Ο περίφημος χάρτης του Piri Reis (1513). Κάποιοι υπέθεσαν ότι δείχνει την Ανταρκτική, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για τη Νότια Αμερική, ζωγραφισμένη με τέτοιον τρόπο ώστε να χωρέσει στο χάρτη.
Έχουν ειπωθεί διάφορα σχετικά με το επίπεδο ναυσιπλοΐας των αρχαίων πολιτισμών. Το γεγονός κάποιοι αρχαίοι θαλασσοπόροι να είχαν φτάσει από την περιοχή του Ανατολικού Αιγαίου, για παράδειγμα, έως τα στενά του Γιβραλτάρ και ακόμα παραπέρα είναι πιθανό. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι υπήρχε κάποια ανεπτυγμένη τεχνική ναυσιπλοΐας. Αν υπήρχε, η Αμερική θα είχε ανακαλυφθεί (και συστηματικά εξερευνηθεί) πριν από την εποχή του Κολόμβου. (Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι οι Βίκινγκς είχαν φτάσει στη Βόρεια Αμερική, σε μια εποχή όμως που ήταν πρόωρη ώστε να υπάρξει συστηματική σύνδεση ανάμεσα στη Σκανδιναβία και στην Βόρεια Αμερική).
Είναι πραγματικά ενδιαφέρον να ρίξουμε μια ματιά σε αρχαίους χάρτες, για να διαπιστώσουμε πιο ήταν το επίπεδο γνώσεων εκείνων των αρχαίων πολιτισμών.
Ο Βαβυλωνιακός χάρτης Imago Mundi (c. 600 BCE)
Ο αρχαιότερος γνωστός χάρτης ανήκει στους Βαβυλώνιους και χρονολογείται από τον 6ο αι. π.Χ. Αυτός ο χάρτης δείχνει την αρχαία Βαβυλώνα γύρω από έναν κύκλο ο οποίος περιλαμβάνει την Ασσυρία, και έξω από αυτόν τον κύκλο δείχνει έναν ωκεανό με 7 νησιά στις άκρες του, έτσι ώστε να σχηματίζουν ένα αστέρι με 7 κορυφές. Αυτά τα 7 νησιά τα επεξηγεί το συνοδευτικό κείμενο, αλλά οι περιγραφές είναι σαφώς μυθολογικές παρά γεωγραφικές. Για παράδειγμα, το 6ο νησί περιγράφεται σαν το μέρος όπου "ένας ταύρος με κέρατα κατοικεί και επιτίθεται στους νεοφερμένους," ενώ το 7ο περιγράφεται απλά ότι βρίσκεται "εκεί που ανατέλλει ο ήλιος."
Ο χάρτης του Αναξίμανδρου (610-546 BCE)
Στον Αναξίμανδρο αποδίδεται η κατασκευή του παραπάνω χάρτη. Είναι χαρακτηριστικό το πόσο μικρή γνώση του κόσμου υπήρχε ακόμη εκείνη την εποχή. Η Μεσόγειος απεικονίζεται με σχετική ακρίβεια, τουλάχιστον δείχνοντας γνώση των στενών του Γιβραλτάρ (γνωστά ως Ηράκλειες στήλες από τους Έλληνες). Αλλά η Μαύρη Θάλασσα απεικονίζεται να εκβάλλει στον 'Ωκεανό,' όπως κι ο ποταμός Νείλος, δείχνοντας έτσι ότι κατά πάσα πιθανότητα ούτε η αρχαίοι Αιγύπτιοι ήξεραν μέχρι πού φτάνει ο Νείλος, και γενικότερα ποια ήταν η πραγματική έκταση της Αφρικής (ή της Ασίας).
Ο χάρτης του Εκαταίου του Μιλήσιου (550-476 BCE)
Βλέπουμε ότι μόλις την εποχή του Εκαταίου, κατά την Κλασσική Περίοδο, υπάρχει η γνώση ύπαρξης της Κασπίας Θάλασσας (η οποία, όπως πρωτύτερα η Μαύρη Θάλασσα, φαίνεται ότι εκβάλλει στον Ωκεανό). Ενδιαφέρον έχουν οι φυλές οι οποίες αναπαρίστανται σε αυτόν τον χάρτη, καθώς επίσης και το, πιθανώς Φοινικικό, λιμάνι της Τάρτεσσου, στα στενά του Γιβραλτάρ.
Ο χάρτης του Ερατοσθένη (276-194 BCE)
Ο χάρτης του Ερατοσθένη είναι ουσιαστικά ο πρώτος διευρυμένος χάρτης, περιλαμβάνοντας τη γνώση από τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία. Παρόλα αυτά παρατηρούμε ότι η Κασπία Θάλασσα παραμένει ακόμα το όριο της Ασίας. Επίσης, ενώ αναπαρίστανται τα νησιά της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας (έστω σε λάθος διαστάσεις), η Σκανδιναβία αναπαρίσταται μ' ένα μικρό νησί, επονομαζόμενο 'Θούλη.' Χαρακτηριστική επίσης είναι η οροσειρά του Άτλαντα, η οποία απεικονίζεται να διασχίζει κατά μήκος την Ευρασία. Πάντως, ο Ερατοσθένης χρησιμοποιώντας γεωγραφικούς παράλληλους φαίνεται να έχει συναίσθηση της σφαιρικότητας της Γης.
