Πίνακας: «Η βάπτιση του Χριστού,» Aert de Gelde, 1710. Αυτός ο πίνακας δείχνει ένα αντικείμενο που μοιάζει με ιπτάμενο δίσκο να εκπέμπει 4 στήλες φωτός προς τα κάτω, όπου λαμβάνει χώρα η βάπτιση του Χριστού.[1]

1. Τα βασικά μας ερωτήματα

Κοιτάζοντας τον έναστρο ουρανό, μια σκοτεινή νύχτα, μακριά από κάθε φωτισμό, μπορούμε να δούμε με γυμνά μάτια έως και μια μυριάδα αστέρια.[2] Και αναρωτιόμαστε:

· Είμαστε μόνοι στο Σύμπαν;

· Μας έχουν επισκεφτεί άλλοι πολιτισμοί από τα μακρινά αστέρια;

· Μοιάζουνε με εμάς;

· Θα φτάσουμε εμείς ποτέ τα αστέρια;

· Θα βρούμε ποτέ το μέρος όπου κατοικούνε οι θεοί;

· Θα γίνουμε ποτέ σαν και αυτούς;

Αυτά και άλλα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε τώρα. Γι’ αυτόν το σκοπό πρώτα θα θέσουμε μια σειρά από υποθέσεις:

· Τα περισσότερα αστρικά συστήματα έχουν κατοικήσιμους πλανήτες.

· Η πρωτόγονη ζωή στο Σύμπαν είναι άφθονη.

· Η νοήμονη ζωή είναι μοναδική και σπάνια.

· Οι λίγοι πιο ανεπτυγμένοι πολιτισμοί θα έχουν κατακτήσει το Σύμπαν.

· Οι έννοιες ενός υπερεξελιγμένου πολιτισμού και του Θεού είναι ισοδύναμες.

· Τα περιθώρια νοητικής ανάπτυξης ενός είδους είναι πεπερασμένα.

Από τις παραπάνω υποθέσεις μπορούμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα:

Εφόσον τα περισσότερα αστρικά συστήματα έχουν πλανήτες, κάποιοι από αυτούς τους πλανήτες θα βρίσκονται στην κατοικήσιμη ζώνη του αστρικού τους συστήματος˙ σε κάποιους από αυτούς τους πλανήτες θα έχει εμφανιστεί ζωή˙ κάποιες από αυτές τις μορφές ζωής θα έχουν εξελιχθεί σε νοήμονα όντα˙ κάποιοι από αυτούς τους πολιτισμούς θα έχουν εξελιχθεί στο σημείο να πραγματοποιούν αστρικά ταξίδια. Επομένως, κατά πάσα πιθανότητα, τη Γη την έχουν ήδη επισκεφτεί αρκετοί άλλοι πολιτισμοί και αρκετές φορές στο παρελθόν.

Το ερώτημα γιατί δεν τους έχουμε αντιληφθεί, ή γιατί οι ίδιοι δεν θέλησαν να γίνουν αντιληπτοί, σχετίζεται με την τελευταία από τις προηγούμενες υποθέσεις˙ ότι, δηλαδή, η νοημοσύνη ενός είδους δεν μπορεί να ξεπεράσει τα όρια ικανότητάς της.

Αυτήν την τελευταία υπόθεση, μαζί με τα υπόλοιπα ενδιαφέροντα ερωτήματα που θέσαμε παραπάνω θα θίξουμε στη συνέχεια, για να δούμε αν θα φτάσουμε ποτέ τ’ άστρα, αν θα γίνουμε κατευχήν θεοί, και ποιος είναι τελικά ο καλύτερος τρόπος για να ζει κανείς.

2. Τα περισσότερα, αν όχι όλα, τα αστρικά συστήματα έχουν πλανήτες

Προτού ανατρέξουμε στα δεδομένα των σύγχρονων παρατηρήσεων σχετικά με την ύπαρξη ή όχι εξωπλανητών σε άλλα αστρικά συστήματα, θα πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να αποδεχτούμε την ύπαρξη τέτοιων πλανητών ως, λίγο- πολύ, δεδομένη, λόγω της αρχής της μετριότητας[3] και μόνο. Θα ήταν πολύ εγωιστικό να πιστέψουμε, αντίθετα με αυτήν την αρχή ότι, για κάποιον αυθαίρετα προνομιακό λόγο, είμαστε τα μόνα ξύπνια πλάσματα, τα οποία βρίσκονται στον μόνο κατοικήσιμο πλανήτη, μέσα στο Σύμπαν.

Ανατρέχοντας τώρα στα σύγχρονα δεδομένα, υπολογίζεται ότι υπάρχει, κατά μέσο όρο, ένας εξωπλανήτης για κάθε άλλο αστέρι μέσα στο Γαλαξία μας.[4] Ενδεχόμενα, αυτός ο αριθμός θα αυξηθεί στο μέλλον, στο βαθμό που θα βελτιώνονται και οι μέθοδοι της παρατήρησης. Προφανώς τα παρατηρησιακά δεδομένα επιβεβαιώνουν, και από αυτήν τη σκοπιά την αρχή της μετριότητας, ότι δηλαδή το δικό μας αστρικό σύστημα με τους επτά πλανήτες δεν αποτελεί την εξαίρεση, αλλά μάλλον τον κανόνα- σ’ αυτήν την περίπτωση βέβαια ο αριθμός των εξωπλανητών ανά αστρικό σύστημα θα πρέπει να αυξηθεί.

3. Η πρωτόγονη ζωή στο Σύμπαν είναι άφθονη

Παρότι δεν έχει ποτέ βρεθεί ζωή σε άλλον πλανήτη πέρα της Γης, είτε σε άλλο πλανητικό σύστημα είτε στο δικό μας, κρίνοντας από την ίδια την ιστορία της Γης, θα πρέπει να υποθέσουμε είτε ότι η ζωή μέσα στο Σύμπαν είναι άφθονη, είτε ότι είναι σχετικά εύκολο να εμφανιστεί.

Στην περίπτωση της Γης, η ζωή πρωτοεμφανίστηκε πολύ νωρίς στη γεωλογική ιστορία του πλανήτη, λιγότερο από ένα δισεκατομμύριο χρόνια μετά τη δημιουργία του.[5] Και παρότι πέρασαν περίπου 4 δισεκατομμύρια χρόνια από τη γέννηση της Γης μέχρι την λεγόμενη Κάμβρια Έκρηξη, η οποία έλαβε χώρα πριν από περίπου μισό δισεκατομμύριο χρόνια, αυτή η έκρηξη ήταν τόσο βίαιη και καθολική ώστε μέσα στα επόμενα μισό δισεκατομμύριο χρόνια, μέχρι σήμερα, να εμφανιστούν όλες οι πολύπλοκες μορφές ζωής, συμπεριλαμβανομένων των δεινοσαύρων, μέχρι και εμάς, δηλαδή μόλις στο 1/10 του συνολικού χρόνου ύπαρξης του πλανήτη μας.

Παρόλο που δεν είχαμε ποτέ την τύχη να παρακολουθήσουμε παρόμοιες βιολογικές διεργασίες σε κάποιον άλλον πλανήτη ή δορυφόρο του δικού μας ή άλλου αστρικού συστήματος, είναι γνωστό από πειράματα που έχουν διεξαχθεί στο εργαστήριο ότι τα βασικά βιολογικά μόρια πάνω στα οποία δομείται η έμβια ύλη, είναι σχετικά εύκολο να παραχθούν.[6] Έχει ακόμα διατυπωθεί η υπόθεση ότι η ζωή θα μπορούσε να έχει πρωτοεμφανιστεί σε αστρικά νέφη, και στη συνέχεια να μεταφέρθηκε στη Γη πάνω σε μετεωρίτες.[7] Αξίζει επίσης να αναφέρουμε τους μικροοργανισμούς που ζουν στις υδροθερμικές πηγές στις αβύσσους των ωκεανών μας.[8] Κατόπιν αυτών των παρατηρήσεων, δεν είναι καθόλου παράλογο να υποθέσουμε ότι η ζωή μπορεί σχετικά εύκολα να εμφανιστεί σε κατάλληλους πλανήτες στο Γαλαξία μας και στο Σύμπαν, ακόμη και κάτω από αντίξοες συνθήκες.

4. Η ευφυής ζωή στο Σύμπαν είναι μοναδική και σπάνια

Προηγουμένως αναφέραμε ότι η ζωή μπορεί να εμφανιστεί σχετικά εύκολα, είτε στο πλανήτη μας είτε σε κάποιον άλλον πλανήτη μέσα στο Σύμπαν, ακόμη και κάτω από ακραίες συνθήκες. Πρέπει όμως εδώ να τονίσουμε ότι μιλάμε για πρωτόγονες μορφές ζωής. Γιατί παρότι ένα μικρόβιο θα μπορούσε να επιβιώσει λόγω της απλότητας της δομής του σε ακραία περιβάλλοντα, δεν περιμένουμε κάτι ανάλογο από μια πολύπλοκη μορφή ζωής. Με άλλα λόγια, μπορούμε να πούμε ότι όσο αυξάνεται η πολυπλοκότητα ενός οργανισμού, τόσο αυξάνονται και οι απαιτήσεις του.

Η ανίχνευση νοήμονης εξωγήινης ζωής σε κάποιο άλλο πλανητικό σύστημα θα σήμαινε ταυτόχρονα το τέλος της κοσμικής μας μοναξιάς, καθώς θα αποδεικνυόταν ότι δεν είμαστε μόνοι μας στο Σύμπαν. Κάτι τέτοιο δεν έχει ακόμα συμβεί, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι είμαστε τα μόνα σκεπτόμενα πλάσματα μέσα στο Σύμπαν. Προς το παρόν βασιζόμαστε σε προγράμματα ανίχνευσης σημάτων από εξωπολιτισμούς (όπως είναι το SETI), και στο μέλλον τα τηλεσκόπιά μας μπορεί να γίνουν επαρκώς ισχυρά για να ανιχνεύσουν την ύπαρξη εξωγήινων πολιτισμών από τη χημική σύσταση της ατμόσφαιρας των πλανητών στους οποίους αυτοί οι πολιτισμοί κατοικούν.

Πριν, ωστόσο, προχωρήσουμε σε μια πρόχειρη εκτίμηση του πιθανού αριθμού κατοικήσιμων εξωπλανητών και εξωπολιτισμών, θα πρέπει εδώ να επισημάνουμε ότι τόσο η ζωή όσο και η νοημοσύνη σε άλλους κόσμους μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές απ’ ό,τι στο δικό μας κόσμο, καθώς οι συνθήκες οι οποίες έχουν επικρατήσει σε κάποιον άλλον εξωπλανήτη στον οποίον εμφανίστηκε ζωή, μπορεί να είναι πολύ διαφορετικές από αυτές που επικράτησαν στο δικό μας πλανήτη. Αυτό είναι το γεγονός που κάνει μια εξωγήινη μορφή ζωής μοναδική.

