Μια εισαγωγή σχετικά με το ‘Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού,’ μπορείτε να βρείτε στο προηγούμενο post μου ‘Το Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού.’ Το σχόλιο του Jung περιλαμβάνεται στο ίδιο βιβλίο. Το πλήρες κείμενο του Jung μπορείτε να το κατεβάσετε στο σύνδεσμο στο τέλος αυτού του post.
Το σχόλιο του Jung αναφέρεται στις, πραγματικά μεγάλες, διαφορές ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δυτική σκέψη, θεωρώντας βέβαια μιας συγκεκριμένης έννοιας τέτοια διάσταση. Η Δυτική σκέψη χαρακτηρίζεται από τον ορθολογισμό, ενώ η Ανατολική σκέψη από μια ολιστική προσέγγιση του ατόμου σε σχέση με τη φύση. Η υπερτροφία, θα λέγαμε, της Δυτικής συνείδησης εις βάρος του συναισθήματος, έχει οδηγήσει, είναι αλήθεια, σε επαναλαμβανόμενες και έντονες κρίσεις άγχους μέσα στις σύγχρονες Δυτικές κοινωνίες. Από την άλλη μεριά, ακόμα και σήμερα ύστερα από τη σε μεγάλο βαθμό ‘Δυτικοποίηση’ των Ανατολικών κοινωνιών, βλέπουμε τους Ανατολικούς να αντιμετωπίζουν με τρόπο καρτερικό τη ζωή τους και το μέλλον τους, ακόμα και κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες εργασίας και επιβίωσης. Αυτό ακριβώς το υπομονετικό και πράο πνεύμα της Ανατολής, είναι που ζηλεύει ο σύγχρονος Δυτικός άνθρωπος, μια στάση ζωής που τόσο του έχει λείψει.
Εδώ ακριβώς είναι που εισέρχεται και ο κίνδυνος, όπως ο Jung επισημαίνει σύμφωνα με ένα Κινέζικο ρητό: ‘‘Αν το λάθος άτομο χρησιμοποιήσει τα σωστά μέσα, τα σωστά μέσα λειτουργούν με λάθος τρόπο.’’ Γιατί καθώς ο Δυτικός άνθρωπος είναι αδαής σχετικά με τον Ανατολίτικο τρόπο ζωής, αφομοιώνει αυτόν τον τρόπο ζωής επιφανειακά, με αποτέλεσμα όχι μόνο να μην μπορεί να δεχτεί τις ευεργετικές του επιδράσεις και να γελοιοποιείται απλώς μιμούμενος, αλλά επιπλέον χάνεται μέσα σε ένα κόσμο μαγείας και μυστηρίων που δεν γνωρίζει με συνέπεια να καταλαμβάνεται και να παρασύρεται από αυτόν τον κόσμο των παραισθήσεων, έτσι ώστε αντί να θεραπεύεται να εντείνει τα προβλήματα που τον απασχολούν.
Για τον Jung, ο οποίος αντιμετωπίζει το ‘Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού’ υπό το βλέμμα ενός ψυχιάτρου, οι έννοιες που αναφέρονται μέσα σε αυτό το βιβλίο αποτελούν περιγραφές ψυχικών γεγονότων. Αναφέρει χαρακτηριστικά την περίπτωση των mandalas, τα οποία αποτελούν αναπαραστάσεις ιδεών που είναι λίγο- πολύ κοινές σε όλους τους λαούς και σε όλες τις εποχές. Για αυτό άλλωστε, τους αποδίδει έναν αρχετυπικό χαρακτήρα, ενώ τις παρορμήσεις που οδηγούν στην έκφραση αυτών των συμβόλων, π.χ. μέσω της ζωγραφικής, τις ονομάζει αυθόρμητα ψυχικά γεγονότα. Με αυτήν την έννοια, τα σύμβολα που αναφέρονται στο κείμενο αντιστοιχούν σε ψυχικά περιεχόμενα τα οποία προϋπάρχουν ή υπερβαίνουν τον άνθρωπο, βρίσκονται μέσα σε αυτό που ο ίδιος έχει ονομάσει συλλογικό ασυνείδητο, και εκφράζονται μέσα στη συνείδηση όποτε υπάρξει μια συναισθηματική διέγερση. Και ενώ οι Ανατολικοί είναι εξοικειωμένοι με τέτοιου είδους ψυχικά γεγονότα ώστε να είναι σε θέση να τα αντιμετωπίσουν, ο Δυτικός άνθρωπος, ως αντιρρησίας και απαρνητής οτιδήποτε ‘μη λογικού’ τα απωθεί, με αποτέλεσμα όταν αυτά κάποια στιγμή επανέρθουν στην επιφάνεια καταλαμβάνουν τη συνείδησή του, η οποία πλέον μη μπορώντας να κρίνει καθαρά τα θεωρεί ως πραγματικά γεγονότα: ‘‘Αν αρνηθούμε την ύπαρξη των αυτόνομων συστημάτων, φανταζόμενοι ότι έχουμε απελευθερωθεί από αυτά με μια ανάλυση των ονομάτων τους, τότε η επίδρασή τους, που εντούτοις συνεχίζει να δρα, δεν μπορεί να γίνει κατανοητή, και δεν μπορούν πλέον να αφομοιωθούν στη συνείδηση. Γίνονται ένας ανεξήγητος παράγοντας διαταραχών που υποθέτουμε πως τελικά πρέπει να υπάρχουν κάπου έξω από μας. Κατά αυτόν τον τρόπο, παράγεται μια προβολή των αυτόνομων αποσπασματικών συστημάτων, και συγχρόνως μια επικίνδυνη κατάσταση δημιουργείται, επειδή οι ενοχλητικές συνέπειες αποδίδονται τώρα σε μια κακή βούληση έξω από εμάς, η όποια ωστόσο δεν βρίσκεται πουθενά αλλού παρά δίπλα μας. Αυτό οδηγεί σε συλλογικές παραισθήσεις, συγκρούσεις, κοινωνικές αναταραχές, με μια λέξη σε καταστροφικές μαζικές ψυχώσεις.’’
Από την άλλη μεριά στέκει το Ταό, ο Δρόμος, κατά μία ερμηνεία της λέξης, προς την άρση των αντιθέτων, την εξύψωση της συνείδησης και την αποκατάσταση της αρμονίας ανάμεσα στον άνθρωπο και στη φύση: ‘‘Αυτό που υπάρχει εν εαυτώ καλείται ο Δρόμος.’’ ‘‘Το βαθύτερο μυστικό του Tao είναι η ανθρώπινη φύση και ζωή.’’ Αυτό που είναι χαρακτηριστικό στο κείμενο και στον Ανατολικό τρόπο σκέψης, είναι ότι ένας Ανατολίτης ούτε προσπαθεί να αρνηθεί τον κόσμο του υπερβατικού ούτε μάχεται τα φαντάσματά του όταν αυτά εμφανιστούν. Προσπαθεί να κατανοήσει αυτά τα φαινόμενα, μέσα από τα οποία θα εξισορροπήσει την ψυχή του και θα ενδυναμώσει το πνεύμα του, φτάνοντας έναν τρόπο ζωής και ένα επίπεδο ύπαρξης πέρα από τα εγκόσμια. Σε αυτό το σημείο υπάρχει και ο μεγαλύτερος κίνδυνος. Γιατί ενώ ο μοναχισμός στην Ανατολή είναι κοινωνικά ενσωματωμένος, θα λέγαμε, αντίθετα στη Δύση έχει παρέλθει ο καιρός που το να ασχοληθεί κάποιος με τον ασκητισμό θεωρούταν ένας δικαιολογημένος και θεόσταλτος τρόπος ζωής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, κάποιος να αντιληφτεί με λάθος τρόπο τη διδασκαλία του κειμένου μας, και αντί να φτάσει στη θέωση να καταλήξει στην απομόνωση ή στην παράνοια. Όπως λέει ο Jung επαυτού: ‘‘Όποτε η λεπτομερώς οριοθετημένη, αλλά καθαρά σαφής, μεμονωμένη συνείδηση συναντά την απέραντη προέκταση του συλλογικού ασυνείδητου, υπάρχει κίνδυνος επειδή το τελευταίο έχει μια αποσυνθετική επίδραση στη συνείδηση. Πράγματι, …αυτή η επίδραση ανήκει στα ιδιαίτερα φαινόμενα της Κινεζικής πρακτικής… Εκεί αναφέρεται: ‘‘Κάθε χωριστή σκέψη παίρνει σχήμα και γίνεται ορατή με χρώμα και μορφή. Η συνολική πνευματική δύναμη ξετυλίγει τα ίχνη της...’’ Μία από τις απεικονίσεις που συνοδεύουν το βιβλίο δείχνει έναν μοναχό που βυθίζεται σε διαλογισμό, ενώ το κεφάλι του περιβάλλεται από γλώσσες φωτιάς, …Αυτό θα ήταν μια σχιζοφρενική διαδικασία αν επρόκειτο να γίνει μόνιμη κατάσταση. Επομένως οι οδηγίες, σαν να προειδοποιούνε τον αναγνώστη, λένε: ‘‘Τα σχήματα που σχηματίζονται από το πνεύμα- φωτιά είναι μόνο κενά χρώματα και μορφές. Το φως της ανθρώπινης φύσης λάμπει πίσω στο αρχέγονο, το αληθινό.’’
