Σχεδιάγραμμα ‘πίπας.’ Από γράμμα του Magritte στον Paul Colinet
Το να πούμε σε κάποιον τη λέξη ‘φύλλο’ κι εκείνος να σκεφτεί ένα ‘κανόνι,’ τότε είτε θα πρόκειται για έναν συνειρμό σχετικό με κάποια πολύ προσωπική εμπειρία είτε θα πρόκειται για έναν πολύ ιδιότροπο ανθρώπινο εγκέφαλο. Η σχέση όμως ανάμεσα στις λέξεις και στις εικόνες που αντιστοιχούν αυτές οι λέξεις δεν είναι απαραίτητα μοναδικές ούτε πάντα σχετικές. Για παράδειγμα η λέξη ‘σύννεφο’ μπορεί σε κάποιον να φέρει την εικόνα της βροχής ενώ σε κάποιον άλλο την εικόνα ενός αεροπλάνου, κοκ. Πέρα δηλαδή από κάποιες πιθανές ‘αρχέτυπες,’ διαχρονικές, διαπολιτισμικές και αναλλοίωτες συνδέσεις ανάμεσα σε λέξεις και αντίστοιχες εικόνες- αντικείμενα, συνήθως ο τρόπος με τον οποίο κάνουμε τέτοιες συνδέσεις έχει να κάνει με τις προσωπικές εμπειρίες και το, προφανώς μεταβαλλόμενο, πολιτισμικό περιβάλλον.
Παρακάτω είναι ένα δοκίμιο του Magritte με λέξεις και (όχι τόσο αντίστοιχες) εικόνες:
Ένα αντικείμενο δεν ταυτίζεται με το όνομά του σε τέτοιο βαθμό ώστε
να μην μπορεί να βρεθεί ένα άλλο όνομα που να το περιγράφει καλύτερα
Υπάρχουν αντικείμενα που ξεπερνάνε το όνομά τους
Μια λέξη κάποιες φορές χρησιμεύει στο να περιγράψει τον εαυτό της
Ένα αντικείμενο συναντάει τη λέξη του και μια λέξη συναντάει το αντικείμενό της.
Τυχαίνει η εικόνα και η λέξη του αντικειμένου να συναντιώνται
Τυχαίνει η εικόνα και η λέξη του αντικειμένου να συναντιώνται
Κάποιες φορές το όνομα ενός αντικειμένου παίρνει τη θέση μιας εικόνας
Μια λέξη μπορεί να πάρει τη θέση ενός αντικειμένου στην πραγματικότητα
Μια εικόνα μπορεί να πάρει τη θέση μιας λέξης σε μια πρόταση
Ένα αντικείμενο μπορεί να υπονοεί άλλα αντικείμενα
Όλα μας κάνουν να σκεφτούμε ότι υπάρχει μικρή σχέση ανάμεσα
σ’ ένα αντικείμενο και σ’ εκείνο που αντιπροσωπεύει
Οι λέξεις που περιγράφουν δυο διαφορετικά αντικείμενα δεν δείχνουν
αυτό που θα μπορούσε να ξεχωρίσει το ένα αντικείμενο από τ’ άλλο
Σ’ ένα πίνακα οι λέξεις έχουν το ίδιο περιεχόμενο με τις εικόνες
Βλέπουμε διαφορετικά τις λέξεις και τις εικόνες σ’ ένα πίνακα
Μια απροσδιόριστη μορφή μπορεί να αντικαταστήσει την εικόνα ενός αντικειμένου
Ένα αντικείμενο δεν εξυπηρετεί ποτέ τον ίδιο σκοπό με το όνομα ή με την εικόνα του
Κάποιες φορές τα ορατά σχήματα των αντικειμένων φαίνονται να δημιουργούν ένα μωσαϊκό
Οι ακαθόριστες μορφές έχουν μια σημασία εξίσου αναγκαία και ακριβή με τις τέλειες μορφές
Κάποιες φορές οι λέξεις γραμμένες σε έναν πίνακα ορίζουν τα αντικείμενα
με ακρίβεια και τις εικόνες αόριστων αντικειμένων
με ακρίβεια και τις εικόνες αόριστων αντικειμένων
Ή εξίσου το αντίθετο
Τελικά, το πραγματικό αντικείμενο δεν ταυτίζεται ποτέ με την αντίστοιχη εικόνα ή λέξη. Όλοι μας έχουμε δει ένα ‘άλογο,’ αλλά κανείς μας δεν έχει υπάρξει ένα. Ακόμη κι όταν λέμε πως είδαμε ένα άλογο, ο καθένας μπορεί να είδε κάτι αρκετά διαφορετικό. Οι λέξεις επίσης που δεν αντιστοιχούν σε ‘απτά’ αντικείμενα αλλά σε αφηρημένες έννοιες, μπορεί να έχουν εντελώς διαφορετικό νόημα για διαφορετικούς ανθρώπους. Αν ρωτήσουμε κάποιον τι ‘εικόνα’ έχει για εμάς τους ίδιους, μπορεί να μας δώσει μια περιγραφή που δεν θα περιμέναμε ποτέ.