Επίσης, θα ήθελα να υποστηρίξω κάπως περισσότερο την πεποίθησή μου ότι, παρότι η πρωτόγονη ζωή μπορεί να είναι άφθονη στο Σύμπαν, η νοήμονη ζωή πρέπει να είναι σπάνια. Στον πλανήτη μας υπάρχει ζωή με τη μορφή μικροοργανισμών εδώ και περίπου 4 δισεκατομμύρια χρόνια. Νοήμονη ζωή όμως υπάρχει τα τελευταία 200-300 χιλιάδες χρόνια από την εμφάνιση του Homo sapiens.[9] Αυτό μας δίνει έναν λόγο:

Τηρώντας την προηγούμενη αναλογία, το ποσοστό εξωπλανητών με νοήμονες μορφές ζωής θα είναι δέκα χιλιάδες φορές μικρότερο από το ποσοστό εξωπλανητών με πρωτόγονες μορφές ζωής. Αν δηλαδή, ας πούμε, σ’ ένα ποσοστό 1/100 των πλανητών του γαλαξία μας ή του Σύμπαντος έχει εμφανιστεί, σε κάποιο στάδιο της ύπαρξής τους, ζωή, τότε το πιο πιθανό είναι ότι μόλις σ’ ένα μικρό ποσοστό, στο 1/10.000 αυτών, η ζωή που εξελίχθηκε να μπορεί να θεωρηθεί νοήμονη. Αυτή είναι η υπόθεση που κάνει μια εξωγήινη μορφή ζωής, εκτός από μοναδική, σπάνια.

Η ύστατη λογική αυτής της αυστηρότητας θα εξηγηθεί παρακάτω, όπου θα συνειδητοποιήσουμε ότι ούτε εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε όσο ευφυείς νομίζουμε- μια πεποίθηση η οποία άλλωστε (ότι δηλαδή νομίζουμε πως είμαστε έξυπνοι) είναι από μόνη της ένδειξη ανοησίας, καθώς και ότι τα περιθώρια διανοητικής ανάπτυξης ενός είδους δεν είναι απεριόριστα.

5. Υπάρχουν μερικοί εξωπολιτισμοί που θα έχουν εμφανιστεί πριν από εμάς

Εδώ θα επιχειρήσουμε να κάνουμε μια εκτίμηση του πιθανού αριθμού, τουλάχιστον της τάξης μεγέθους αυτού του αριθμού, των εξωγήινων μορφών ζωής. Γι’ αυτό το σκοπό θα αναφερθώ σε δύο κείμενα˙ το πρώτο είναι του Καρλ Σαγκάν,[10] το δεύτερο είναι δικό μου.[11] Στο κείμενό του ο Σαγκάν αναφέρει την γνωστή εξίσωση του Φρανκ Ντρέικ

όπου Ν είναι ο αριθμός των εξωπολιτισμών, R* είναι ο μέσος ρυθμός σχηματισμού άστρων στον Γαλαξία μας, f_p είναι το ποσοστό των άστρων με πλανητικά συστήματα, n_e είναι ο μέσος αριθμός κατοικήσιμων πλανητών σε κάθε πλανητικό σύστημα, f_l είναι το ποσοστό των κατοικήσιμων πλανητών στους οποίους αναπτύσσεται ζωή, f_i είναι το ποσοστό τέτοιων πλανητών στους οποίους εμφανίζεται νοήμων ζωή, και f_c είναι το ποσοστό αυτών των πλανητών στους οποίους οι νοήμονες μορφές ζωής είναι αρκετά ανεπτυγμένες ώστε να είναι σε θέση να επικοινωνήσουν μαζί μας˙ τέλος, το L είναι η διάρκεια ζωής του ανεπτυγμένου πολιτισμού.

Ο Σαγκάν δίνει μια τέτοια εκτίμηση των παραμέτρων ώστε η προηγούμενη εξίσωση του Ντρέικ παίρνει τις εξής τιμές:

Σε ό,τι αφορά την εκτίμηση της παραμέτρου L, δηλαδή της χρονικής διάρκειας ενός τεχνολογικού εξωπολιτισμού, ο Σαγκάν δίνει δυο αντιδιαμετρικά αντίθετες εκτιμήσεις. Είτε ένας τεχνικός πολιτισμός αυτοκαταστρέφεται αμέσως μετά την επίτευξη της επικοινωνιακής φάσης (L < 10² χρόνια)˙ ή ένας τεχνικός πολιτισμός μαθαίνει να ζει με τον εαυτό του αμέσως αφού φτάσει στην επικοινωνιακή φάση. Εάν επιβιώσει αυτό το στάδιο (L > 10² χρόνια), θα είναι απίθανο να αυτοκαταστραφεί μετά. Στην τελευταία περίπτωση, η διάρκεια ζωής του μπορεί να μετρηθεί σε μια αστρική εξελικτική χρονική κλίμακα (L ≫ 10⁸ χρόνια).

Ο ίδιος ο Σαγκάν υιοθετεί μια τιμή για το L = 10⁷ χρόνια, και επομένως μια τιμή για τον αριθμό των τεχνολογικών πολιτισμών στο Γαλαξία μας Ν = 10⁶, δηλαδή ένα εκατομμύριο εξωπολιτισμοί.

Θεωρεί επίσης ότι υπάρχει στον Γαλαξία μας μια χαλαρά ενοποιημένη κοινότητα διαφορετικών πολιτισμών, που συνεργάζονται στην εξερεύνηση και στη δειγματοληψία αστρονομικών αντικειμένων και των κατοίκων άλλων κόσμων. Από αυτό προκύπτει ότι υπάρχει η στατιστική πιθανότητα ότι τη Γη την έχει επισκεφτεί ένας προηγμένος εξωγήινος πολιτισμός τουλάχιστον μία φορά κατά τη διάρκεια των ιστορικών χρόνων.

Θα πρέπει βέβαια να σημειώσουμε εδώ ότι η φάση κατά τη διάρκεια της οποίας ένας εξωγήινος πολιτισμός χρησιμοποιεί ραδιοκύματα για να επικοινωνήσει είναι πεπερασμένος, και ότι στη συνέχεια θα μπορεί να επικοινωνεί με τρόπους οι οποίοι μας είναι τελείως άγνωστοι και, κατά συνέπεια, μη ανιχνεύσιμοι. Επίσης, οι ένα εκατομμύριο εξωπολιτισμοί που προβλέπει ο Σαγκάν δεν είναι απαραίτητο ότι υπάρχουν εδώ και τώρα. Αν υποθέσουμε ότι ο χρόνος διάρκειας μιας ευφυούς μορφής ζωής ή, γενικότερα, η χρονική διάρκεια του κύκλου ύπαρξης ενός είδους- γιατί τίποτα δεν διαρκεί για πάντα- είναι μερικά δεκάδες εκατομμύρια χρόνια (κρίνοντας από την εμφάνιση των πρώτων θηλαστικών στον πλανήτη μας) τότε μόλις το ένα χιλιοστό από το ένα εκατομμύριο πολιτισμούς (δηλαδή χίλιοι) θα υπάρχουν εδώ και τώρα, αφού η ιστορία του Γαλαξία μας είναι χίλιες φορές μεγαλύτερη (δεκάδες δισεκατομμύρια χρόνια).

Θα αναφερθώ τώρα εν συντομία στη δεύτερη πηγή που προανάφερα, δηλαδή στο δικό μου κείμενο, παραθέτοντας κατευθείαν τον ακόλουθο πίνακα, με κάποιες απλοποιήσεις που έκανα:

Συνολικός αριθμός αστεριών στο Γαλαξία (100 δισεκατομμύρια)	Συχνότητες Ντρέικ	Σύνολο
Αριθμός αστεριών με πλανήτες	f_P= 1	100 δισεκατομμύρια πλανήτες
Αριθμός πλανητών που είναι κατοικήσιμοι	f_H= 10^-1	10 δισεκατομμύρια κατοικήσιμοι πλανήτες
Αριθμός πλανητών που έχουν πρωτόγονη ζωή	f_L= f_P× f_H= 10^-²	1 δισεκατομμύριο πλανήτες με πρωτόγονη ζωή
Αριθμός πλανητών που έχουν ευφυή ζωή	f_I= f_H × f_L=10^-³	100 εκατομμύρια πλανήτες με ευφυή ζωή
Αριθμός ανεπτυγμένων τηλεπικοινωνιακών πολιτισμών	f_C= f_L×f_I= 10^-⁵	1 εκατομμύριο ανεπτυγμένοι τηλεπικοινωνιακοί πολιτισμοί
f_T: Αριθμός προηγμένων πολιτισμών που μπορούν να κάνουν διαστρικά ταξίδια	f_T= f_I×f_C=10^-⁸	1000 διαστρικοί πολιτισμοί

Στην δεύτερη στήλη έχω περιλάβει της συχνότητες κατά Ντρέικ, με κάποιες διαφοροποιήσεις. Για παράδειγμα, η συχνότητα f_H παίζει τον ίδιο ρόλο με τη συχνότητα n_e στην εξίσωση του Ντρέικ. Έχω συμπεριλάβει επιπλέον τη συχνότητα f_T, η οποία αναφέρεται σε διαστρικούς πολιτισμούς (πολιτισμοί δηλαδή που μπορούν όχι μόνο να επικοινωνούν με ραδιοσήματα, αλλά και να ταξιδεύουν από αστέρι σε αστέρι).

Το χαρακτηριστικό μιας τέτοιας κατανομής συχνοτήτων είναι ότι κάθε επόμενη συχνότητα προκύπτει ως το γινόμενο των δύο προηγούμενων συχνοτήτων, με εξαίρεση την πρώτη συχνότητα. Θα πρέπει βεβαίως να σημειώσω ότι ο σκοπός αυτής της ανάλυσης δεν είναι να δώσει τον ακριβή αριθμό κατοικήσιμων πλανητών και προηγμένων μορφών ζωής, αφού, έτσι κι αλλιώς, δεν υπάρχει διαθέσιμο κανένα παρατηρησιακό δεδομένο. Είναι ωστόσο ενδεικτική της πτώσης στις συχνότητες καθώς προχωράμε από ακατοίκητους πλανήτες, σε κατοικήσιμους πλανήτες, σε πλανήτες με ζωή, σε πλανήτες με νοήμονη ζωή, κοκ.

Δηλαδή, ακόμη κι αν υπάρχουν τόσοι πλανήτες στο Γαλαξία μας όσα και τα αστέρια (εκατοντάδες δισεκατομμύρια), αυτοί που θα έχουν νοήμονη ζωή θα είναι σημαντικά λιγότεροι, ακόμα κι αν πλανήτες με πρωτόγονες μορφές ζωής θα μπορούσαν να είναι συνηθισμένοι. Για παράδειγμα, αν υποθέσουμε ότι στο 1/100 των πλανητών του γαλαξία μας έχει κάποτε εμφανιστεί ζωή κατά τη διάρκεια της ύπαρξής τους, το κλάσμα αυτών στους οποίους θα υπάρχει ανεπτυγμένη νοήμονη ζωή δεν θα υπερβαίνει το 1/100 των προηγουμένων, δηλαδή δεν θα είναι μεγαλύτερο από 1/10.000 συνολικά. Αυτή η σπανιότητα θα είναι που κάνει την ευφυή ζωή περιζήτητη. Αλλά ακόμη κι αν είναι ελάχιστες οι πιθανότητες της ύπαρξης ανεπτυγμένων πολιτισμών, αυτοί οι πολιτισμοί θα πρέπει να υπάρχουν.

6. Έστω και ένας πολιτισμός να έχει καταφέρει να υπερεξελιχθεί, αυτός ο πολιτισμός θα έχει κατακτήσει όλο το Σύμπαν

Την προηγούμενη πρόταση θα μπορούσαμε να ονομάσουμε αρχή της επιλεκτικής προόδου. Με άλλα λόγια, η ευφυία πηγαίνει στην ευφυία. Σχετικά με τα πεπερασμένα όρια στην ανάπτυξη της ευφυίας ενός είδους, θα μιλήσω εκτενέστερα παρακάτω. Εδώ θα αναφέρω ενδεικτικά το λεγόμενο παράδοξο του Φέρμι, το οποίο βασίζεται στην ακόλουθη αλληλουχία συλλογισμών:

· Υπάρχουν δισεκατομμύρια αστέρια στον Γαλαξία μας παρόμοια με τον Ήλιο.

· Με μεγάλη πιθανότητα, μερικά από αυτά τα αστέρια έχουν κατοικήσιμους πλανήτες σαν τη Γη.

· Πολλά από αυτά τα αστέρια, και ως εκ τούτου οι πλανήτες τους, είναι πολύ μεγαλύτερα σε ηλικία από τον Ήλιο. Αν η Γη δεν αποτελεί εξαίρεση, κάποιοι πλανήτες μπορεί να έχουν αναπτύξει ευφυή ζωή εδώ και πολύ καιρό.

· Μερικοί από αυτούς τους πολιτισμούς μπορεί να έχουν αναπτύξει διαστρικά ταξίδια, κάτι που προσπαθούν να καταφέρουν οι άνθρωποι τώρα.

· Ακόμη και με τον αργό ρυθμό ενός διαστρικού ταξιδιού όπως το φανταζόμαστε τώρα, ο Γαλαξίας μας θα μπορούσε να διασχιστεί από άκρη σ’ άκρη σε μερικά εκατομμύρια χρόνια.

· Δεδομένου ότι πολλά από τα αστέρια που μοιάζουν με τον Ήλιο είναι δισεκατομμύρια χρόνια μεγαλύτερα σε ηλικία από τον Ήλιο, θα έπρεπε τη Γη μας να την έχουν ήδη επισκεφθεί κάποιοι εξωγήινοι πολιτισμοί, ή, αν όχι αυτοί, τουλάχιστον οι πρόβες τους (εξερευνητικά οχήματα).

· Ωστόσο, δεν υπάρχουν πειστικές αποδείξεις ότι αυτό έχει συμβεί.[12]

Εξού και το παράδοξο: «Πού είναι;» Ωστόσο, αν ρίξουμε μια ματιά στις υποθέσεις που έχουμε αρχικά κάνει, ένας επαρκώς ανεπτυγμένος πολιτισμός, και να μας επισκεπτόταν θα πέρναγε απαρατήρητος. Και αυτό για δύο λόγους: Πρώτον, επειδή θα είχε επαρκή τεχνολογία να περνάει απαρατήρητος. Δεύτερον, επειδή ακόμα κι αν σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχαν κάποιες ενδείξεις της παρουσίας του (θεάσεις ΑΤΙΑ για παράδειγμα), αυτές οι ενδείξεις θα ερμηνεύονταν λανθασμένα (για παράδειγμα ως καιρικά φαινόμενα, λάθη των δικών μας οργάνων παρατήρησης, ή, απλά, ως φαντασιώσεις των αυτοπτών μαρτύρων).

Μόνο και μόνο το γεγονός της ίδιας της επαφής θα δημιουργούσε τόσο πανικό σε όσους θα είχαν την εμπειρία αυτής της επαφής, ώστε, στις περισσότερες περιπτώσεις, η ίδια η εμπειρία θα απωθείτο πλήρως, πολύ πριν οι αυτόπτες μάρτυρες θα σκέφτονταν καν να μοιραστούν την εμπειρία τους δημοσίως. Από την άλλη μεριά, οι ίδιες οι κυβερνήσεις θα έκαναν ότι είναι απαραίτητο για να μην αφήσουν τέτοια περιστατικά να λάβουν εκτεταμένη δημοσιότητα, ώστε οι ίδιες οι κυβερνήσεις να μην κλονιστούν λόγω της κοινωνικής αναστάτωσης. Σαν να λέμε ότι κάποιος πήγε στην εκκλησία και εξομολογήθηκε σ’ έναν κληρικό ότι την προηγούμενη νύκτα είδε το Θεό μπροστά του, και ο κληρικός του είπε να ξεχάσει το όλο περιστατικό, μόνο και μόνο για μην δείξει ο κληρικός την άγνοιά του σχετικά με το Θεό, και χάσει έτσι την αξιοπιστία του.

Προσωπικά πιστεύω ότι μας έχουν επισκεφτεί κατ’ επανάληψη, περισσότεροι από ένας τέτοιοι πολιτισμοί, σε διάφορα στάδια της εξέλιξής μας. Ένας επαρκώς ανεπτυγμένος πολιτισμός δεν θα χρειαζόταν καν να χρησιμοποιεί διαστημόπλοια, παρά μόνο ίσως κατ’ εξαίρεση, για άμεση δειγματοληψία, αφού θα μπορούσε κάλλιστα να μας παρακολουθεί εξ αποστάσεως με εξελιγμένα μέσα παρατήρησης. Κι όλα αυτά ισχύουν για έναν επαρκώς εξελιγμένο τεχνολογικό (υλικό) πολιτισμό, και όχι, πιθανώς, για όντα τόσο εξελιγμένα που θα έχουν απωλέσει την υλική τους μορφή και θα υπάρχουν πλέον ως ενεργειακές οντότητες, και θα ταξιδεύουν με τη σκέψη τους όπου και όποτε θέλουν.

Σε ό,τι δε αφορά άλλους πολιτισμούς λίγο πιο εξελιγμένους από εμάς, έτσι ώστε ίσα- ίσα να μπορούν να φτάσουν στο δικό μας κόσμο, οι αποστάσεις ανάμεσα σε διαφορετικά αστρικά συστήματα είναι τόσο τρομακτικές , και τέτοιου είδους αστρικά ταξίδια τόσο ασύμφορα, ώστε οι πιθανότητες μιας τέτοιας οριακής επίσκεψης είναι πάρα πολύ μικρές- όσες και να ανιχνεύσουμε εξ αποστάσεως τα ασθενή τους ραδιοκύματα. Μια τέτοια επαφή βεβαίως θα ήταν κοσμοϊστορικού χαρακτήρα, καθώς θα μείωνε σημαντικά την κοσμική μας μοναξιά και την τοπικιστική μας νοοτροπία ως πλανητικό είδος, αλλά δεν θα άλλαζε την κεντρική ιδέα του προβλήματος- δηλαδή τη γνωριμία μας με τους θεούς- δημιουργούς μας.

7. Ένας επαρκώς ανεπτυγμένος πολιτισμός δεν ξεχωρίζει από το Θεό

Η καλύτερη επομένως εξήγηση για το παράδοξο του Φέρμι είναι η ίδια η απιστία μας. Τι νόημα θα είχε ένας εξωπολιτισμός ο οποίος θα κατάφερνε να φτάσει από το δικό του αστρικό σύστημα μέχρι το δικό μας να προσπαθήσει να επικοινωνήσει μαζί μας, αν εμείς θα προσπαθούσαμε να καταρρίψουμε με την πρώτη ευκαιρία το διαστημόπλοιό τους, ή αν απλά αδιαφορούσαμε για την ύπαρξή τους;

Πρόσφατα έτυχε να διαβάσω τη «Μέθοδο» του Καρτέσιου, η οποία για μένα περιέχει την πειστικότερη απόδειξη για την ύπαρξη του Θεού απ’ όσες αποδείξεις έχω κατά καιρούς διαβάσει, ή προσπαθήσει εγώ ο ίδιος να βρω. Σύμφωνα με τη συλλογιστική του Καρτέσιου, το γεγονός ότι «σκέφτομαι, άρα υπάρχω» προϋποθέτει την ύπαρξη του Θεού. Γιατί αν δεν υπήρχε Θεός, ο οποίος είναι η τελειότητα, δεν θα είχα κάποια ιδέα για την τελειότητα, οπότε δεν θα σκεφτόμουν, κι επομένως δεν θα υπήρχα. Επομένως, η δυνατότητα της σκέψης μου προϋποθέτει την ύπαρξη του Θεού.[13] Το κατά πόσο βέβαια η τελειότητα του Θεού είναι απόλυτη ή σχετική είναι ένα άλλο ερώτημα.

Ποια θα είναι όμως η μορφή του Θεού; Ενώ συνήθως φανταζόμαστε το Θεό ως ένα άυλο Ον, και μάλιστα θεωρούμε τον άυλο, πνευματικό κόσμο ανώτερο (γιατί άραγε;) του υλικού, καθημερινού κόσμου, ο Θεός θα μπορούσε, κι αυτός μαζί μας, να εξελίσσεται, προερχόμενος από τον κόσμο των ιδεών, άρα των ενστίκτων, μετενσαρκωμένος στις πρώτες πρωτόγονες μορφές ζωής, φτάνοντας έως και το στάδιο του πλέον ανεπτυγμένου πολιτισμού που θα έχει ποτέ εμφανιστεί μέσα στο Σύμπαν.

Ένας τέτοιος πολιτισμός θα έχει εμφανιστεί πολύ πριν από εμάς, θα έχει ξεπεράσει το όριο της αυτοκαταστροφής, και θα μπορεί πλέον να μεταφέρεται ελεύθερα μέσα στο Σύμπαν, να μεταβαίνει από κόσμο σε κόσμο στιγμιαία χάρη στην υπερανεπτυγμένη τεχνολογία του, και να τροποποιεί, να γεωπλάθει όπως θα λέγαμε, αυτούς τους κόσμους για να τους δώσει ζωή, κατά βούληση. Η τεχνολογία βεβαίως ενός τέτοιου πολιτισμού θα είναι ασύλληπτη. Αδιανόητη μπορεί να είναι ακόμη και η μορφή ενός τέτοιου πολιτισμού, καθώς είναι πιθανό να έχει προ πολλού απωλέσει την υλική του μορφή, ή να έχει μεταφέρει, λόγου χάρη, για να χρησιμοποιήσουμε σύγχρονη ορολογία, τη συνείδησή του στη μνήμη ενός υπερυπολογιστή.