Έτσι λοιπόν, αν ένας άνθρωπος καταφέρει, αφού κατανοήσει σε βάθος τις διδαχές της Ανατολικής φιλοσοφίας, να υπερνικήσει τις υλικές του ανάγκες και τις σκοτεινές ψυχικές ώσεις, μπορεί τότε να φτάσει σε ένα ανώτερο επίπεδο συνείδησης: ‘‘Με την κατανόηση του ασυνείδητου απελευθερωνόμαστε από την κυριαρχία του. Αυτός είναι πραγματικά και ο σκοπός των οδηγιών στο κείμενό μας. Ο μαθητής διδάσκεται να αυτοσυγκεντρωθεί στο φως της εσώτατης περιοχής και, με αυτόν τρόπο, να ελευθερωθεί από κάθε εξωτερική και εσωτερική δέσμευση. Η ώση της ζωής του οδηγείται προς μια συνείδηση χωρίς περιεχόμενο που εντούτοις επιτρέπει σε όλα τα περιεχόμενα να υπάρξουν.’’ Αυτή είναι άλλωστε και η σημασία της ένωσης του ανθρώπου με το Ταό. Αλλά αυτή η ένωση δεν επιτυγχάνεται με την ακύρωση της ‘μαγείας’ της ζωής και του υπερβατικού κόσμου των ‘φαντασμάτων,’ αλλά ακριβώς με την αναγνώριση αυτών των πραγμάτων, που ο Jung ονομάζει αυτόνομα ψυχικά περιεχόμενα, ως συμπληρωματικά στοιχεία της συνείδησης και της ανθρώπινης βούλησης: ‘‘Αλλά αν το ασυνείδητο αναγνωριστεί ως μια συμπληρωματική ποσότητα του συνειδητού, και αν μπορούμε να ζήσουμε κατά τέτοιο τρόπο ώστε οι συνειδητές και ασυνείδητες απαιτήσεις να λάχουν αναγνώρισης όσο το δυνατόν περισσότερης, το κέντρο βάρους της συνολικής προσωπικότητας μετατοπίζεται. Παύει να βρίσκεται στο εγώ, που είναι μόνο το κέντρο της συνείδησης, και μετατίθεται σε ένα υποθετικό σημείο μεταξύ του συνειδητού και του ασυνείδητου,… Αν μια τέτοια μετάθεση πετύχει, οδηγεί στην απομάκρυνση της μυσταγωγίας, και μια προσωπικότητα αναπτύσσεται που υποφέρει μόνο στα χαμηλότερα επίπεδα, αλλά στα ανώτερα επίπεδα είναι αποσυνδεμένη από επίπονα καθώς επίσης και από χαρούμενα γεγονότα.’’ Ή όπως το Hui Ming Ching (Το βιβλίο της συνείδησης και της ζωής), που συμπεριλαμβάνεται στο ‘Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού,’ αναφέρει:
‘‘Αν καταφέρεις να φτάσεις το αδαμάντινο σώμα εκ των έσω
Κοπιαστικά να θερμάνεις τις ρίζες της συνείδησης και της ζωής
Το νέο φως στον ευλογημένο τόπο θα είναι από ποτέ κοντύτερα
Και εκεί άσε κρυμμένο τον αληθινό σου εαυτό να κατοικήσει.’’
Το πλήρες κείμενο στον παρακάτω σύνδεσμο: