμένα. Και παρόλο που δεν μπορώ ακόμη να υπολογίσω με βάση τις παρατηρήσεις μου τις τροχιές αυτών των σωμάτων, εντούτοις ας μου επιτραπεί να κάνω κάποιες δηλώσεις άξιες προσοχής, βασισμένες σε αυτές τις παρατηρήσεις.

 

[Συμπεράσματα από τις προηγούμενες παρατηρήσεις σχετικά με τις τροχιές και τις περιόδους των δορυφόρων του Δία]

 

Κατά πρώτο λόγο, δεδομένου ότι αυτοί οι πλανήτες (δορυφόροι) βρίσκονται άλλες φορές πίσω, άλλες φορές μπροστά από τον Δία, σε παρόμοιες αποστάσεις, και απομακρύνονται από τον Δία προς την ανατολή και προς τη δύση μόνο για λίγες μοίρες, και δεδομένου ότι συνοδεύουν αυτόν τον πλανήτη εξίσου είτε η κίνησή του είναι ανάδρομη είτε ορθόδρομη, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει ότι αυτοί οι πλανήτες περιφέρονται γύρω από το Δία, ενώ ταυτόχρονα εκτελούν όλοι μαζί τροχιές διάρκειας δώδεκα ετών γύρω από το κέντρο του κόσμου. Επιπλέον, εκτελούν τροχιές σε άνισους κύκλους, συμπέρασμα που προφανώς πρέπει να εξαχθεί από το γεγονός ότι ποτέ δεν μπόρεσα να δω δύο πλανήτες σε σύζευξη όταν η απόστασή τους από τον Δία ήταν μεγάλη, ενώ κοντά στον Δία δύο, τρεις, και μερικές φορές και οι τέσσερεις πλανήτες, έχουν βρεθεί σε σύζευξη. Επιπλέον, μπορεί να διαπιστωθεί ότι οι τροχιές των πλανητών που περιγράφουν τους μικρότερους κύκλους γύρω από τον Δία είναι οι πιο γρήγορες, γιατί οι πλανήτες που βρίσκονται πλησιέστερα στον Δία είναι συχνά ορατοί στα ανατολικά, όταν την προηγούμενη ημέρα έχουν εμφανιστεί στη δύση, και αντίθετα. Επίσης, ο πλανήτης που κινείται στη μεγαλύτερη τροχιά μού φαίνεται, έχοντας παρατηρήσει προσεκτικά τις θέσεις από τις οποίες είχε περάσει προηγουμένως, ότι έχει περιοδικό χρόνο μισού μήνα.

 

Εδώ έχουμε ένα αξιοσημείωτο και υπέροχο επιχείρημα για να ακυρωθούν οι ενδοιασμοί εκείνων που δέχονται την περιφορά των πλανητών γύρω από τον Ήλιο στο σύστημα του Κοπέρνικου,  αλλά τους ενοχλεί η περιφορά της Σελήνης γύρω από τη Γη, καθώς και τα δυο αυτά σώματα εκτελούν μια τροχιά διάρκειας ενός έτους γύρω από τον Ήλιο, θεωρώντας ότι αυτή η θεωρία της σύστασης του Σύμπαντος πρέπει να απορριφθεί ως αδύνατη. Γιατί τώρα δεν έχουμε μόνο έναν πλανήτη (τη Σελήνη) που περιφέρεται γύρω από έναν άλλο (τη Γη), ενώ και οι δύο διασχίζουν μια μεγάλη τροχιά γύρω από τον Ήλιο, αλλά τέσσερεις πλανήτες (δορυφόροι), που περιφέρονται γύρω από τον Δία, όπως η Σελήνη γύρω από τη Γη, ενώ ολόκληρο αυτό το σύστημα κινείται σε μια μεγαλύτερη τροχιά γύρω από τον Ήλιο σε χρονικό διάστημα δώδεκα ετών.

 

[Επεξήγηση των διακυμάνσεων της φωτεινότητας των δορυφόρων του Δία]

 

Τέλος, δεν πρέπει να ξεχάσω να αναφέρω γιατί συμβαίνει τα αστέρια των Μεδίκων (οι δορυφόροι του Δία), εκτελώντας πολύ μικρές τροχιές γύρω από τον Δία, φαίνονται μερικές φορές περισσότερο από δύο φορές μεγαλύτερα από ό, τι άλλες φορές. Δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να αναζητήσουμε την εξήγηση στην ομίχλη της ατμόσφαιρας της Γης, γιατί ενώ αυτά τα σώματα φαίνονται μεγαλύτερα ή μικρότερα, οι δίσκοι του Δία και των γειτονικών σταθερών άστρων φαίνονται αρκετά αναλλοίωτοι. Το ότι πλησιάζουν και απομακρύνονται από τη Γη, ώστε να εμφανίζουν τόσο μεγάλες αλλαγές, φαίνεται εντελώς αβάσιμο, γιατί μια τέλεια κυκλική κίνηση δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να δημιουργήσει τέτοια φαινόμενα· και μια ελλειπτική κίνηση (η οποία σε αυτή την περίπτωση θα ήταν σχεδόν ευθύγραμμη) φαίνεται να είναι αβάσιμη, και σε καμία περίπτωση σύμφωνη με τα φαινόμενα που παρατηρούνται.

 

Ευχαρίστως όμως δημοσιεύω την εξήγηση που σκέφτηκα σχετικά με αυτό το θέμα, και την υποβάλλω στην κρίση όλων των αληθινών φιλοσόφων. Είναι βέβαιο ότι όταν παρεμβάλλεται η ατμοσφαιρική ομίχλη, οι δίσκοι του Ήλιου και της Σελήνης εμφανίζονται μεγαλύτεροι, αλλά οι απλανείς αστέρες και οι πλανήτες εμφανίζονται μικρότεροι από ό,τι πραγματικά είναι. Ως εκ τούτου, οι δίσκοι του Ήλιου και της Σελήνης όταν βρίσκονται κοντά στον ορίζοντα είναι μεγαλύτεροι, αλλά τα αστέρια εμφανίζονται μικρότερα και συχνά είναι ελάχιστα ορατά. Επίσης, το μέγεθός τους μειώνεται ακόμη περισσότερο αν η ατμοσφαιρική ομίχλη φωτιστεί. Έτσι τα αστέρια εμφανίζονται πολύ μικρά κατά τη διάρκεια της ημέρας και στο λυκόφως, αλλά η Σελήνη δεν εμφανίζεται έτσι, όπως προανέφερα. Επιπλέον, είναι βέβαιο ότι όχι μόνο η Γη, αλλά και η Σελήνη, έχει τη δική της ατμόσφαιρα που την περιβάλλει, για τους λόγους που ανέφερα προηγουμένως, και ειδικά για τους λόγους που θα αναφερθούν στο Σύστημα του Σύμπαντος· και μπορούμε επίσης να συνάγουμε το ίδιο και για τους υπόλοιπους πλανήτες.

 

Έτσι, δεν φαίνεται σε καμία περίπτωση αβάσιμη η άποψη ότι και ο Δίας επίσης θα έχει μια ατμόσφαιρα πυκνότερη από τον υπόλοιπο αιθέρα, γύρω από την οποία, όπως η Σελήνη γύρω από τη σφαίρα των στοιχείων,[8] περιφέρονται τα αστέρια των Μεδίκων (δορυφόροι του Δία). Και με την παρέμβαση αυτής της ατμόσφαιρας φαίνονται μικρότερα όταν βρίσκονται στο απόγειο· αλλά όταν βρίσκονται στο περίγειο, λόγω της απουσίας ή της εξασθένησης αυτής της ατμόσφαιρας, εμφανίζονται μεγαλύτερα.

 

[Επίλογος]

 

Η έλλειψη χρόνου με εμποδίζει να επεκταθώ περαιτέρω σε αυτά τα θέματα. Οι αναγνώστες μου μπορούν να περιμένουν επιπλέον παρατηρήσεις για αυτά τα θέματα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

 

 

ΤΕΛΟΣ

 

 

Ο Αστρονομικός Αγγελιοφόρος (Sidereus Nuncius), Γαλιλαίο Γαλιλέι, 1610.

Μετάφραση για τα Αγγλικά, Edward Stafford Carlos.

 

Εικόνα εξώφυλλου: Ο σπασμένος φακός του Γαλιλαίου, μουσείο του Νότιου Κένσινγκτον, 1876

[https://en.wikisource.org/wiki/The_Sidereal_Messenger_of_Galileo_Galilei]

 

Μετάφραση για τα Ελληνικά, Χρήστος Κ. Τσελέντης, 2023.

 

Για τη μετάφραση χρησιμοποίησα τα κείμενα:

[https://www.gutenberg.org/files/46036/46036-h/46036-h.htm]

[https://homepages.hass.rpi.edu/ruiz/AdvancedDigitalImagingSpring2021/ReadingsADI/Galileo%20The%20Starry%20Messenger.pdf]

 

Οι επεξηγηματικές σημειώσεις στο κείμενο είναι δικές μου.

---

[1] Cosmica Sidera (Αστέρια του Κόζιμο) ή Medicea Sidera (Αστέρια των Μεδίκων) ονομάζει ο Γαλιλαίος τους τέσσερεις μεγαλύτερους δορυφόρους του Δία (Ιώ, Ευρώπη, Γανυμήδης και Καλλιστώ), προς τιμή του Κόζιμο Β' των Μεδίκων, αρχικά μαθητή και αργότερα πατρόνου του Γαλιλαίου. Τα σημερινά τους ονόματα προέρχονται από τον Σίμωνα Μάγιερ, αστρονόμο και σύγχρονο του Γαλιλαίου.

[https://en.wikipedia.org/wiki/Galilean_moons]

[2] Η λέξη τηλεσκόπιο επινοήθηκε το 1611 από τον Έλληνα μαθηματικό Ιωάννη Δημησιάνο για ένα από τα όργανα του Γαλιλαίου που παρουσιάστηκε σε ένα συμπόσιο της εποχής. Στον Αστρονομικό Αγγελιοφόρο του, ο Γαλιλαίος χρησιμοποιεί τον λατινικό όρο perspicillum.

[https://en.wikipedia.org/wiki/Telescope]

[3] Το ψηλότερο βουνό στο Φεγγάρι είναι το Mons Huygens, με ύψος πάνω από 3 μίλια πάνω από τις γύρω πεδιάδες. Αλλά στη Γη υπάρχουν βουνά που ξεπερνούν κατά πολύ το 1 μίλι (οι Άλπεις, για παράδειγμα, φτάνουν τα 3 μίλια, ενώ το Έβερεστ, η ψηλότερη κορυφή στη Γη, έχει ύψος γύρω στα 5,5 μίλια). 

[4] Ο φωτισμός και χρωματισμός του Φεγγαριού κατά της εκλείψεις είναι τώρα γνωστό ότι οφείλεται στη διάθλαση και απορρόφηση των ακτίνων του Ήλιου από την ατμόσφαιρα της Γης.

[5] Πρόκειται για τα δύο αστέρια που φαίνονται πιο παχιά στη δεύτερη εικόνα του παραπάνω διαγράμματος (πάνω δεξιά και κάτω αριστερά). Asellus στα Λατινικά είναι ο μικρός γάιδαρος. Τα δύο αυτά άστρα, Asellus Borealis και Asellus Australis, αντιστοιχούν στα αστέρια γ και δ του αστερισμού του Καρκίνου.     

[6] Ο Γαλιλαίος θα συνεχίσει να αποκαλεί τους δορυφόρους του Δία, που ο ίδιος ανακάλυψε, «αστέρια,» δηλαδή αστέρια των Μεδίκων.

[7] Κάποιες σημειώσεις του Γαλιλαίου, οι οποίες δεν προσθέτουν κανένα νέο στοιχείο, παραλείφθηκαν.

[8] Στην αριστοτελική φυσική, η υποσεληνιακή σφαίρα ήταν η περιοχή του γεωκεντρικού Σύμπαντος κάτω από τη Σελήνη, η οποία αποτελείτο από τα τέσσερα κλασικά στοιχεία: γη, νερό, αέρας και φωτιά.

[https://en.wikipedia.org/wiki/Sublunary_sphere]