Το πρόβλημα της Νεολιθικής συνέχειας στην Ευρώπη

Η κοιτίδα των Ινδοευρωπαϊκών (ΙΕ) γλωσσών θεωρείται ότι ήταν στην περιοχή των Ποντικών στεπών (πάνω από τη Μαύρη και τη Κασπία θάλασσα), γύρω στο 4.500 π.Χ., ενώ η διασπορά αυτών των γλωσσών θεωρείται ότι ξεκίνησε από το 2.500 π.Χ. κι έπειτα. Όχι μόνο αυτό το κενό των 2000 ετών είναι δυσερμήνευτο, αλλά επίσης η έλλειψη Ινδοευρωπαίων κατά τη Νεολιθική περίοδο στην Ευρώπη δείχνει ότι υπήρχαν ήδη άλλοι πολιτισμοί σε όλη αυτήν την περιοχή, με εξαίρεση ίσως την Ανατολική Ευρώπη. Έτσι κι αλλιώς, η έλλειψη κοινών Προτο- Ινδοευρωπαϊκών (ΠΙΕ) λέξεων για τα γεωργικά προϊόντα φαίνεται να επισημαίνει το γεγονός ότι αυτοί οι λαοί εφηύραν τη γεωργία ανεξάρτητα. Έτσι, είναι προτιμότερο να ακολουθήσουμε τη διαδρομή των πρώτων αγροτών στην Ευρώπη και τα πιθανά γενετικά τους ίχνη, πριν αναζητήσουμε την όποια πιθανότητα αντικατάστασης των γλωσσών των Νεολιθικών κατοίκων της Ευρώπης από τις ΙΕ γλώσσες.

Η Νεολιθική Επανάσταση

Χάρτης του κόσμου όπου φαίνονται τα πρώτα αγροτικά κέντρα: η περιοχή της Γόνιμης Ημισέληνου στην Εγγύς Ανατολή (9,000 π.Χ.), η περιοχή του Κίτρινου ποταμού και του ποταμού Yangtze στην Κίνα (7,000 π.Χ.), τα υψίπεδα της Νέας Γουινέας (7,000–4,000 π.Χ.), η περιοχή του Κεντρικού Μεξικού (3,000–2,000 π.Χ.), το Βορειοδυτικό τμήμα της Νότιας Αμερικής (3,000–2,000 π.Χ.), η υπο-Σαχάρια Αφρική (3,000–2,000 π.Χ., η ανατολική περιοχή της Βόρειας Αμερικής (2,000–1,000 π.Χ.).

Η Νεολιθική φαίνεται να χαρακτηρίζεται από τρεις βασικές πτυχές: εμφανίζεται ανεξάρτητα σε διαφορετικές περιοχές, δείχνει αξιοσημείωτη συνέχεια σε κάθε περιοχή, και επεκτείνεται σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Αν η Νεολιθική «Επανάσταση» συνοδεύτηκε από πολιτιστική ή γενετική αντικατάσταση, είναι ένα θέμα ακόμη ανοικτό.

Ένας ενδιαφέρων παράγοντας σχετικά με την περίπτωση γενετικής αντικατάστασης είναι οι ασθένειες:

Καθόλη την εξέλιξη των κοινωνιών μόνιμα εγκατεστημένων σε μια περιοχή, οι ασθένειες εξαπλώνονταν πιο γρήγορα από ό,τι στις μεταναστευτικές κοινωνίες των κυνηγών- τροφοσυλλεκτών. Ανεπαρκείς πρακτικές υγιεινής και η εξημέρωση ζώων μπορεί να εξηγήσει την αύξηση των θανάτων και των ασθενειών μετά τη Νεολιθική Επανάσταση, καθώς οι ασθένειες πέρασαν από τα ζώα στους ανθρώπινους πληθυσμούς. Μερικά τέτοια παραδείγματα είναι η γρίπη, η ευλογιά και η ιλαρά. Σε ένα χρονικό διάστημα 10.000 ετών εξοικείωσης με τα οικιακά ζώα, για παράδειγμα, οι πληθυσμοί της Ευρασίας και της Αφρικής είχαν αποκτήσει ανθεκτικότητα σε σχέση με τους αυτόχθονες κατοίκους της Αμερικής.

Έτσι, οι πρώτο Cro-Magnon κάτοικοι της Ευρώπης μπορεί να αντικαταστάθηκαν και να απορροφήθηκαν από τους νεοφερμένους ανθρώπους κατά τη Νεολιθική περίοδο, με ανάλογο τρόπο όπως οι πρώτοι αντικατέστησαν τους Νεάντερταλ πριν 35.000 περίπου χρόνια.

Πρώιμοι Νεολιθικοί πολιτισμοί στην Ευρώπη 

[http://www.eupedia.com/europe/neolithic_europe_map.shtml]

Αρκετή έρευνα έχει γίνει σχετικά με τους γενετικούς δείκτες των πρώτων πολιτισμών της Ευρώπης, προτείνοντας μια καταγωγή από τη Γόνιμη Ημισέληνο και την Εγγύς Ανατολή, όπως επίσης και από τη Βόρεια Αφρική, στο απώτερο παρελθόν, επειδή οι αρχαιότεροι δείκτες παραπέμπουν σε αυτές τις περιοχές:

Στην Ευρώπη, η εξάπλωση της Νεολιθικής Επανάστασης έχει συσχετιστεί με την κατανομή των απλομάδων E1b1b και J, οι οποίες πιστεύεται ότι ήρθαν στην Ευρώπη από τη Βόρεια Αφρική και την Εγγύς Ανατολή αντίστοιχα. Στην Αφρική, η εξάπλωση της γεωργίας, και κυρίως οι εξάπλωση των πληθυσμών Bantu, συνδέεται με τη διασπορά της απλομάδας E1b1a του Y-χρωμοσώματος από τη Δυτική Αφρική.
[http://en.wikipedia.org/wiki/Neolithic_Revolution]

Η Νεολιθική Περίοδος στην Ευρώπη αρχίζει περίπου από την 7η χιλιετία π. Χ., και συμπίπτει με τη Μεσολιθική Περίοδο και την Εποχή του Χαλκού στη Δυτική Ευρώπη, καθώς οι πολιτιστικές αλλαγές μεταφέρθηκαν από νοτιοανατολικά προς βορειοδυτικά με ρυθμό περίπου 1 km/έτος. Στην περίπτωση αυτή, θα χρειάστηκαν περισσότερο από 2.000- 3.000 χρόνια για να φτάσει η γεωργία από την Ελλάδα στις δυτικές ακτές της Ευρώπης. Μερικές Νεολιθικές κοινότητες στη νοτιοανατολική Ευρώπη βρίσκονταν σε βαριά οχυρωμένους οικισμούς των 3.000- 4.000 ατόμων (π. χ., το Σέσκλο στη Θεσσαλία), ενώ οι Νεολιθικές κοινότητες στην Αγγλία ήταν μικρές (πιθανόν 50 έως 100 άτομα) και συνίστατο από νομάδες κτηνοτρόφους. Έτσι, ακόμη και σε αυτήν την πρώιμη περίοδο, ο πόλεμος δεν ήταν άγνωστος.

Οι αρχαιολόγοι φαίνεται να συμφωνούν ότι ο πολιτισμός της πρώιμης Νεολιθικής περιόδου είναι σχετικά ομοιογενής, σε σύγκριση τόσο με την προηγούμενη όσο και με τη μεταγενέστερη περίοδο. Η διάδοση της γεωργίας σε όλη την Ευρώπη, από το Αιγαίο μέχρι τη Βρετανία, πήρε περίπου 2.500 χρόνια (6.500- 4.000 π.Χ.). Γενικά, η εξάπλωση αυτή για δημιουργία νέων αποικιών επιδεικνύει ένα «μεταβατικό» μοτίβο, καθώς η γεωργία περνά σταδιακά από τη μία πεδιάδα στην άλλη, παρακάμπτοντας τις ορεινές περιοχές. Αναλύσεις άνθρακα έδειξαν ότι οι νεοφερμένοι έζησαν μαζί με τους Μεσολιθικούς κατοίκους της προηγούμενης περιόδου για τουλάχιστον 1.000 χρόνια στις περιοχές της Ιβηρικής χερσονήσου και κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού.

Σε γενικές γραμμές, ο πληθυσμός αυξήθηκε ραγδαία στην αρχή της Νεολιθικής περιόδου, εωσότου έφτασε σε ένα οριακό επίπεδο. Ακολούθησε μια κατάρρευση πληθυσμού γύρω στο 5.000 π.Χ., με τον πληθυσμό να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα για τα επόμενα 1.500 περίπου χρόνια. Βλέπουμε δηλαδή την ύπαρξη ενός «Μεσαίωνα» κατά τη Νεολιθική περίοδο στην Ευρώπη, ο οποίος διήρκησε λίγο-πολύ μέχρι την άφιξη νέων πληθυσμών κατά την πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Αυτό βεβαίως δεν αποκλείει την παράλληλη ανάρρωση των ήδη υπάρχοντων, αυτόχθονων Νεολιθικών πληθυσμών σε κάποιες τουλάχιστον περιοχές.

Η μελέτη του DNA μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη για τις μετακινήσεις πληθυσμών. Πρόσφατες μελέτες του Υ-DNA προτείνουν ένα μωσαϊκό πολυάριθμων μικρών μετακινήσεων πληθυσμών. Αντί για ένα μεγάλης κλίμακας «κύμα προώθησης» από την Εγγύς Ανατολή, θα υπήρξαν πολλά διαφορετικά κύματα πληθυσμών από διαφορετικές περιοχές της Εγγύς Ανατολής και του ανατολικού Αιγαίου, και σε μια συνολική περίοδο που φτάνει ως την Κλασσική Εποχή. Επίσης, τα στοιχεία φαίνεται να υποστηρίζουν το «φαινόμενο του ιδρυτή,» σύμφωνα με το οποίο διαφορετικές ομάδες Νεολιθικών εποίκων εγκαταστάθηκαν σε διαφορετικές περιοχές της νότιας Ευρώπης, μέσω θαλασσίων διαδρομών. Η εξάπλωση της γεωργίας θα διευκολύνθηκε περαιτέρω από την υιοθέτησή της από τους προϋπάρχοντες Παλαιολιθικούς κατοίκους της Ευρώπης, γεγονός εμφανές στα Βαλκάνια.

Τα δεδομένα από το mtDNA είναι επίσης ενδιαφέροντα. Η συντριπτική πλειοψηφία των mtDNA Ευρωπαϊκών σειρών (60-70%) προέρχεται από τη Μεσολιθική ή ακόμα και από την Παλαιολιθική περίοδο, και μόνο το 20% είναι Νεολιθικής προέλευσης. Η Patricia Balaresque συνοψίζει επ’ αυτού, ότι «ενώ περισσότερο από το 80% των Ευρωπαϊκών Y-χρωμοσωμάτων προέρχονται από Νεολιθικούς αποίκους, αντίθετα, οι περισσότερες mtDNA σειρές προέρχονται από τους προγενέστερους κυνηγούς- τροφοσυλλέκτες. Αυτό προτείνει ένα αναπαραγωγικό πλεονέκτημα για τους άρρενες γεωργούς έναντι των άρρενων κυνηγών- τροφοσυλλεκτών, κατά τη μετάβαση από τις νομαδικές στις αγροτικές κοινωνίες. (Σημ. Το Υ-DNA κληρονομείται αποκλειστικά από τον πατέρα στο γιο, ενώ το mt-DNA κληρονομείται αποκλειστικά από τη μητέρα στην κόρη.) 
http://en.wikipedia.org/wiki/Neolithic_Europe

Άραγε, ήταν αυτή η σύνθεση του Νεολιθικού πληθυσμού της Ευρώπης που απετέλεσε αυτό που η Marija Gimbutas απεκάλεσε ως «Παλαιά Ευρώπη,» πριν από την υποτιθέμενη άφιξη των ΙΕ; Η άφιξη των ΙΕ σχετίζεται ιδιαίτερα με την Y-DNA απλομάδα R. Ορισμένοι ερευνητές τώρα προτείνουν ότι η υπο-ομάδα R1b (η επικρατούσα απλομάδα στη Δυτική Ευρώπη) θα μπορούσε να είναι Νεολιθικής προέλευσης. Αν αυτό τελικά αποδειχθεί να ισχύει και για την υπο-ομάδα R1a (η επικρατούσα απλομάδα στην Ανατολική Ευρώπη), τότε δεν θα απομείνει χώρος για μια εισβολή των ΙΕ μετά τη Νεολιθική περίοδο. Ωστόσο, οι χρονολογίες που σχετίζονται με τις διάφορες απλομάδες του DNA είναι ακόμα αμφιλεγόμενες.

Πρώτοι θαλασσοπόροι

Ο προηγούμενος χάρτης δείχνει την κατανομή του πολιτισμού της Cardium κεραμικής (Cardium Pottery Culture). Τα αρχαιότερα ευρήματα αυτής της κεραμικής έχουν βρεθεί στην Ήπειρο και στην Κέρκυρα, και χρονολογούνται από το 6.400-6.200 π.Χ., ενώ τελικά θα επεκταθούν από την Αδριατική θάλασσα μέχρι τις Ατλαντικές ακτές της Πορτογαλίας και νότια στο Μαρόκο (λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι πολλές άλλες τοποθεσίες θα βρίσκονται βυθισμένες λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας από τότε μέχρι σήμερα). Οι μακρινότερες τοποθεσίες αυτού του πολιτισμού χρονολογούνται στην ίδια περίοδο με τις τοποθεσίες στην Ιβηρική Χερσόνησο, γύρω στο 5.500 π.Χ., δείχνοντας μια ταχεία εξάπλωση: η απόσταση είναι περίπου 2.000 χλμ. από τον κόλπο της Γένοβας έως τις εκβολές του ποταμού Mondego στην Πορτογαλία, σε ένα χρονικό διάστημα πιθανότατα όχι περισσότερο από 100-200 χρόνια. Ουσιαστικά, αυτό υποδηλώνει μια θαλάσσια επέκταση κατά μήκος των ακτών.

Παλαιότεροι Νεολιθικοί πολιτισμοί υπήρχαν ήδη στην ανατολική Ελλάδα (Θεσσαλία) και στην Κρήτη, ωστόσο φαίνεται ότι αυτοί ήταν διαφορετικοί από τον πολιτισμό της κεραμικής Cardium. Πρώιμα παραδείγματα από τον πολιτισμό της κεραμικής Cardium βρέθηκαν στην Εγγύς Ανατολή, στην Ανατολία, και στη Βόρεια Αφρική, υποδεικνύοντας ότι οι πρώτοι αποικιστές της Αδριατικής μπορεί να προήλθαν από εκείνες τις περιοχές. Ο πολιτισμός της Cardium κεραμικής διατηρήθηκε μέχρι περίπου το 2.000 π.Χ., οπότε και τον διαδέχεται ο πολιτισμός Terramare, ο οποίος με τη σειρά του πιστεύεται ότι καταλύθηκε από την εισβολή των πρώτων Ιταλοφώνων, το 1200 π.Χ. 
http://en.wikipedia.org/wiki/Cardium_Pottery

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, ο παλαιότερος πολιτισμός βρισκόταν στο Σέσκλο (Θεσσαλία), τα πρωιμότερα ίχνη του οποίου ανάγονται μέχρι και το 6.850 π.Χ. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν επίσης ότι η εξημέρωση βοοειδών πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της Άργισσας, ήδη από την προ-κεραμική Νεολιθική περίοδο. Ο πολιτισμός στο Σέσκλο θεωρείται θεμελιώδους σημασίας για την επέκταση της Νεολιθικής Επανάστασης στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη, μέσω της υδάτινης οδού του Δούναβη. Ακόμα, κάποιοι θεωρούν ότι ο πολιτισμός της Cardium κεραμικής στην Αδριατική, στην Ιταλία, και στις παράκτιες περιοχές της Δυτικής Μεσογείου, γεννήθηκε από κάποιοι παρακλάδι του πρώιμου πολιτισμού στο Σέσκλο. Αν αυτό ισχύει, τότε έχουμε μια σαφή συνέχεια από την Εγγύς Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο, μέχρι τη Δυτική Μεσόγειο, καθόλη τη διάρκεια της Νεολιθικής περιόδου.

Οι θεωρίες περί «εισβολής» Ινδοευρωπαίων (ΙΕ), θεωρούν ότι ο πολιτισμός στο Σέσκλο καταλύθηκε γύρω στο 5.000 π.Χ. από ανθρώπους του πολιτισμού στο Δίμινι (επίσης στη Θεσσαλία). Ωστόσο, ο καθηγητής Ιωάννης Λυριτζής επισημαίνει ότι ο πολιτισμός στο Δίμινι εμφανίζεται το 4.800 π.Χ., ενώ ο πολιτισμός στο Σέσκλο χάνεται το 4.440 π.Χ., γεγονός που σημαίνει ότι οι δυο πολιτισμοί συνυπήρχαν για περίπου 500 χρόνια. Σε κάθε περίπτωση πάντως πρόκειται για μια εποχή που είναι πολύ πρώιμη για τους οποιουσδήποτε ΙΕ, εκτός βέβαια αν οι ρίζες των πρωτο- Ινδοευρωπαίων μπορούν να εντοπιστούν σε αυτούς τους πρώιμους Νεολιθικούς πολιτισμούς. http://en.wikipedia.org/wiki/Sesklo

Η προηγούμενη ανάλυση δείχνει μία αξιοσημείωτη συνέχεια και ενότητα σε μεγάλο βαθμό για τους πρώτους Μεσογειακούς πολιτισμούς. Κατά τη διάρκεια της 5ης χιλιετίας π.Χ. υπάρχουν ίχνη καταστροφών και εγκατάλειψης, αλλά οι πολιτισμοί που αναδύονται στην επόμενη περίοδο φαίνεται να συνεχίζουν την παράδοση των προκατόχων τους. Για παράδειγμα, η Λέρνα στην Πελοπόννησο κατοικείτο ήδη την 5η χιλιετία π.Χ. Μετά την εγκατάλειψη, επανακατοικήθηκε κατά την πρώιμη Εποχή του Χαλκού (2500- 2300 π.Χ.).
 http://en.wikipedia.org/wiki/Lerna

Από αυτήν την περίοδο και μέχρι την εμφάνιση του Μυκηναϊκού πολιτισμού δεν υπάρχει καμία αξιοσημείωτη πολιτισμική αλλαγή, γεγονός που ενισχύει την πιθανότητα ότι ο Μυκηναϊκός πολιτισμός αποτέλεσε τη συνέχεια των προγενέστερων πολιτισμών της Νεολιθικής περιόδου και της πρώιμης εποχής του Χαλκού. Αν αυτό ισχύει τότε και οι «Ιταλόφωνοι» μπορεί να βρίσκονταν στην Ιταλία πολύ πριν την υποτιθέμενη χρονολογία του 1200 π.Χ. Άλλωστε, η ίδια χρονολογία είχε κάποτε θεωρηθεί ως η αφετηρία για την άφιξη των Ελλήνων στην Ελλάδα, πριν την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β, η οποία έδειξε ότι αυτή η γραφή, την οποία χρησιμοποιούσαν στον Μυκηναϊκό πολιτισμό, ήταν Ελληνική. Έτσι φαίνεται ότι καθώς η έρευνα προχωρά η υπόθεση της άφιξης των «IE» καθίσταται ολοένα και πιο «περιθωριακή.»

Το εκπληκτικό γεγονός είναι ότι η Νεολιθική Επανάσταση στην Ευρώπη φαίνεται να ακολούθησε μια θαλάσσια οδό, όπως είδαμε στην περίπτωση της Cardium κεραμικής, κατά μήκος των Μεσογειακών ακτών της Ευρώπης. Ακόμη πιο εκπληκτικό είναι το γεγονός ότι πέλεκεις Παλαιολιθικής προέλευσης έχουν βρεθεί στην Κρήτη, προτείνοντας ότι άνθρωποι με ναυτικά μέσα είχαν φτάσει στην Κρήτη εκατό χιλιάδες χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε. Πολλοί ερευνητές πίστευαν ότι οι άνθρωποι από εκείνη την εποχή δεν ήταν ικανοί να επινοήσουν βάρκες και μέσα πλεύσης στην ανοικτή θάλασσα. Αλλά οι νέες ανακαλύψεις υπαινίσσονται ότι η ναυτιλία, έστω σε μια πρωτόγονη μορφή, είχε ανακαλυφθεί ήδη από την Παλαιολιθική περίοδο, τουλάχιστον 10000 χρόνια πριν από σήμερα.
http://news.nationalgeographic.com/news/2010/02/100217-crete-primitive-humans-mariners-seafarers-mediterranean-sea/

Αυτοί οι πρώιμοι άνθρωποι στην Κρήτη μπορεί να μην ήταν καν Homo Sapiens (μπορεί να ανήκαν, για παράδειγμα, στο προγονικό είδος Homo Heidelbergensis). Αλλά αυτό που είναι σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο άνθρωπος φαίνεται ότι είχε τη δυνατότητα να ταξιδεύει με ναυτικά μέσα πολύ νωρίτερα από ό,τι προηγουμένως πιστευόταν. Για παράδειγμα, οψιδιανός (είδος σκληρού πετρώματος κατάλληλου για την κατασκευή αιχμηρών πέτρινων εργαλείων) βρέθηκε στη Μήλο και χρονολογήθηκε 13.000 χρόνια πριν από σήμερα. Το ίδιο υλικό έχει ακόμα βρεθεί στην Εγγύς Ανατολή (σε περιοχές όπου δεν υπάρχει στη φύση), δείχνοντας ένα εκτεταμένο δίκτυο διακίνησης αυτού του προϊόντος πριν τη Νεολιθική Επανάσταση, έστω κι αν αυτή η διακίνηση είχε να κάνει με τη μετακίνηση πληθυσμών για την απόκτησή του, και όχι με πραγματικό εμπόριο. 
http://en.wikipedia.org/wiki/Milos

Έτσι, αν από την 7η κιόλας χιλιετία π. Χ. υπάρχει μια σταδιακή εκστρατεία εποικισμού των μεσογειακών ευρωπαϊκών ακτών από ανθρώπους που γνώριζαν τις θεμελιώδεις αρχές της ναυτιλίας, της γεωργίας και κτηνοτροφίας, και της οικοδομικής για το κτίσιμο μόνιμων οικισμών, δεν μένει πολύς χώρος για τον υποτιθέμενο μεταγενέστερο «εκπολιτισμό» της Ευρώπης από ΙΕ εισβολείς, 5.000 χρόνια αργότερα. Ακόμα, η μεταμόρφωση της λεγόμενης «Παλαιάς Ευρώπης,» με τους αγρότες και τα θηλυκά ειδώλια, σε μια «Νέα Ευρώπη,» IE πολεμάρχων και αρσενικών αγαλμάτων, όπως είχε οραματιστεί η Marijia Gimbutas, δεν βασίζεται πουθενά. Αγαλματίδια αρσενικών Θεών έχουν βρεθεί και στη Μινωική Κρήτη, γεγονός που δείχνει ότι οι Μινωίτες ήταν κάτι παραπάνω από «λαός των λουλουδιών,» και, γενικότερα, ότι το πέρασμα από «θηλυστρεφείς- αγροτικές» σε «ανδροστρεφείς- πολεμικές» κοινωνίες δεν είναι εγγενές χαρακτηριστικό ενός λαού αλλά τάση που εκδηλώνεται εξαιτίας πολιτικών- κοινωνικών συνθηκών.

Η κατανομή των σύγχρονων γλωσσών στην Ευρώπη μπορεί πράγματι λίγο-πολύ να συσχετιστεί και να ταυτιστεί με τους πρώτους Νεολιθικούς πολιτισμούς- οι Ελληνόφωνοι με τους πρώτους πολιτισμούς στη Θεσσαλία και στην Πελοπόννησο, οι Ιταλόφωνοι με τους πολιτισμούς Cardium και Terramare, οι Κέλτες με το μεγαλιθικό πολιτισμό των Ατλαντικών ακτών της Ευρώπης, οι Γερμανόφωνοι με τους Congemose και Funnelbeaker Νεολιθικούς πολιτισμούς, οι οποίοι οδήγησαν στην εμφάνιση της Νορδικής Χάλκινης Εποχής, κοκ.- Αλλά ήταν τελικά IE πολέμαρχοι, οι οποίοι, σε κάποια μεταγενέστερη εποχή, θα επέβαλαν τη δική τους γλώσσα και πολιτισμό στους αυτόχθονες αγροτικούς πληθυσμούς της Ευρώπης; Αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει, διότι η απουσία στις ΙΕ γλώσσες κοινών λέξεων για τη γεωργία, δείχνει ότι αυτοί οι λαοί εφηύραν τη γεωργία ανεξάρτητα (και ότι δεν τη δανείστηκαν από προγενέστερους αγρότες αυτόχθονες της Ευρώπης). Έτσι, αυτό φαίνεται να υποδεικνύει ότι αρχικά ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι και μετέπειτα αγρότες, ήδη εγκατεστημένοι στα μέρη που θα εξελίσσονταν στις σύγχρονες διακριτές εθνολογικές περιοχές, πολύ πριν αρχίσουν να μάχονται για την όποια φυλετική τους ταυτότητα.

Η προέλευση των «Kurgans»

http://s155239215.onlinehome.us/turkic/btn_Archeology/Gimbutas/GimbutasMKurgansToEuropeEn.htm 

Η IE θεωρία σε μεγάλο βαθμό βασίστηκε σε κοινά ταφικά έθιμα, όπως το κτίσιμο γήλοφων πάνω από τους τάφους, κατασκευές γνωστές ως κουργκάν (kurgans). Η λέξη «kurgan» είναι τουρκική (οπότε η λέξη δεν είναι καν IE προέλευσης), και σημαίνει «οχύρωση». Kurgans υπήρχαν από την Ενεολιθική περίοδο (4η χιλιετία π.Χ.) μέχρι και το Μεσαίωνα, ενώ η παράδοσή τους είναι ακόμα ενεργή στη Νότια Σιβηρία και στην Κεντρική Ασία.

Η υπόθεση kurgan υποθέτει ότι αυτές οι κατασκευές ταυτίζονται με τους ΠΙΕ. Η υπόθεση αυτή εισήχθηκε από τη Marijia Gimbutas, το 1956. Όπως η ίδια λέει:

«Η κατάρρευση της Παλιάς Ευρώπης συμπίπτει με τη διαδικασία του Ινδοευρωπαϊσμού (ή την «κουργκανοποίηση») της Ευρώπης, μια περίπλοκη μετασχηματιστική διαδικασία που οδήγησε σε μια δραστική αλλαγή κουλτούρας, η οποία θυμίζει την κατάκτηση της αμερικανικής ηπείρου. Αρχαιολογικά στοιχεία, τα οποία υποστηρίζονται από τη συγκριτική γλωσσολογία και τη μυθολογία, υποδηλώνουν τη σύγκρουση δύο ιδεολογιών, κοινωνικών δομών και οικονομιών. Οι πρώτοι ΙΕ, τους οποίους ονόμασα ανθρώπους kurgan, έφτασαν από την ανατολή, από τη Νότια Ρωσία, έφιπποι. Η πρώτη επαφή τους με τα συνοριακά εδάφη της Παλιάς Ευρώπης στην περιοχή του Κάτω Δνείπερου και δυτικά από τη Μαύρη Θάλασσα έγινε γύρω στα μέσα της 5ης χιλιετίας π.Χ. Μια συνεχής ροή επιρροών και ανθρώπων στην ανατολική-κεντρική Ευρώπη ξεκίνησε, η οποία διήρκεσε για δύο χιλιετίες…

Η παράδοση των kurgan αποτελεί μια τρανταχτή αντίθεση με τον πολιτισμό της Παλαιάς Ευρώπης, η οποία ήταν κυρίως ειρηνική, αγροτική, και μητριαρχική. Οι άνθρωποι των kurgan, σε αντίθεση, ήταν μια φιλοπόλεμη, πατριαρχική, και ιεραρχική κουλτούρα με διακριτά ταφικά έθιμα. Η οικονομία τους ήταν ουσιαστικά ποιμενική, με περιστασιακή γεωργία, και εποχιακούς οικισμούς. Η kurgan παράδοση έγινε εμφανής στις περιοχές της Παλιάς Ευρώπης με τρία κύματα διείσδυσης: το 4.400- 4.300 π.Χ., το 3.500 περίπου π.Χ., και λίγο μετά το 3.000 π.Χ. Αυτές οι χρονολογίες αντιπροσωπεύουν διάφορους λαούς της Στέπας που μοιράζονταν μια κοινή παράδοση, και οι οποίοι εκτείνονταν σε μια ευρεία χρονική και χωρική περίοδο. Οι πρώτοι άνθρωποι των kurgan ήταν από τις στέπες του Βόλγα, οι επόμενοι ήρθαν από την περιοχή ανάμεσα στον Κάτω Δνείστερο και στον Καύκασο, και το τελευταίο κύμα τους ήρθε και πάλι από τις στέπες του Βόλγα…»

Επίσης λέει ότι, «η κατάληψη της Ελλάδας ήταν προφανώς ανάλογη με εκείνη της ανατολικής-κεντρικής Ευρώπης, η οποία επέφερε το μετασχηματισμό της βασικής κοινωνικής δομής και την εγκαθίδρυση μιας άρχουσας τάξης σε οχυρωμένες ακροπόλεις. Η μελέτη της φυσιολογίας του πληθυσμού δείχνει ότι οι kurgan πολεμικές ομάδες δεν ήταν μεγάλες σε αριθμούς και δεν εξάλειψαν τους αυτόχθονες κατοίκους, αλλά κατάφεραν να επιβάλλουν την εξουσία τους με τη βία.»

