Η φωνή του διαστήματος

 

1.     Υπάρχει μια αρχή που περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, και ονομάζεται ανθρωπική αρχή. Αυτοί είναι μερικοί ορισμοί:

-        Είναι η κοσμολογική αρχή ότι οι θεωρίες του Σύμπαντος περιορίζονται από την ανάγκη να επιτραπεί η ανθρώπινη ύπαρξη. [1]

-        Είναι η φιλοσοφική θεώρηση ότι οι παρατηρήσεις του Σύμπαντος πρέπει να είναι συμβατές με τη συνειδητή ζωή που το παρατηρεί. [2]

2.     Η βασική διαφορά μεταξύ αυτών των δύο ορισμών είναι ότι η ανθρωπική αρχή δεν συνεπάγεται απαραίτητα ότι η εμφάνιση νοήμονης ζωής στο Σύμπαν είναι μια αναπόφευκτη διαδικασία. Αντίθετα, μπορούμε να προτείνουμε ότι αν εμφανιστεί νοήμων ζωή στο Σύμπαν, τότε αυτή η ζωή θα είναι συμβατή με τους νόμους της φύσης. Για παράδειγμα, αν δύο ευφυείς πολιτισμοί συναντηθούν ή έρθουν σε επαφή μεταξύ τους, τότε θα πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλον ως ζωντανό και ευφυή.  

3.     Μια συνέπεια της ανθρωπικής αρχής είναι ότι παρότι δεν έχουμε συναντήσει ή έρθει ακόμα σε επαφή με έναν εξωγήινο πολιτισμό, θα αντιληφθούμε και θα ερμηνεύσουμε οποιοδήποτε αγνώστου ταυτότητας ιπτάμενο αντικείμενο (ΑΤΙΑ) μπορεί να δούμε ή να φανταστούμε ότι είδαμε σύμφωνα με τη δική μας εικόνα. Για παράδειγμα, όλα τα ΑΤΙΑ υποτίθεται ότι έχουν σχήμα δίσκου (ή κάτι παρόμοιο) και ότι πετούν.

4.     Στην πραγματικότητα, η προηγούμενη υπόθεση εγείρει δύο ερωτήματα. Πρώτον, προϋποθέτει η νοημοσύνη κάποιο υλικό σχήμα (δίσκο); Δεύτερον, συνεπάγονται τα διαστημικά ταξίδια συνεχή κίνηση στο χώρο; Ο λόγος για τον οποίο θεωρούμε δεδομένο ότι όλοι οι εξωγήινοι θα πρέπει να μας επισκέπτονται με ιπτάμενους δίσκους (ή οποιοδήποτε είδος διαστημόπλοιου) και ότι θα πρέπει να καλύπτουν όλη την ενδιάμεση απόσταση (αντί για παράδειγμα να τηλεμεταφέρονται από τόπο σε τόπο) είναι επειδή αυτή είναι η μόνη γνώση που έχουμε για τα διαστημικά ταξίδια ή για το πώς πρέπει να μοιάζει μια ευφυής μορφή ζωής (εμείς).

5.     Ας φανταστούμε λοιπόν ότι όταν έρχεται η μέρα και μας επισκέπτεται μια άλλη προηγμένη μορφή ζωής, η οποία παρεμπιπτόντως δεν χρειάζεται καν να είναι προηγμένη (θα μπορούσε να μας φτάσει τυχαία), ή να αποτελεί έναν «πολιτισμό» (θα μπορούσε να είναι ένα μοναχικό είδος), βλέπουμε κάποιες σφαίρες να εμφανίζονται στον ουρανό.

6.     Ας υποθέσουμε ότι τραβήξαμε μια φωτογραφία αυτών των σφαιρών, και ότι φαίνεται να είναι σαν αυτές στον παραπάνω πίνακα. Το χρώμα τους φαίνεται να είναι μεταλλικό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι κατασκευασμένες από μέταλλο ή από οποιαδήποτε άλλη υλική ουσία (αυτός θα ήταν απλώς ο τρόπος που τις ερμηνεύουμε).

7.     Κατά μήκος της περιμέτρου τους φαίνεται να υπάρχει ένα άνοιγμα, γεγονός που υποδηλώνει ίσως ότι μέσα στις σφαίρες υπάρχουν κάποια ζωντανά πλάσματα που χρησιμοποιούν το άνοιγμα ως παράθυρο για να κοιτάζουν έξω.

8.     Εδώ, ωστόσο, θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει άλλο ένα λάθος. Η ερμηνεία του ανοίγματος ως παραθύρου υποδηλώνει ότι αυτά τα όντα έχουν μάτια για να αντιληφθούν το περιβάλλον. Αλλά τι γίνεται αν αυτοί οι εξωγήινοι είναι τόσο προηγμένοι (ή τόσο διαφορετικοί) που αντιλαμβάνονται, λόγου χάρη, τα πάντα με τη μορφή ταλαντώσεων (πεδίων) που κατά κάποιο τρόπο απορροφώνται από την επιφάνεια της σφαίρας; Τι κι αν το άνοιγμα είναι η εξάτμιση κάποιου συστήματος πρόωσης;

9.     Είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο οι σφαίρες, καθώς αιωρούνται στον αέρα, κάνουν έναν ήχο παρόμοιο με αυτόν ενός κουδουνιού; Είναι αυτός ο ήχος το κατάλοιπο στην ατμόσφαιρα από τις δονήσεις κάποιου είδους πεδίου, άγνωστου ακόμα σε εμάς, το οποίο χρησιμοποιούν για να αιωρούνται;

10.  Ίσως αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο φαίνεται οι αιωρούμενες σφαίρες να είναι τόσο μεγάλες σε σύγκριση με το φόντο (το λιβάδι από κάτω). Εάν είναι σε θέση να ακυρώνουν τη βαρύτητα, τότε το συγκριτικά δυσανάλογο μέγεθός τους θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα της παραμόρφωσης του χωροχρόνου γύρω τους. Αλλά αυτό θα ήταν και πάλι μια εξήγηση σύμφωνα με τις σημερινές επιστημονικές γνώσεις μας για το χωροχρόνο.

11.  Ας απομακρύνομε λοιπόν τα μάτια μας από τον πίνακα για μια στιγμή. Ας θυμηθούμε τι είπαμε πριν για την ανθρωπική αρχή. Ακόμα κι αν δούμε κάτι στον ουρανό (ή οπουδήποτε αλλού) που δεν καταλαβαίνουμε, θα έχει κάποιες αναγνωρίσιμες πτυχές κοινές σε όλες τις μορφές ζωής στο Σύμπαν. Για παράδειγμα, ένα κουδούνι, ένα άνοιγμα, και έναν ήχο που μοιάζει με καμπανάκι...

12.  Είναι αυτός ο ήχος ο τρόπος με τον οποίο εκείνη η νοημοσύνη προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί μας; Είναι το σφαιρικό σχήμα ο τρόπος με τον οποίο το δικό μας μυαλό οραματίζεται πώς μπορεί να μοιάζει αυτή η νοημοσύνη; Είναι το άνοιγμα περιμετρικά στις σφαίρες η αναπαράσταση ενός πράγματος που χρησιμεύει ως ομιλία, κάτι παρόμοιο με το δικό μας στόμα;

13.  Μήπως και το δικό μας μυαλό έχει σφαιρικό σχήμα, με κάποιο φωτεινό χρώμα, μεταλλικό ή λευκό, και κάποια ανοίγματα για να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον και με άλλα μυαλά;

14.  Επιπλέον, είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ της εξωγήινης νοημοσύνης που αντιπροσωπεύεται στον πίνακα και της δικής μας νοημοσύνης αυτό που δίνει σε αυτή την εξωγήινη νοημοσύνη το σχήμα και τις πτυχές που φαίνεται να έχει;

15.  Είναι τελικά αυτή η εκδήλωση της νοημοσύνης στο Σύμπαν, σε μερικές από τις ζωντανές μορφές του, καθώς αναδύονται από το κενό διάστημα, και αρχίζουν να επικοινωνούν; Είναι οι φωνές που ακούμε μερικές φορές ο θόρυβος που κάνουν αυτές οι μορφές στο χώρο και το χρόνο;

16.  Εδώ ακολουθεί μια πιο επίσημη ερμηνεία, με τα λόγια του ίδιου του ζωγράφου: «Έκανα τα σιδερένια κουδούνια που κρέμονταν από τους λαιμούς των αξιοθαύμαστων αλόγων μας να βλαστήσουν σαν επικίνδυνα φυτά στο χείλος μιας αβύσσου...» [3]

 

[1]: [https://www.google.gr/search?q=anthropic+principle]

[2]: [https://en.wikipedia.org/wiki/Anthropic_principle]

[3]: [https://en.wikipedia.org/wiki/The_Voice_of_Space]

 

  8/9/2018

Πίνακας: Voice of Space (La voix des airs), Rene Magritte

 

 

Εξερευνώντας το άπειρο

 

-        «Βαθύ, βαθύ άπειρο! Αναπαυτείτε, ονειρευτείτε μακριά από τις νευρικές εντάσεις της καθημερινής ζωής· πλέοντας πάνω από μια ήρεμη θάλασσα, στην πλώρη ενός πλοίου, προς έναν ορίζοντα που πάντα υποχωρεί· κοιτάζοντας τα περαστικά κύματα, και ακούγοντας το μονότονο, απαλό μουρμουρητό τους· ονειρευόμενοι μακριά προς την απώλεια των αισθήσεων...»

 

1.     Αν και είμαστε συνηθισμένοι στην ιδέα ότι το άπειρο είναι κάτι ατελείωτο, το άπειρο μπορεί να βρεθεί μέσα σε ένα κλειστό σχήμα με καθορισμένα όρια. Ακόμα κι αν υπάρχει κάτι που βρίσκεται έξω από αυτό το κλειστό σχήμα, το άπειρο θα μπορούσε να βρεθεί μέσα σε αυτό το σχήμα σε διαφορετικές μορφές. Για παράδειγμα, ένα αντικείμενο καθορισμένου σχήματος μπορεί να αποτελείται από έναν άπειρο αριθμό μικρότερων τμημάτων (όπως ένα άτομο).

 

2.     Εάν αντί για ένα αντικείμενο έχουμε μια διαδικασία, τότε αυτή η διαδικασία μπορεί να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, έτσι ώστε ακόμη και αν η ίδια η διαδικασία είναι καθορισμένη, μπορεί να διαρκέσει για πάντα. Η δική μας σκέψη είναι μια αιώνια διαδικασία, με λειτουργίες που μπορούν να καθοριστούν καλά, αλλά χωρίς όρια. Η σκέψη μπορεί να θεωρηθεί ως ένα αντικείμενο με καθορισμένο σχήμα (ένας κύκλος ή μια σφαίρα για παράδειγμα), που αποτελείται από έναν άπειρο αριθμό λειτουργιών ή ενδιαφερόντων. Ακόμα κι αν το ενδιαφέρον τελικά πεθάνει, το κενό παίρνει τη θέση του στην αιωνιότητα.

 

3.     Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να διαιρέσουμε ένα αντικείμενο ή μια διαδικασία σε μικρότερα μέρη. Αντί να χρησιμοποιήσουμε άτομα ή σωματίδια, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα μικρό αριθμό θεμελιωδών δομών ή σχημάτων. Για παράδειγμα, μπορούμε να ψηφιδώσουμε μια επίπεδη επιφάνεια χρησιμοποιώντας πλακίδια ή ψηφίδες. Αυτή η μέθοδος έχει το πλεονέκτημα ότι δεν υπάρχουν κενά μεταξύ των συστατικών.

 

4.     Μια τέτοια διαδικασία ψηφιδοποίησης, ή κανονική διαίρεση του επιπέδου, όπως το ονομάζει ο καλλιτέχνης, απεικονίζεται στον παραπάνω πίνακα. Μερικά γεωμετρικά σχήματα με τη μορφή κάποιου πλάσματος, είτε μαύρα είτε λευκά, εναλλάσσονται σε επαναλαμβανόμενο μοτίβο, μέχρι να γεμίσουν έναν κύκλο, όλο και μικρότερα καθώς κινούμαστε από το κέντρο στην περίμετρο. Αν και ο κύκλος έχει όρια, ο αριθμός των μικρών «αγγέλων» και «διαβόλων» τείνει στο άπειρο. Έτσι, παρόλο που η εικόνα είναι πεπερασμένη, τα συστατικά της μέρη είναι άπειρα.

 

-        «Όταν κάποιος καταδύεται στην απεραντοσύνη, τόσο στο χρόνο όσο και στο χώρο, όλο και μακρύτερα χωρίς να σταματήσει, χρειάζεται σταθερά σημεία ή ορόσημα για να συνεχίσει. Χωρίς αυτά, η κίνηση κάποιου δεν διαφέρει από το να στέκεται ακίνητος. Πρέπει να υπάρχουν αστέρια κατά μήκος των οποίων κάποιος στοχεύει, φάροι με τους οποίους κάποιος μπορεί να μετρήσει τον δρόμο που έχει διανύσει».

 

5.     Μπορούμε να ορίσουμε το διάστημα χωρίς τα αστέρια που το αποτελούν; Μπορούμε να ορίσουμε το χρόνο χωρίς να ακολουθήσουμε την πορεία ενός κομήτη που κινείται στον ουρανό; Όπως συμβαίνει με κάθε άλλο αντικείμενο ή διαδικασία σκέψης, ο χωροχρόνος τελικά αποτελείται από τα πλανητικά αντικείμενα και τις κινήσεις τους. Όπως τα αστέρια είναι αμέτρητα, έτσι και το Σύμπαν πρέπει να είναι άπειρο, έτσι ώστε η κίνησή του να είναι αιώνια.

 

6.     Αλλά ακόμα κι αν το Σύμπαν φαίνεται να είναι τόσο απέραντο, μπορούμε να βρούμε ένα μικρό κομμάτι του μέσα μας. Και παρόλο που συγκριτικά ένα τέτοιο κομμάτι είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι, φαίνεται ότι παραδόξως περιέχει την εικόνα ολόκληρου του Σύμπαντος. Είναι άραγε ο χώρος και ο χρόνος που συγκεντρώνουν όλα τα ξεχωριστά κομμάτια σε αυτή την αιώνια διαδικασία διαίρεσης και ανασυνδυασμού, ή είναι η συμμετρία που διέπει τη διαδικασία που παράγει τον χώρο και τον χρόνο όπως τους ξέρουμε;

 

-        «Πολύ πριν υπάρξουν άνθρωποι στη γη, κρύσταλλοι παράγονταν στο φλοιό της. Μια μέρα ένας άνθρωπος είδε για πρώτη φορά ένα τόσο αστραφτερό μικρό κομμάτι κανονικότητας να κείτεται στο έδαφος, καθώς το χτύπησε με την πέτρινη αξίνα του, και έσπασε και έπεσε μπροστά στα πόδια του, και το σήκωσε και το κοίταξε με το ανοιχτό του χέρι, και έμεινε άναυδος...»

 

8/7/2018

Πίνακας: Circle Limit I, M.C. Escher

Αποσπάσματα (με πλάγιους χαρακτήρες) από το βιβλίο: Escher on Escher: Exploring the Infinite, M.C. Escher

[https://www.amazon.com/Escher-Exploring-Infinite-Maurits-Cornelis/dp/0810924145]