Είναι γνωστό το γνωμικό του Άρθουρ Κλαρκ ότι ένας επαρκώς ανεπτυγμένος πολιτισμός δεν θα ξεχωρίζει από τη μαγεία. Θα μπορούσαμε ελαφρά να παραλλάξουμε το προηγούμενο γνωμικό λέγοντας ότι ένας επαρκώς ανεπτυγμένος πολιτισμός δεν θα ξεχωρίζει από το Θεό. Ουσιαστικά δηλαδή αυτές οι δύο έννοιες (ενός επαρκώς ανεπτυγμένου πολιτισμού και του Θεού) είναι ταυτόσημες.

Δεν είχε άδικο λοιπόν ο Σαγκάν όταν πίστευε, όπως προαναφέραμε, ότι οι πιο ανεπτυγμένοι πολιτισμοί μέσα στο Γαλαξία μας, και ακόμα μέσα στο ορατό Σύμπαν, θα έχουν ιδρύσει ένα είδος ομοσπονδίας, με σκοπό τη συνεργασία και την επίλυση διαφορών ανάμεσα στους διαφορετικούς πολιτισμούς. Γιατί όμως μας έχουν αποκλείσει; Μας περιφρονούν ως πολύ υποδεέστερούς τους, ή, αντίθετα εμείς δεν τους προσέχουμε λόγω της δικής μας καχυποψίας;

Προσωπικά πιστεύω ότι καθώς το είδος μας θα εξελίσσεται, θα γίνεται ολοένα και πιο δεκτικό σε μια ενδεχόμενη επαφή μαζί τους, σε μια διαδικασία την οποία θα μπορούσα να ονομάσω κοσμική προετοιμασία. Μια τέτοιου είδους προετοιμασία ξεκινάει αρχικά με κάποια απροσδιόριστα αισθήματα περί της ύπαρξης εξωγήινων και αντίστοιχες θεάσεις ιπτάμενων αντικειμένων, για να καταλήξει σε μια πραγματική επαφή με κάποιο άλλο εξωγήινο είδος. Με αυτήν την έννοια, οι εμπειρίες και τα επιτεύγματά μας ως είδος θα προοδεύουν στον ίδιο βαθμό με τη φυσική μας εξέλιξη στην ιστορία του Σύμπαντος.

8. Τα περιθώρια διανοητικής ανάπτυξης ενός είδους δεν είναι απεριόριστα

Παρότι κάποιος θα μπορούσε να θεωρήσει ότι τα περιθώρια ανάπτυξης του είδους μας είναι απεριόριστα, αυτό θα μπορούσε, από μόνο του, να είναι προϊόν άγνοιας και αλαζονείας. Δεν είναι βεβαίως κακό να πιστεύουμε στην πρόοδο, αλλά είναι προτιμότερο να θέτουμε κάποια όρια στην πρόοδο ταυτόχρονα. Ας πάρουμε για παράδειγμα τους πίθηκους, τους προγόνους μας. Ενώ ένας πίθηκος μπορεί να μάθει κάποια πράγματα, ως και να χρησιμοποιήσει εργαλεία (για παράδειγμα, μπορεί να μάθει να βάζει ένα κλαρί μέσα σε μια μυρμηγκοφωλιά για να μαζεύει τα μυρμήγκια που το δαγκώνουν), δεν μπορεί να διαβάσει ένα βιβλίο, ή να χειριστεί έναν υπολογιστή. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ένας πίθηκος είναι ηλίθιος˙ σημαίνει ωστόσο ότι δεν έχει τις προδιαγραφές για τέτοιες εργασίες.

Από την άλλη μεριά, εμείς οι άνθρωποι, ενώ μπορούμε όλοι να διαβάζουμε, να γράφουμε, και να χειριζόμαστε υπολογιστές και πολύπλοκες μηχανές, δεν είμαστε όλοι σε θέση να κατανοήσουμε σε βάθος τη θεωρία της σχετικότητας- και αυτό όχι επειδή δεν ενδιαφερθήκαμε να μάθουμε τη θεωρία, αλλά επειδή, κι αν προσπαθούσαμε, οι διανοητικές μας δυνάμεις δεν θα επαρκούσαν.

Αυτό σχετίζεται με τη λεγόμενη Γκαουσιανή κατανομή, την οποία μπορούμε να δούμε σε σχέση με το γνωστό δείκτη νοημοσύνης (IQ). Ένα χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης κατανομής είναι ότι τα αποτελέσματα που παίρνουμε διαμοιράζονται έτσι ώστε να σχηματίσουν αυτήν την κατανομή, η οποία έχει το σχήμα καμπάνας, με τα περισσότερα αποτελέσματα να συγκεντρώνονται κοντά στην κορφή της κατανομής (στο μέσο όρο), και τα πιο ακραία αποτελέσματα να βρίσκονται στα άκρα της. Σε ό,τι αφορά το δείκτη νοημοσύνης, ο μέσος όρος θεωρείται το 100, ενώ δείκτες νοημοσύνης πάνω από 145 θεωρούνται σπάνιοι, αν όχι αδιανόητοι. Θα παραθέσω ενδεικτικά το ακόλουθο σχήμα για την καλύτερη κατανόηση:

Κανονική κατανομή και IQ αποτελέσματα

50% των IQ αποτελεσμάτων βρίσκονται μεταξύ 90 και 110 (0.67σ)

70% των IQ αποτελεσμάτων βρίσκονται μεταξύ 85 και 115 (2σ)

95% των IQ αποτελεσμάτων βρίσκονται μεταξύ 70 και 130 (3σ)

99.5% των IQ αποτελεσμάτων βρίσκονται μεταξύ 60 και 140 (4σ).

Σύμφωνα με τα προηγούμενα στοιχεία,[14] ο Αϊνστάιν θεωρείται ότι διέθετε έναν δείκτη νοημοσύνης πάνω από 160. Η στατιστική απόκλιση (σ) στο προηγούμενο παράδειγμα είναι 15. Δηλαδή ο δείκτης νοημοσύνης του Αϊνστάιν ήταν 4 στατιστικές αποκλίσεις πάνω από το μέσο όρο (100). Επίσης, σύμφωνα με την ίδια ιστοσελίδα, ο δείκτης νοημοσύνης μπορεί να φτάσει έως 200, δηλαδή ως και έξι στατιστικές αποκλίσεις (6σ) πάνω από τον μέσο όρο. Προσωπικά πιστεύω ότι ο δείκτης νοημοσύνης του Αϊνστάιν ήταν όχι πάνω από 145 (3σ), και ότι αποτελέσματα πάνω από τρεις στατιστικές αποκλίσεις από το μέσο όρο (πάνω δηλαδή από 145 στη συγκεκριμένη περίπτωση) δεν έχουν ιδιαίτερο νόημα, ουσιαστικά επειδή κανείς δεν είναι τόσο έξυπνος για να τα προσδιορίσει (κι επειδή οι πιο έξυπνοι άνθρωποι δεν κάνουν τέτοιους προσδιορισμούς).

Τώρα, όπως κατασκευάζουμε μια κανονική κατανομή για το δείκτη νοημοσύνης (IQ) των ανθρώπων, θα μπορούσαμε να φανταστούμε μια αντίστοιχη κατανομή για το δείκτη νοημοσύνης (τον οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση θα ονόμαζα εξωγήινο δείκτη νοημοσύνης, ή ETIQ) των διάφορων ευφυών όντων μέσα στο Γαλαξία μας. Στην προαναφερθείσα εργασία μου, με κάποιους υπολογισμούς που έκανα, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι το ETIQ των ανθρώπων βρίσκεται πάνω από το μέσο όρο, αλλά θα υπάρχουν εξωπολιτισμοί με σαφώς ανώτερο ETIQ.

Ας μου επιτραπεί να παραθέσω κι έναν πίνακα από την ίδια εργασία μου, για λόγους μεγαλύτερης πληρότητας και καλύτερης κατανόησης:

Τύπος του πολιτισμού (K)	ETIQ (Κ×100)	Ερμηνεία
0.052- 0.405	5.2- 40.5	Μια μορφή ζωής δεν έχει επίγνωση της ύπαρξής της. Όλες οι λειτουργίες της είναι ενστικτώδεις.
0.405- 0.758	40.5- 75.8	Μια μορφή ζωής έχει επίγνωση της ύπαρξής της, αλλά δεν έχει επίγνωση της νοημοσύνης της. Παρότι έχει επαρκή νοημοσύνη να μεταβάλει το φυσικό της περιβάλλον, η συμπεριφορά της παραμένει ενστικτώδης.
0.758- 1.111	75.8- 111	Μια μορφή ζωής έχει επίγνωση της νοημοσύνης της, άλλα δεν γνωρίζει την ύπαρξη άλλων ανεπτυγμένων μορφών ζωής. Παρότι χρησιμοποιεί τη νοημοσύνη της για να επιβληθεί στα ένστικτά της, η συμπεριφορά της παραμένει παράλογη και καταστροφική.
1.111- 1.464	111- 146	Μια μορφή ζωής έχει επίγνωση της ύπαρξης άλλων ανεπτυγμένων μορφών ζωής. Η νοημοσύνη της έχει επιβληθεί στα ένστικτά της, και το είδος έχει γίνει κοινωνικά ευαίσθητο και περιβαλλοντικά υπεύθυνο. Είναι σε θέση να παράγει εξειδικευμένη τεχνητή νοημοσύνη, αλλά δεν γνωρίζει πώς να αναπαράγει τη νοημοσύνη σ’ ένα θεμελιώδες επίπεδο.
1.464- 1.817	146- 182	Μια μορφή ζωής έχει επαρκή γνώση του περιβάλλοντός της, και έχει επικοινωνήσει με άλλες μορφές ζωής. Είναι σε θέση να δημιουργεί και να διαχειρίζεται τη ζωή σε άλλους πλανήτες. Παρότι το είδος έχει πλήρως ενσωματωθεί με την τεχνητή νοημοσύνη, η φυσική του κατάσταση είναι ακόμα υλική.
1.817- 2.17	182- 217	Μια μορφή ζωής έχει επαρκή γνώση του περιβάλλοντός της και της ύπαρξης ζωής σε άλλους πλανήτες μέσα στο Σύμπαν. Είναι σε θέση να διαχειρίζεται τη νοημοσύνη και να δημιουργεί τη ζωή σ’ ένα θεμελιώδες επίπεδο. Έχει ξεπεράσει την τεχνητή νοημοσύνη, και η φυσική κατάσταση του είδους έχει γίνει άυλη.

Ο τύπος του εξωπολιτισμού K είναι σύμφωνα με το λεγόμενο τύπο Καρντάσεφ του πολιτισμού, ο οποίος δίνεται ως εξής:

όπου P είναι η ισχύς που ο πολιτισμός καταναλώνει ή παράγει.

Για παράδειγμα, το 2021, η συνολική κατανάλωση ενέργειας (ισχύος) στον πλανήτη μας ήταν 18.87 TW (1.887×10¹³W),[15] που αντιστοιχεί σ’ έναν Τύπο πολιτισμού 0.73, χρησιμοποιώντας την προηγούμενη εξίσωση

Ο εξωγήινος δείκτης νοημοσύνης ενός εξωπολιτισμού (συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας) δίνεται από την απλή σχέση:

Ο αντίστοιχος εξωγήινος δείκτης νοημοσύνης (ETIQ) για εμάς, σύμφωνα με την προηγούμενη εξίσωση θα είναι 73. Ίσως να φαίνεται αυτό το αποτέλεσμα μικρό, συγκρίνοντάς το με τον κοινό δείκτη νοημοσύνης (IQ), αλλά, στη συγκεκριμένη περίπτωση, το μέσο ETIQ είναι 40.5, οπότε το δικό μας ETIQ θα βρίσκεται περίπου μια στατιστική απόκλιση πάνω από το μέσο όρο (η στατιστική απόκλιση εδώ είναι 35.30).

Σε ό,τι αφορά την πρώτη στήλη του προηγούμενου πίνακα, o τύπος Καρντάσεφ του πολιτισμού προκύπτει σύμφωνα με το ανάλογο της ηλιακής μάζας[16] (για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε ν’ ανατρέξετε στη προαναφερθείσα εργασία μου). Δεν έχει τόση σημασία πώς προέκυψαν αυτά τα νούμερα, όσο η διαπίστωση ότι ο δείκτης ευφυίας μας ως είδος (παρότι όπως θεώρησα είναι πάνω από το μέσο όρο) δεν θα φτάσει ποτέ εκείνον των πιο ανεπτυγμένων όντων στο Σύμπαν. Αυτό δεν είναι επειδή δεν έχουμε ακόμη εξελιχθεί αρκετά, ή επειδή εκείνοι εμφανίστηκαν πριν από εμάς. Έχει να κάνει με το γεγονός ότι η μετάβαση του δείκτη νοημοσύνης σε υψηλότερες τιμές έχει κάποια όρια. Για παράδειγμα, όπως ένας άνθρωπος με νοητική υστέρηση (π.χ. IQ<70) δεν θα καταφέρει ποτέ να διαβάζει και να γράφει όπως ένας μέσος άνθρωπος (IQ=100), έτσι κι ένας μέσος άνθρωπος δεν θα κατανοήσει ποτέ σε βάθος τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν ή τη θεωρία της παγκόσμιας αρμονίας του Κέπλερ (π.χ. IQ>130), έτσι κι ένας Αϊνστάιν ή Κέπλερ (π.χ. IQ=130) δεν θα κατανοήσει ποτέ τη βαθύτερη προέλευση, όλες τις συνέπειες, και την ευρύτερη γενίκευση της θεωρίας του (π.χ. IQ>160).

Όποια κι αν είναι η αντιστοιχία με όρους εξωγήινης νοημοσύνης, η ουσία είναι ότι υπάρχει ένα όριο στα περιθώρια βελτίωσης του δείκτη νοημοσύνης ενός ανθρώπου, και, κατ’ επέκταση ενός είδους, έτσι ώστε θα έλεγα ότι 2 στατιστικές αποκλίσεις, πιθανώς λιγότερο, είναι το περιθώριο βελτίωσης (κάποιος δηλαδή που γεννιέται με το μέσο δείκτη νοημοσύνης, IQ=100, δεν θα μπορέσει να φτάσει ένα δείκτη νοημοσύνης IQ=130, όσο και να προσπαθήσει) ενώ, την ίδια στιγμή, θα μπορούσαν να υπάρχουν όντα στο Σύμπαν που, σύμφωνα με την ανθρώπινη κλίμακα, ο μέσος όρος του δείκτη νοημοσύνης τους να είναι, κατ’ αναλογία, το 160.

Αυτά τα είδη θα εμφανίζονται φυσικά μέσα στο Σύμπαν, σε τόπους όπου οι συνθήκες θα είναι εξαιρετικά ευνοϊκές, και όπου η εξέλιξη θα λαμβάνει χώρα με πιο σταθερούς ρυθμούς απ’ ό,τι στο δικό μας κόσμο. Αυτά τα όντα θα έχουν επεκταθεί μέσα στο Γαλαξία και στο Σύμπαν, θα καταστρώνουν σχέδια για τη δημιουργία νέων κόσμων, και, όταν μας επισκέπτονται για τον έναν ή τον άλλο λόγο, θα μας βλέπουν γεμάτοι συμπόνοια, όπως κι εμείς (τουλάχιστον οι καλύτεροι από εμάς) αντιμετωπίζουμε έναν χιμπατζή ή έναν άνθρωπο διανοητικά υστερημένο.

9. Ενδείξεις για την ύπαρξή τους

Είδαμε πως ο Γαλαξίας μας, και κατ’ επέκταση το Σύμπαν, είναι γεμάτο με αστρικά συστήματα τα οποία φέρουν πλανήτες, πολλοί εκ των οποίων μπορεί να είναι κατοικήσιμοι, και ως εκ τούτου να έχουν ζωή. Ακόμα και αν το πέρασμα από την πρωτόγονη προς την ευφυή μορφή ζωής είναι δύσκολο, θα υπάρχουν κάποιοι πολιτισμοί οι οποίοι θα έχουν ξεπεράσει το στάδιο του πρωτογονισμού και της αυτοκαταστροφής, και θα είναι σε θέση πλέον να ταξιδεύουν στ’ αστέρια. Επομένως, κάποιοι απ’ αυτούς θα πρέπει να μας έχουν ήδη επισκεφτεί. Ας ακολουθήσουμε λοιπόν τα πιθανά τους ίχνη.

Πετρογλυφικά από τη Val Camonica, Ιταλία. Οι υποστηρικτές της θεωρίας των αρχαίων αστροναυτών πιστεύουν ότι αυτές οι εικόνες μοιάζουν με σύγχρονους αστροναύτες.

Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια, οι υποστηρικτές της υπόθεσης των αρχαίων αστροναυτών υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι είναι είτε απόγονοι είτε δημιουργήματα εξωγήινης νοημοσύνης, όντων που προσγειώθηκαν στη Γη χιλιάδες χρόνια πριν. Προτείνουν ότι αυτή η επαφή επηρέασε την ανάπτυξη των σύγχρονων πολιτισμών, τεχνολογιών, θρησκειών και ανθρώπινης βιολογίας.

Υποστηρίζουν επίσης ότι τα στοιχεία για τους αρχαίους αστροναύτες προέρχονται από κενά τεκμηρίωσης σε ιστορικά και αρχαιολογικά αρχεία, και ότι οι απούσες ή ελλιπείς εξηγήσεις ιστορικών ή αρχαιολογικών δεδομένων δείχνουν την ύπαρξη αρχαίων αστροναυτών. Τα στοιχεία υποστηρίζεται ότι περιλαμβάνουν αρχαιολογικά αντικείμενα που θεωρούνται αναχρονιστικά, ή πέρα από τις αποδεκτές τεχνικές δυνατότητες των ιστορικών πολιτισμών με τους οποίους συνδέονται.

Άλλοι μελετητές αντιλέγουν ότι τα κενά στη σύγχρονη γνώση δεν αποτελούν απόδειξη της ύπαρξης αρχαίων αστροναυτών, και ότι οι υποστηρικτές της θεωρίας των αρχαίων αστροναυτών δεν έχουν παράσχει κανένα πειστικό τεκμήριο ή φυσική απόδειξη ενός τεχνουργήματος που θα μπορούσε να είναι προϊόν επαφής με κάποια μορφή εξωγήινης νοημοσύνης.

Στο βιβλίο τους «Intelligent Life in the Universe» (1966), οι αστροφυσικοί Ιωσήφ Σκλόφσκι και Καρλ Σαγκάν αφιερώνουν ένα κεφάλαιο στο επιχείρημα ότι οι επιστήμονες και οι ιστορικοί θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά την πιθανότητα να υπήρξε εξωγήινη επαφή κατά τη διάρκεια της καταγεγραμμένης ιστορίας. Ωστόσο, τόνισαν ότι αυτές οι ιδέες ήταν υποθετικές και αναπόδεικτες.[17]

Έριξα μια ματιά σ’ έναν κατάλογο που έχει η Βικιπαίδεια σχετικά με θεάσεις ΑΤΙΑ, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.[18] Γενικά, αυτές οι αναφορές κάνουν λόγο για «δίσκους φωτιάς που αιωρούνταν στον αέρα,» ή «πλοία φαντάσματα που έλαμπαν στον ουρανό,» ή ιπτάμενα άρματα που έτρεχαν ανάμεσα στα σύννεφα,» κοκ. Προφανώς δεν υπάρχει κανένας τρόπος να επιβεβαιώσουμε αυτές τις αναφορές, αφού δεν έχει ποτέ βρεθεί σε ανασκαφές κάποιο τέτοιο αντικείμενο.

Σε ό,τι αφορά σύγχρονες αναφορές, υπάρχουν αρκετά παραδείγματα. Θα αφήσω κατά μέρος γνωστά περιστατικά, όπως το συμβάν στο Ρόζγουελ του Νέου Μεξικού, ή την υποτιθέμενη απαγωγή από εξωγήινους του ζεύγους Μπάρνεϊ και Μπέττυ Χιλλ, ή ακόμα την ερμηνεία από κάποιους, όπως ο Έριχ φον Ντένικεν, ότι οι Γραμμές της Νάσκα αποτελούσαν διάδρομο προσγείωσης εξωγήινων διαστημοπλοίων, και θα εστιάσω την προσοχή μου στο περιστατικό με το αμερικάνικο αεροπλανοφόρο Νίμιτς.

Σχετικά με αυτό το περιστατικό, αρκετοί πιλότοι από το αεροπλανοφόρο Νίμιτς κατευθύνθηκαν να αναχαιτίσουν ένα από τα πολλά άγνωστα ιπτάμενα αντικείμενα τα οποία είχαν εντοπιστεί από τα ραντάρ. Οι πιλότοι ανέφεραν μια οπτική συνάντηση, και κατέγραψαν ένα υπέρυθρο βίντεο. Το Πολεμικό Ναυτικό επαλήθευσε ότι το βίντεο τραβήχτηκε από προσωπικό του Πολεμικού Ναυτικού, και δήλωσε ότι δεν έχει ακόμη προσδιορίσει τη φύση των θεάσεων, τις οποίες χαρακτηρίζουν ως ανεξήγητα εναέρια φαινόμενα.

Συγκεκριμένα, στις 14 Νοεμβρίου 2004, ο πιλότος του Νίμιτς Ντέιβιντ Φρέιβορ στάλθηκε να ερευνήσει ένα ιπτάμενο αντικείμενο στα ανοικτά των ακτών της νότιας Καλιφόρνιας, το οποίο είχε εντοπιστεί στα ραντάρ δύο εβδομάδες πριν. Το αντικείμενο αυτό, σύμφωνα με τις αναφορές, είχε εμφανιστεί σε ύψος 24.000 μέτρα, και στη συνέχεια κατέβηκε γρήγορα προς τη θάλασσα και σταμάτησε στα 6.100 μέτρα, όπου και παρέμεινε μετέωρο. Ο Φρέιβορ στην αναφορά του είπε ότι είδε ένα αντικείμενο, λευκό και οβάλ, να αιωρείται πάνω από μια διαταραχή του ωκεανού. Εκτίμησε ότι το αντικείμενο ήταν περίπου 12 μέτρα σε μήκος. Ο ίδιος πιλότος είπε μάλιστα σε μια συνέντευξη ότι συνολικά τέσσερα άτομα (δύο πιλότοι και δύο αξιωματικοί οπλικών συστημάτων στα πίσω καθίσματα δύο αεροπλάνων) παρακολούθησαν το αντικείμενο για περίπου 5 λεπτά. Είπε επίσης ότι καθώς κατέβαινε για να πλησιάσει το αντικείμενο, αυτό άρχισε να ανεβαίνει, εωσότου εξαφανίστηκε. Ένα δεύτερο κύμα μαχητικών αεροπλάνων απογειώθηκε από το Νίμιτς για να διερευνήσει το περιστατικό, και κατέγραψε το βίντεο FLIR.

Δυο ακόμα βίντεο, τα GIMBAL και GOFAST τραβήχτηκαν κατά την περίοδο 2014- 2015 από πιλότους μαχητικών αεροπλάνων του αμερικάνικου αεροπλανοφόρου Θέοντορ Ρούζβελτ, όταν εντοπίστηκαν ΑΤΙΑ ανοιχτά της ανατολικής ακτής των Ηνωμένων Πολιτειών. Και τα τρία προαναφερθέντα βίντεο βρίσκονται στο διαδίκτυο.[19]

Μερικά από τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων ΑΤΙΑ θεωρούνται τα εξής:

Αντιβαρύτητα: Σε αντίθεση με οποιοδήποτε γνωστό αεροσκάφος, αυτά τα αντικείμενα έχουν παρατηρηθεί να υπερνικούν τη βαρύτητα της γης χωρίς ορατά μέσα προώθησης. Δεν έχουν επίσης επιφάνειες πτήσης, όπως φτερά. Στο περιστατικό του Νίμιτς, μάρτυρες περιγράφουν τα αντικείμενα ως σωληνοειδή, σε σχήμα καραμέλας Tic Tac (σαν κάψουλα).

Απότομη και στιγμιαία επιτάχυνση: Τα αντικείμενα μπορούν να επιταχύνουν ή να αλλάξουν κατεύθυνση τόσο γρήγορα που κανένας πιλότος δεν θα μπορούσε να επιβιώσει με τέτοιες επιταχύνσεις. Στο περιστατικό του Νίμιτς, οι χειριστές ραντάρ λένε ότι παρακολούθησαν ένα από τα ΑΤΙΑ καθώς έπεφτε από τον ουρανό με ταχύτητα 30 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του ήχου.

Υπερηχητικές ταχύτητες χωρίς καυσαέρια: Αν ένα αεροσκάφος ταξιδεύει πιο γρήγορα από την ταχύτητα του ήχου, συνήθως αφήνει αποτυπώματα, όπως ίχνη ατμού ή ηχητικές εκρήξεις. Πολλές αναφορές ΑΤΙΑ σημειώνουν την έλλειψη τέτοιων αποδεικτικών στοιχείων.

Χαμηλή ορατότητα, ή αντιπερισπασμός: Ακόμη και όταν παρατηρούνται τέτοια αντικείμενα, η λήψη μιας σαφούς και λεπτομερούς εικόνας τους- οπτικά, με κάμερα, με ραντάρ, ή με άλλα μέσα- παραμένει δύσκολη. Οι μάρτυρες γενικά βλέπουν μόνο τη λάμψη ή την ομίχλη γύρω από τα αντικείμενα.

Κίνηση σε διαφορετικά μέσα: Ορισμένα ΑΤΙΑ έχουν παρατηρηθεί να κινούνται εύκολα σε διαφορετικά μέσα και περιβάλλοντα, όπως το διάστημα, η ατμόσφαιρα της γης, ή ακόμη και το νερό. Στο περιστατικό του Νίμιτς, μάρτυρες περιέγραψαν ένα ΑΤΙΑ να αιωρείται πάνω από μια διαταραχή του νερού ακριβώς κάτω από την κατά τα άλλα ήρεμη επιφάνεια του ωκεανού, οδηγώντας σε εικασίες ότι ένα άλλο σκάφος βρισκόταν στο νερό.[20]

Γνωστό ήταν βέβαια το Project Blue Book, ένα πρόγραμμα το οποίο κατέγραψε περιστατικά ΑΤΙΑ για την αμερικανική πολεμική αεροπορία μεταξύ των ετών 1952- 1969. Ο σκοπός αυτού του προγράμματος ήταν διπλός. Αφενός να καθορίσει αν τα ΑΤΙΑ αποτελούσαν απειλή για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, και, αφετέρου, να αναλύσει επιστημονικά δεδομένα που σχετίζονταν με τα ΑΤΙΑ.

Σύμφωνα με την επισκόπηση των πορισμάτων αυτού του προγράμματος, κανένα από τα περιστατικά ΑΤΙΑ που αναφέρθηκε, ερευνήθηκε και αξιολογήθηκε δεν αποτέλεσε ποτέ ένδειξη απειλής. Ακόμη, καμία από τις θεάσεις που κατηγοριοποιήθηκαν ως «μη αναγνωρίσιμες» δεν αντιπροσώπευαν τεχνολογικές εξελίξεις ή αρχές πέρα από το φάσμα της σύγχρονης επιστημονικής γνώσης. Επιπλέον, δεν υπήρχαν στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι αυτές οι θεάσεις είχαν να κάνουν με εξωγήινα οχήματα.

Μέχρι τη στιγμή που τελείωσε το Project Blue Book, είχαν συλλεχτεί 12.618 αναφορές ΑΤΙΑ, και το συμπέρασμα ήταν ότι οι περισσότερες από αυτές τις αναφορές ήταν εσφαλμένες αναγνωρίσεις φυσικών φαινομένων (σύννεφα, αστέρια, κλπ) ή συμβατικά αεροσκάφη. Ακόμη, ορισμένες από τις αναφορές θα μπορούσαν να εξηγηθούν ως πτήσεις πειραματικών στρατιωτικών αεροπλάνων. Ωστόσο, 701 αναφορές ταξινομήθηκαν ως ανεξήγητες, ακόμη και μετά από αυστηρή ανάλυση.[21]

Οι 701 ανεξήγητες αναφορές από τις συνολικά 12.618 στο Project Blue Book, αποτελούν το 5% περίπου των περιπτώσεων. Χαρακτηριστικό, φαντάζομαι, αυτών των περιπτώσεων είναι η δυσκολία της αναγνώρισης του ιπτάμενου αντικειμένου, ή ακόμα και του σκοπού της έρευνας, καθώς πέρα από τη θεωρούμενη ανώτερη τεχνολογία των ΑΤΙΑ, η οποία τα κάνει αδιόρατα κι απλησίαστα, υπάρχει και η δυσκολία αναγνώρισης του λόγου για τον οποίον ασχολούμαστε κι ερευνούμε αυτά τα αντικείμενα ή φαινόμενα. Γιατί αν το μόνο ενδιαφέρον μας είναι να μάθουμε αν κινδυνεύουμε, ή αν έτσι μπορούμε να ανακαλύψουμε κάποιο μυστικό όπλο για να νικήσουμε τους εχθρούς μας, τότε δεν καταφέρνουμε σπουδαία πράγματα για την πρόοδό μας ως είδος.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σε κάποιες από αυτές τις εμφανίσεις όπου συμμετέχουν δικά μας μαχητικά αεροσκάφη, τα ΑΤΙΑ μοιάζουν να παίζουν μαζί τους, σαν να θέλουν να μάθουν τα όρια της τεχνολογίας μας. Προφανώς αν ήθελαν θα μπορούσαν να κάνουν τις παρατηρήσεις τους τελείως απαρατήρητοι. Αλλά φαίνεται ότι έχουν έρθει αρκετές φορές, ότι έχουν συλλέξει όσο υλικό χρειάζονταν σχετικά με τον πλανήτη μας και τα είδη του, και ότι πλέον επιχειρούν να βρουν κάποιον τρόπο επαφής ή επικοινωνίας, ή ίσως και να μας προετοιμάσουν σταδιακά προτού κάνουν την εμφάνισή τους έκδηλη πέρα από κάθε αμφιβολία.

Αυτά βέβαια αφορούν εξωπολιτισμούς «λίγο» πιο ανεπτυγμένους από εμάς, για παράδειγμα μερικές χιλιάδες χρόνια, και όχι μορφές ζωής οι οποίες είναι πιο εξελιγμένες από εμάς κατά εκατομμύρια, ή και δισεκατομμύρια χρόνια. Γιατί αυτές οι τελευταίες μορφές ζωής, τις οποίες έχω προηγουμένως ταυτίσει με τους θεούς μας, δεν χρειάζονται καν διαστημόπλοια για να μας επισκεφτούν, ούτε και θα είχε νόημα να μας περιπαίξουν σε αερομαχίες. Το μέχρι πού βέβαια θα μπορούσε να φτάσει η συμπόνοια ή επίβλεψή τους απέναντί μας, αυτό δεν το γνωρίζω, όπως και κανείς άλλος από εμάς. Αυτά άλλωστε είναι όντα που έχουν φτάσει την τελειότητα, την οποία εμείς θεωρούμε αλλά δεν θα φτάσουμε ποτέ ως είδος, όπως έχουμε ήδη αναφέρει.

10. Τι είναι το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε

Είδαμε ότι, σύμφωνα με την αρχή της μετριότητας, δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε τον δικό μας πλανήτη ως μια εξαίρεση μέσα στο Σύμπαν, και ότι, κατά συνέπεια, θα πρέπει να αναμένουμε μορφές ζωής, κάποιες από αυτές εξελιγμένες, να υπάρχουν και σε άλλους πλανήτες. Τα παρατηρησιακά δεδομένα, άλλωστε, τα οποία επιβεβαιώνουν την πληθώρα πλανητών σε άλλα αστρικά συστήματα, αυτό προτείνουν.

Τονίσαμε, ωστόσο, ότι, πέρα από την αρχή της μετριότητας, θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε και μια αντίθετη αρχή, την οποία μπορούμε να πούμε αρχή της σπανιότητας- ότι, δηλαδή, παρότι η πρωτόγονη ζωή μέσα στο Σύμπαν μπορεί να είναι άφθονη, η νοήμονη ζωή πρέπει να είναι σπάνια. Η ίδια η φύση της Γκαουσιανής κατανομής, που εκθέσαμε παραπάνω, επιβάλλει κάτι τέτοιο: η ίδια η συγκέντρωση πολλών πολιτισμών με το μέσο τύπο Καρντάσεφ (ή μέσο δείκτη ETIQ) κοντά στο μέσο όρο της κατανομής, προϋποθέτει την ύπαρξη λίγων πολύ ανεπτυγμένων πολιτισμών στα ακρότατα της κατανομής.

Αυτούς, μάλιστα, τους ελάχιστους υπερεξελιγμένους πολιτισμούς ταυτίσαμε με τους θεούς μας, και διατυπώσαμε επιπλέον την υπόθεση ότι οι έννοιες του Θεού κι ενός υπερεξελιγμένου πολιτισμού είναι ταυτόσημες. Θεώρησα, επίσης, απαραίτητο να συνειδητοποιήσουμε όχι μόνο την άγνοιά μας, αλλά και τα περιθώρια της γνώσης μας, μέσα στα πλαίσια των διανοητικών δυνατοτήτων μας ως είδος, γιατί αυτά δεν είναι απεριόριστα.

Κατόπιν, λοιπόν, αυτών των διατυπώσεων και διαπιστώσεων, τι είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε;

Κοιτάζουμε άλλη μια φορά τον έναστρο ουρανό, και αντιλαμβανόμαστε:

· Δεν μπορεί να είμαστε μόνοι στο Σύμπαν.

· Θα υπάρχουν και άλλοι πολιτισμοί σαν εμάς να επικοινωνήσουμε, και κάποιοι πιο εξελιγμένοι πολιτισμοί μάς έχουν ήδη επισκεφτεί. Δεν το έκριναν όμως απαραίτητο να επικοινωνήσουν μαζί μας, αφού κι εμείς δεν τους δώσαμε σημασία.

· Κάποτε, καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα φτάσουμε κι εμείς αστέρια. Δεν θα το πετύχουμε όμως αυτό πριν μάθουμε να σεβόμαστε τον πλανήτη στον οποίον κατοικούμε, γιατί το να πάμε σε άλλους κόσμους να τους καταστρέψουμε δεν έχει νόημα, και ίσως να μην μας επιτραπεί.

· Όσο όμως και να εξελιχθούμε, όσους άλλους κόσμους κι αν εξερευνήσουμε και κατακτήσουμε, το μέρος όπου κατοικούνε οι θεοί δεν το φτάσουμε ποτέ. Οι αρχικές προδιαγραφές μας ως είδος δεν επαρκούν για κάτι τέτοιο.

Αυτό πιθανώς θα το καταφέρει το επόμενο είδος που θα μας διαδεχθεί- και δεν αναφέρομαι σε ρομπότ, αλλά σ’ ένα νέο, πιο εξελιγμένο, βιολογικό είδος, όταν κλείσει ο δικός μας κοσμικός κύκλος. Δεν γνωρίζω ακριβώς πόση είναι η χρονική διάρκεια του κοσμικού μας κύκλου. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, η διάρκεια ζωής ενός είδους μπορεί να ποικίλλει πολύ. Τα αρχεία απολιθωμάτων δείχνουν ότι η μέση διάρκεια ζωής ενός είδους ασπόνδυλου είναι περίπου 11 εκατομμύρια χρόνια, ενώ τα είδη θηλαστικών ζουν για περίπου 1 εκατομμύριο χρόνια. Τα είδη που υπάρχουν σήμερα αποτελούν μόνο ένα μικρό κλάσμα των ειδών που έχουν υπάρξει. Αν υποθέσουμε ότι η μέση διάρκεια ζωής ενός είδους είναι 5-10 εκατομμύρια χρόνια, και ότι οι πολυκύτταροι οργανισμοί είναι παρόντες στη Γη για μια περίοδο 600 εκατομμυρίων ετών, τα φυτικά και ζωικά είδη που ζουν σήμερα δεν υπερβαίνουν το 1-2% του συνολικού αριθμού ειδών που έχουν ποτέ υπάρξει.[22]

Αν λάβουμε υπόψη έναν αριθμό 5- 20 γεγονότων εξαφάνισης τα τελευταία 500 εκατομμύρια χρόνια[23] (ο αριθμός εξαρτάται προφανώς από τον ορισμό και τη δριμύτητα ενός γεγονότος εξαφάνισης), αυτό θα μας έδινε έναν μέσο κοσμικό κύκλο 25- 100 εκατομμυρίων ετών. Ένας κοσμικός κύκλος μπορεί να οριστεί ως το μέσο χρονικό διάστημα κατά το οποίο δίνεται σε ένα είδος η ευκαιρία να εμφανιστεί και να εξελιχθεί, τόσο ώστε να αποφευχθεί η καταστροφή του στο τέλος του κύκλου. Ο χαρακτήρας και η διάρκεια τέτοιων κύκλων μπορεί να ταυτιστεί με γεγονότα είτε φυσικά (π.χ. τεκτονική δραστηριότητα, κομήτες, υπερκαινοφανείς, κλπ), είτε τεχνητά (αν το γεγονός εξαφάνισης προκαλείται από το ίδιο είδος).

Στην εποχή μας βιώνουμε τη λεγόμενη ανθρωπόκαινη εξαφάνιση. Σύμφωνα με την έκθεση του WWF (Living Planet Report) για το 2022, αποκαλύπτεται μια μέση μείωση 69% σε πληθυσμούς ειδών από το 1970. Ειδικά, στους πληθυσμούς των γλυκών νερών παρατηρείται μείωση 83% από το 1970, μεγαλύτερη από κάθε άλλη ομάδα ειδών.[24] Οι μαζικές εξαφανίσεις χαρακτηρίζονται από την απώλεια τουλάχιστον 75% των ειδών σε σύντομο γεωλογικά χρονικό διάστημα. Ο σύγχρονος ρυθμός εξαφάνισης ειδών υπολογίζεται σε 100 έως 1.000 φορές υψηλότερος από τον ρυθμό εξαφάνισης υποβάθρου, τον ιστορικά τυπικό ρυθμό εξαφάνισης (από την άποψη της φυσικής εξέλιξης του πλανήτη). Επίσης, ο τρέχων ρυθμός εξαφάνισης είναι 10 έως 100 φορές υψηλότερος από ό,τι σε οποιαδήποτε από τις προηγούμενες μαζικές εξαφανίσεις στην ιστορία της Γης.[25]

Επομένως, ενώ βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας μαζικής εξαφάνισης ειδών (η οποία έχει ήδη ξεκινήσει) στην εποχή μας, οι ζημιές που έχουμε ήδη προκαλέσει στο περιβάλλον είναι ανεπανόρθωτες, καθώς πιστεύεται, επίσης, ότι απαιτούνται γύρω στα 2 εκατομμύρια χρόνια για να εμφανιστεί ένα νέο είδος.[26] Δηλαδή, ακόμα κι αν αυτήν τη στιγμή σταματούσαμε να καταστρέφουμε το περιβάλλον, θα χρειάζονταν 2 εκατομμύρια χρόνια μόνο και μόνο για να αρχίσουν να εμφανίζονται νέα είδη για την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας που έχει χαθεί. Αυτό θα σήμαινε έναν παρατεταμένο Μεσαίωνα στην εξέλιξη του είδους μας, προκειμένου να αποκατασταθεί η φυσική ισορροπία, προτού να περάσουμε στο επόμενο στάδιο της κοσμικής μας εξέλιξης.

Κάποιοι, βέβαια, στην εποχή μας κάνουν σκέψεις για μετεγκατάσταση των ανθρώπων στον Άρη. Αλλά τι νόημα θα είχε να είμαστε ένα δήθεν εξελιγμένο τεχνολογικά είδος αν θα κατοικούμε σ’ έναν έρημο πλανήτη σαν τον Άρη; Δεν θα ήταν προτιμότερο να ζούμε σ’ έναν καταπράσινο πλανήτη, σε αρμονία με τη φύση, έστω και με λιγότερη τεχνολογία, ή εωσότου βρούμε την κατάλληλη τεχνολογία που δεν θα καταστρέφει το περιβάλλον;

Αν λάβουμε υπόψη ότι οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν πριν 65 δισεκατομμύρια χρόνια, λαμβάνοντας επίσης υπόψην ότι οι δεινόσαυροι υπήρχαν στον πλανήτη για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, τότε μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο δικός μας κοσμικός κύκλος, δηλαδή η χρονική διάρκεια του δικού μας είδους είναι της τάξης των δεκάδων ή εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών. Ωστόσο, τέτοιο χρονικό εύρος φαίνεται μάλλον τεράστιο σε σχέση με τους γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης του είδους μας τους τελευταίους μόλις αιώνες. Γι’ αυτό κάποιοι έχουν κάνει λόγο για τη λεγόμενη τεχνολογική μοναδικότητα, ότι δηλαδή ο σύγχρονος άνθρωπος θα ενοποιηθεί πλήρως με την τεχνητή νοημοσύνη.[27]

Προσωπικά, ωστόσο, πιστεύω ότι η εξέλιξή μας θα είναι τελείως διαφορετική. Αργά ή γρήγορα θα ανακαλύψουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη, όσο γρήγορη κι αν είναι στην επεξεργασία πληροφορίας, δεν μπορεί να αποκτήσει τις βασικές ιδιότητες που ξεχωρίσουν τη φυσική νοημοσύνη (για παράδειγμα, λειτουργίες όπως η διαίσθηση, η προνοητικότητα, η έμπνευση, κοκ), και, ως εκ τούτου, οι βιολογικές «μηχανές» είναι σαφώς ανώτερες μορφές ζωής (ενώ η τεχνητή νοημοσύνη ούτε καν μπορεί να θεωρηθεί «ζωντανή»). Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, δηλαδή, θα καταλάβουμε πως η προστασία του περιβάλλοντος και η διαβίωση σε αρμονία με τη φύση θα έπρεπε να είναι η πρώτη μας προτεραιότητα, και ότι το ταξίδι στον Άρη ή στ’ αστέρια θα πρέπει να μπει σε δεύτερη μοίρα.

Ο πλανήτης μας θα συνεχίσει να υπάρχει για περίπου άλλα 5 δισεκατομμύρια χρόνια (για όσο χρονικό διάστημα θα υπάρχει και ο Ήλιος). Αν ο κοσμικός κύκλος ενός είδους είναι της τάξης των δεκάδων ή εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών, τότε υπάρχει περιθώριο στο μέλλον να εμφανιστούν δεκάδες, ή ακόμα και εκατοντάδες ανώτερες μορφές ζωής στον πλανήτη μας. Αν η αμέσως επόμενη μορφή ζωής που θα μας διαδεχθεί θα είναι τόσο πιο ανεπτυγμένη από εμάς όσο κι εμείς είμαστε σε σχέση με τους δεινόσαυρους, τότε ας φανταστούμε το δείκτη νοημοσύνης του εκατοστού είδους στη σειρά διαδοχής.

Ο χρόνος της εξέλιξης μετριέται σε κοσμικές κλίμακες. Το να προσπαθήσουμε να φανταστούμε το τι θα απογίνει το είδος μας στο μέλλον, πώς θα εξελιχθεί, και πώς θα γίνει η διαδοχή από το δικό μας είδος στο αμέσως επόμενο και ανώτερο είδος είναι μάταιο, σαν να προσπαθούμε να δούμε τα πέταλα ενός λουλουδιού που ανθίζει να ανοίγουν, αλλά αυτή η διαδοχή, τελικά, θα γίνει χωρίς καλά- καλά να το καταλάβουμε.

Το καλύτερο λοιπόν που έχουμε να κάνουμε είναι να επιβραδύνουμε τους ρυθμούς ανάπτυξης σαν είδος, για να δώσουμε μια ευκαιρία στον πλανήτη για να αναρρώσει. Θα πρέπει να περιμένουμε 2 εκατομμύρια χρόνια μόνο και μόνο για να αρχίσουν να εμφανίζονται νέα είδη, για να αποκατασταθεί η βιοποικιλότητα την οποία καταστρέψαμε. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, θα πρέπει να μάθουμε να είμαστε πιο πνευματικοί ως είδος, ώστε να ενσωματωθούμε περισσότερο με τη φύση και να φτάσουμε πιο κοντά στο Θεό.

Όταν οι θεοί μας καταλάβουν την πραγματική μας μεταστροφή, και αναγνωρίσουν τις φιλότιμές μας προσπάθειες να γίνουμε ένα συμπαντικό είδος, τότε ίσως μπουν στον κόπο να επικοινωνήσουν μαζί μας για να μας βοηθήσουν στην εξέλιξή μας, πάντα στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας. Τότε, βέβαια, κατά πάσα πιθανότητα, θα έχουμε σε τέτοιο βαθμό μεταλλαχθεί, ή απλώς αντικατασταθεί από κάποιο άλλο είδος από αυτά που ήδη διαβιούν στον πλανήτη μας, ή που θα εμφανιστούν στο μέλλον, ώστε η όλη συζήτηση θα μεταφερθεί πλέον σε άλλο επίπεδο.

[1][https://sports.yahoo.com/ufos-discovered-historical-paintings-114905870.html?guccounter=1&guce_referrer=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_sig=AQAAADU6C7A6Na-GGlIYJijHdZhBcCW9ihLo3m6ygz-gHGik41CwydqnxNKr5LdYjKRETP0J4v3Isqxqp6FfSjrQO47yyVtUMANaMffU-DC0KfVc2bX8USlQsDaP9dq_Hdbqqmc8kfJWi0F2lOpuVvymISAKKYDEnxZpDo_QriRgFeXZ]

[2] Θεωρείται ότι με γυμνά μάτια μπορούμε να δούμε ως και 10.000 αστέρια.

[https://earthsky.org/astronomy-essentials/how-many-stars-could-you-see-on-a-clear-moonless-night/]

[3] Η αρχή της μετριότητας δηλώνει απλά ότι στη φύση επικρατεί ο μέσος όρος. Αν κάποια πράγματα συμβαίνουν σ’ εμάς, τα ίδια πράγματα θα πρέπει να συμβαίνουν και στους άλλους. Αν ισχύουν κάποιο φυσικοί νόμοι στον δικό μας κόσμο, οι ίδιοι φυσικοί νόμοι θα ισχύουν και σε όλο το Σύμπαν. Επομένως, εφόσον υπάρχει ζωή στον δικό μας πλανήτη, θα μπορεί να υπάρχει ζωή και σε άλλους πλανήτες σαν το δικό μας. Δεν πρέπει, δηλαδή, να βλέπουμε εμάς ή τον κόσμο μας διαφορετικά ή προνομιακά απέναντι στη φύση και στο Σύμπαν.

[4] Έως τώρα έχουν ανιχνευτεί γύρω στους 5.000 επιβεβαιωμένους εξωπλανήτες, σε περίπου 4.000 αστρικά συστήματα.

[https://exoplanets.nasa.gov/]

[5] Οι πρώτες μορφές ζωής που εμφανίστηκαν στη Γη ήταν αποικίες μικροβίων, οι λεγόμενοι στρωματόλιθοι, πριν από περίπου 3.5 δισεκατομμύρια χρόνια.

[https://naturalhistory.si.edu/education/teaching-resources/life-science/early-life-earth-animal-origins#:~:text=The%20earliest%20life%20forms%20we,is%20produced%20by%20living%20things.]

[6] Ένα γνωστό πείραμα δημιουργίας οργανικής ύλης από ανόργανη, μια διαδικασία η οποία ονομάζεται αβιογένεση, είναι αυτό των Miller- Urey. Το πείραμα εκτελέστηκε χρησιμοποιώντας ένα δοκιμαστικό γυάλινο δοχείο, μέσα στο οποίο τοποθετήθηκαν βασικά ανόργανα στοιχεία, νερό, μεθάνιο, αμμωνία και υδρογόνο. Στο μείγμα, το οποίο θερμάνθηκε για να δημιουργηθούν υδρατμοί, διοχετεύτηκε ενέργεια με τη μορφή ηλεκτρικών σπινθήρων, οι οποίοι προσομοίωναν τους φυσικούς κεραυνούς στην αρχέγονη ατμόσφαιρα της Γης. Στη συνέχεια, αυτοί οι υδρατμοί ψύχονταν, και συλλέγονταν από τη βάση του δοχείου, σε μορφή υγρού διαλύματος. Μετά από μια εβδομάδα κατά την οποία διήρκησε το πείραμα, οι πειραματιστές κατάφεραν να εντοπίσουν στο διάλυμα 5 από τα βασικά αμινοξέα τα οποία αποτελούν το DNA. Μεταγενέστερα πειράματα κατάφεραν να παράγουν ακόμα περισσότερα αμινοξέα, περισσότερα κι απ’ όσα εμφανίζονται στο γενετικό υλικό των έμβιων όντων.

[https://en.wikipedia.org/wiki/Miller%E2%80%93Urey_experiment]

[7] Πανσπερμία είναι η υπόθεση ότι η ζωή μπορεί να υπάρξει μέσα στο Σύμπαν, και μπορεί να μεταφερθεί μέσω ουράνιων σωμάτων, όπως είναι οι κομήτες, ή ακόμα και μέσω διαστημοπλοίων, προκαλώντας έτσι ένα είδος ακούσιας μόλυνσης από μικροοργανισμούς.

[https://en.wikipedia.org/wiki/Panspermia]

Ακόμη, κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι πρώτες μορφές ζωής στον πλανήτη μας εμφανίστηκαν μετά το Μεγάλο Βομβαρδισμό (βροχή μετεωριτών που έπεσαν στη Γη πριν από 4 δισεκατομμύρια χρόνια), χάρη στα χημικά στοιχεία που έφεραν μαζί τους.

[https://www.sciencedaily.com/releases/2017/10/171002161248.htm]

[8] Σε ό,τι αφορά τις υδροθερμικές πηγές, οι οποίες υπάρχουν στα βάθη των ωκεανών, σε αυτές έχουν βρεθεί όχι μόνο μικροοργανισμοί, αλλά και ζώα, όπως ψάρια και οστρακόδερμα, τα οποία τρέφονται ή επωφελούνται από τα χημικά στοιχεία και την ενέργεια που απελευθερώνουν αυτές οι πηγές.

[9] Θεωρείται ότι οι πρώτοι σύγχρονοι άνθρωποι (Homo sapiens) εμφανίστηκαν πριν από 200.000- 300.000 χρόνια, και ότι μετανάστευσαν έξω από την Αφρική πριν από 70.000-100.000 χιλιάδες χρόνια.

[https://www.khanacademy.org/humanities/world-history/world-history-beginnings/origin-humans-early-societies/a/where-did-humans-come-from#:~:text=Homo%20sapiens%2C%20the%20first%20modern,about%2070%2C000%2D100%2C000%20years%20ago.]

[10] «Direct contact among galactic civilizations by relativistic interstellar spaceflight»

[https://ntrs.nasa.gov/api/citations/19630011050/downloads/19630011050.pdf]

[11] «Drake’s equation and Fermi’s paradox: Technological singularities and the cosmological exclusion principle»

[https://www.scribd.com/document/599966718/Drake-s-Equation-and-Fermi-s-Paradox]

[12] [https://en.wikipedia.org/wiki/Fermi_paradox]

[13] «Κατά συνέπεια, καθώς σκεφτόμουν ότι αμφέβαλα, και ότι, ως εκ τούτου, η ύπαρξή μου δεν ήταν τέλεια (γιατί είδα καθαρά ότι ήταν μεγαλύτερη τελειότητα να γνωρίζω παρά να αμφιβάλλω), αποφάσισα να αναζητήσω την πηγή από την οποία είχα μάθει να σκέφτομαι κάτι πιο τέλειο από τον εαυτό μου, και κατέληξα στο αναπόδραστο συμπέρασμα ότι αυτό έπρεπε να προέρχεται από κάποια φύση που στην πραγματικότητα ήταν πιο τέλεια… με μια λέξη, ο Θεός.»

[https://www.scribd.com/document/620988885/%CE%A3%CF%85%CE%B6%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CE%A0%CE%AC%CE%BD%CF%89-%CE%A3%CF%84%CE%B7-%CE%9C%CE%AD%CE%B8%CE%BF%CE%B4%CE%BF#]

[14] [http://www.wilderdom.com/intelligence/IQWhatScoresMean.html]

[15] [https://en.wikipedia.org/wiki/Kardashev_scale]

[16] Σύμφωνα με το ανάλογο της ηλιακής μάζας (solar mass analog), ο τύπος Καρντάσεφ ενός πολιτισμού αντιστοιχεί στο φασματικό τύπο του αστεριού (επομένως και στη μάζα του) στο οποίο βρίσκεται ο πολιτισμός. Ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι εφόσον ο τύπος του πολιτισμού καθορίζεται από την ενέργεια που παράγει ή καταναλώνει, κι εφόσον ο αστρικός τύπος καθορίζεται από τη μάζα του αστεριού (επομένως και από το ενεργειακό του περιεχόμενο), μπορούμε να θεωρήσουμε μια συσχέτιση ανάμεσα στην κατανάλωση ενέργειας ενός πολιτισμού (επομένως και στον τύπο του πολιτισμού) και στην ενέργεια που παράγει το αστέρι στο οποίο βρίσκεται ο πολιτισμός (επομένως και στον αστρικό του τύπο).

[17] [https://en.wikipedia.org/wiki/Ancient_astronauts]

[18] [https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_reported_UFO_sightings]

[19] [https://en.wikipedia.org/wiki/Pentagon_UFO_videos]

[20] [https://www.history.com/news/ufo-sightings-speed-appearance-movement]

[21] [https://en.wikipedia.org/wiki/Project_Blue_Book]

[22] [https://www.sciencedirect.com/topics/earth-and-planetary-sciences/life-span]

[23] [https://en.wikipedia.org/wiki/Extinction_event]

[24] [https://livingplanet.panda.org/]

[25] [https://en.wikipedia.org/wiki/Holocene_extinction]

[26] [https://www.quantamagazine.org/a-surprise-for-evolution-in-giant-tree-of-life-20150505/]

[27] [https://en.wikipedia.org/wiki/Technological_singularity]