Το πρόβλημα με την kurgan υπόθεση είναι, καταρχάς, ότι η λέξη είναι τουρκική, αλλά ο τουρκικός λαός θεωρείται Αλταϊκής, όχι IE προέλευσης. Επιπλέον, η κατανομή της Y-R1a απλομάδας, όπως φαίνεται στον προηγούμενο χάρτη (που θεωρείται ως η κατεξοχήν απλομάδα των ΙΕ), αφήνει τη Δυτική Ευρώπη στην άκρη, πράγμα που σημαίνει ότι οι Δυτικοί Ευρωπαίοι δεν μπορούν να θεωρηθούν ως IE.

Σύμφωνα με αυτήν τη θέση:

«Τα αρχαία περιβαλλοντικά στοιχεία δείχνουν ότι σε διάφορες χρονικές στιγμές κατά τα τελευταία 15.000 χρόνια, σημαντικές αλλαγές σε πληθυσμούς κυνηγών- τροφοσυλλεκτών φαίνεται να έλαβαν χώρα σε μεγάλες περιοχές, λόγω κλιματικών αλλαγών. Είναι πιθανό ότι ένα αρχικό κύμα αποικιστών τροφοσυλλεκτών μετέφερε τις ΠΙΕ γλώσσες στην κεντρική Ευρώπη και στη δυτική Ασία από τα καταφύγια της Εποχής των Πάγων, με τη μεταγενέστερη εξάπλωση της γεωργίας και τις μεταναστεύσεις των πολεμικών πολιτισμών να επιφέρει μια περαιτέρω γλωσσική διασπορά.

Η γενική υπόθεση ότι κλιματικές αλλαγές του παρελθόντος επηρέασαν έντονα γλωσσικά πρότυπα μπορεί να ταιριάξει με πιο παραδοσιακές εξηγήσεις. Μια ξαφνική αλλαγή του κλίματος θα μπορούσε να είναι η κύρια αιτία για τις μεταναστεύσεις των Ινδοευρωπαίων Νεολιθικών αγροτών ή έφιππων πολεμιστών. Αν μπορεί κανείς να υποθέσει ότι λέξεις τεχνολογίας, όπως «τροχός» και «χαλκός» υπήρχαν αρχικά τη στιγμή διασποράς των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, τότε αυτό μεταθέτει πριν από 8.200 χρόνια τις πρώτες μεταναστεύσεις αυτών των ομάδων γλωσσών.

Οι ανταγωνιστικές θεωρίες μπορεί να δειχθεί ότι είναι ασυμβίβαστες με την υπόθεσή μας αλλά και ότι μπορούν να είναι συμπληρωματικές. Όποια και αν είναι η αλήθεια για τις ΙΕ γλώσσες, τα γενετικά στοιχεία δείχνουν ότι οι ΙΕ λαοί της Ευρώπης υπάρχουν από την εποχή που οι πρόγονοί τους έφτασαν από την Αφρική μέσω της Νοτιοδυτικής Ασίας.»
http://www.humanjourney.us/indoEurope2.html

Σε κάθε περίπτωση, το θέμα είναι ότι κάποιες ορδές φιλοπόλεμων βαρβάρων δεν αρκούν για να εξηγήσουν αλλαγή γλώσσας. Καθόλη τη διάρκεια της ιστορίας, γνωρίζουμε ότι είναι ο προηγμένος πολιτισμός αυτός ο οποίος δίνει την κουλτούρα και τη γλώσσα στον λιγότερο προηγμένο. Βάρβαροι που τρέχουν πάνω σε άλογα δεν μπορούν να κάνουν τίποτα περισσότερο από το να κατασταλάξουν τελικά σε κάποια περιοχή και να ασπαστούν τις τοπικές διαδικασίες. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι οι Χιττίτες (οι πρώτοι ΙΕ που άφησαν γραπτά κείμενα) είχαν σε μεγάλο βαθμό εξανατολιστεί από τους Χαττίτες, τους προκατόχους τους. Αλλά αν η ανακατασκευασμένες γλώσσες της αρχαίας Ανατολίας (τα Λουβικά για παράδειγμα) δείχνουν μια έντονη Καυκάσια επίδραση (οι καταλήξεις σε -li για παράδειγμα είναι πολύ κοινές ακόμα και σήμερα σε κύρια ονόματα και τοπωνύμια του Καυκάσου), τότε οι Χιττίτες δεν φαίνεται να άλλαξαν ιδιαίτερα το χαρακτήρα του τοπικού πολιτισμού. Ακόμη και αν οι Έλληνες το έκαναν αυτό για λίγο (στην Ανατολία), γνωρίζουμε ότι η σύγχρονη γλώσσα της Μικράς Ασίας είναι η Τουρκική γλώσσα.

Εδώ δεν πρόκειται να εξετάσουμε την προέλευση των Τούρκων, αλλά μπορούμε να εξετάσουμε την καταγωγή της Τουρκικής λέξης «kurgan,» ή αλλιώς «tumulus.» Πρόκειται για μια μεγαλιθική κατασκευή, η οποία βρίσκεται σε αρκετές Νεολιθικές τοποθεσίες. Έχουν ανακαλυφθεί κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού στη βόρεια-δυτική Ευρώπη, σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, και η Αγγλία (Stonehenge για παράδειγμα). Έχουν επίσης βρεθεί στη νότια Σκανδιναβία και στη Δανία. Αυτές οι κατασκευές υπάρχουν πριν από τις Αιγυπτιακές πυραμίδες, καθώς χρονολογούνται στο χρονικό διάστημα μεταξύ 6.000- 3.000 π.Χ. Η διασπορά τους φαίνεται να είναι από δύση προς ανατολή, καθώς ο μεγαλύτερες και παλιότερες από αυτές τις κατασκευές έχουν βρεθεί κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού της Δυτικής Ευρώπης.
http://en.wikipedia.org/wiki/Chamber_tumulus

Έτσι, τα πρώτα «kurgans» εμφανίστηκαν στην Ατλαντική Ευρώπη, όχι στις Στέπες της σύγχρονης Ουκρανίας. Ακόμη και οι ταφικές πρακτικές των τύμβων (tumuli) μπορεί να δανείστηκαν από τους ανθρώπους των στεπών, οι οποίοι να ονόμασαν αυτές τις κατασκευές kurgans. Αλλά η εφεύρεση ίσως να μην ήταν δική τους. Τα dolmens είναι επίσης κοινά στην Ευρώπη αλλά βρίσκονται επίσης εξαπλωμένα στην Ευρασία. Τα παλαιότερα γνωστά βρίσκονται και πάλι στη Δυτική Ευρώπη, και χρονολογούνται από την 4η χιλιετία π.Χ. Ωστόσο, η μεγαλύτερη συγκέντρωση dolmen στον κόσμο βρίσκεται στη χερσόνησο της Κορέας. Dolmens υπάρχουν επίσης στην Ινδία και στη Μέση Ανατολή.
http://en.wikipedia.org/wiki/Dolmen

Η τεχνική των όρθιων μονολίθων είναι πολύ αρχαία στη Μέση Ανατολή, και χρονολογείται από την περίοδο της Μεσοποταμίας. Αν και όχι πάντα «μεγαλιθικές» με την πραγματική έννοια, σε κάποιες περιπτώσεις φτάνουν και ξεπερνούν τα 5 μέτρα. Σε μια σειρά από τοποθεσίες στην ανατολική-νότια Τουρκία, έχουν ανακαλυφθεί μεγάλα θρησκευτικά συμπλέγματα, από την 9η χιλιετία π.Χ. Παρόλο που αυτές οι δομές είναι η πιο αρχαίες πέτρινες κατασκευές γνωστές μέχρι τώρα, δεν είναι σαφές ότι κάποια από τις μεγαλιθικές παραδόσεις της Ευρώπης προέρχεται από εκείνες. 
http://en.wikipedia.org/wiki/Megalith

Τόσο το Stonehenge όσο και οι πυραμίδες φαίνεται ότι κατασκευάστηκαν σύμφωνα με μια παλιά παράδοση, πιθανότατα παλαιολιθικής καταγωγής, η οποία πιθανώς αναπτύχθηκε ανεξάρτητα σε διαφορετικές περιοχές. Αλλά φαίνεται επίσης ότι υπήρχε όντως ένα είδος τελετουργίας σχετικό με μεγαλιθικές κατασκευές, είτε για θρησκευτικούς λόγους ή για αστρονομικές παρατηρήσεις (ή και για τα δύο). Όσον αφορά την Ευρώπη, η κατανομή των μεγαλιθικών κατασκευών δείχνει μια μετακίνηση από τη δύση προς την ανατολή. Την εποχή κατασκευής των θολωτών τάφων στις Μυκήνες, οι μεγαλιθική παράδοση θα είχε εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη και ακόμη παραπέρα. Έτσι, ίσως να μην είναι σωστό να θεωρήσουμε τους μεταγενέστερους kurgan τάφους ως το αρχικό σημείο για τον εντοπισμό της προέλευσης του πολιτισμού των όποιων «ΙΕ».

Απόσπασμα από το: 

"Cultural Assimilation and the problem of IE"