Ο χάρτης του Στράβωνα (64 BCE- 24 CE)
Ο Στράβωνας είναι γνωστός για το εκτεταμένο έργο του 'Γεωγραφικά,' το οποίο συνέθεσε κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του. Παρατηρούμε ωστόσο, από τον προηγούμενο χάρτη, ότι οι γεωγραφικές γνώσεις της εποχής παρέμεναν περιορισμένες. Η Κασπία εξακολουθεί να εκβάλει στον 'Ωκεανό', η Μεγάλη Βρετανία μοιάζει σχεδόν κολλημένη με την Ευρώπη, η Ιρλανδία (Ιέρνη) απομακρυσμένη, και η Σκανδιναβία ουσιαστικά ανύπαρκτη.
Ο χάρτης του Πτολεμαίου (150 CE)
Ο χάρτης αποτελεί ανασύνθεση από το έργο του Πτολεμαίου 'Geographia.' Η Κασπία θάλασσα αναπαρίσταται πραγματικά ως κλειστή λίμνη, αλλά το ίδιο απεικονίζεται και ο Ινδικός Ωκεανός, ενώ η Ινδία (ή ένα μέρος της) αναπαρίσταται ως νησί.
Tabula Peutingeriana (4ος αι.)
Πρόκειται για έναν χάρτη από τους Ρωμαϊκούς χρόνους, ο οποίος αναπαριστά το οδικό δίκτυο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Δημοσιεύτηκε από τον Konrad Peutinger (εξού και το όνομα του χάρτη), τον 16ο αι. Η προβολή του χάρτη, αν και ίσως εξυπηρετούσε τους ταξιδιώτες κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους, δεν βοηθά ιδιαίτερα στην κατανόηση της γεωγραφίας των περιοχών που απεικονίζονται.
Ο Παγκόσμιος χάρτης Cantino (1502)
Πρόκειται ουσιαστικά για έναν από τους πρώτους παγκόσμιους χάρτες από τις πρώτες εξερευνήσεις των Πορτογάλων, από την περίοδο της Ανακάλυψης (της Αμερικής) κι έπειτα. Πέρα από την Ευρασιατική και την Αφρική ήπειρο, απεικονίζονται επίσης τα νησιά της Καραϊβικής, καθώς και οι Ανατολικές ακτές της Αμερικής (ακτές της Φλώριδας και της Βραζιλίας).
Ο χάρτης των Waldseemüller και Ringmann (1507)
Πρόκειται για τον πρώτο χάρτη στον οποίο αναφέρεται το όνομα Αμερική, υπονοώντας μια νέα ήπειρο, και όχι απλά ένα σύμπλεγμα νησιών.
Ο χάρτης του Pietro Coppo (1520)
Πρόκειται για έναν από τους τελευταίους χάρτες που απεικονίζει τη λεγόμενη Όυρά του Δράκου' να εκτείνεται κάτω από το Ανατολικό άκρο της Ασίας, ενώ ο Ινδικός ωκεανός είναι πλέον ένας ανοικτός ωκεανός.
Ο Παγκόσμιος χάρτης του Mercator (1569)
O Φλαμανδός γεωγράφος Gerardus Mercator ήταν αυτός που εισήγαγε μια κυλινδρική προβολή για χάρτες (εξού και ο όρος Μερκατορική προβολή). Ενώ η γραμμική κλίμακα είναι σταθερή σε όλες τις κατευθύνσεις γύρω από κάθε σημείο, διατηρώντας έτσι τις γωνίες και τα σχήματα των μικρών αντικειμένων, η Μερκατορική προβολή στρεβλώνει το μέγεθος και το σχήμα των μεγάλων αντικειμένων, καθώς η κλίμακα αυξάνεται από τον Ισημερινό προς τους Πόλους, όπου ουσιαστικά γίνεται άπειρη. Η ανάπτυξη της Μερκατορικής προβολής υπήρξε σταθμός για τη ναυτική χαρτογραφία από τον 16ο αιώνα κι έπειτα, παρότι υιοθετήθηκε καθυστερημένα από τα ναυτικά έθνη.
Ο Παγκόσμιος άτλας του Ortelius (1570)
Το 'Theatrum Orbis Terrarum' ('Θέατρο του Κόσμου') θεωρείται ως ο πρώτος πραγματικός άτλας.
Σύγχρονες απεικονίσεις
Ένας παγκόσμιος χάρτης που εφαρμόζει τη λεγόμενη Winkel- Tripel προβολή, η οποία χρησιμοποιείται από το National Geographic για χάρτες αναφοράς.
Στη συνέχεια άρχισαν να χρησιμοποιούνται χάρτες οι οποίοι περιείχαν διαφορετικές προβολές. Τέτοιες είναι, για παράδειγμα, η Winkel- Tripel προβολή, που φαίνεται στον προηγούμενο χάρτη, ή η προβολή Κάθετης Προοπτικής (Vertical Perspective projection), η οποία χρησιμοποιείται από την Google Earth.
Πηγή: