‘Spheres’
«Μετά την περίοδο της τεχνολογικής επανάστασης, και αφού ο άνθρωπος θα έχει υποφέρει τα μέγιστα από τις μηχανές, θα έρθει μια νέα περίοδος πνευματικής άνθισης, όπου ο άνθρωπος θα εξαρτάται ελάχιστα ή καθόλου από οτιδήποτε τεχνητό ή υλικό. Αυτή θα είναι η πραγματική εποχή των θαυμάτων. Θα είναι η στιγμή της αποϋλοποίησης, όπου οι ανθρώπινες συνειδήσεις θα περιφέρονται μέσα στο σύμπαν χωρίς σώματα, ως ενεργειακές σφαίρες.»
Η παραπάνω δήλωση μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας ή με προφητεία, ωστόσο θέλει να τονίσει τη σημερινή ανεπάρκεια του ανθρώπου να κατανοήσει ότι η τεχνολογία δεν είναι τα πάντα. Η τεχνολογία δεν ταυτίζεται ούτε απαραίτητα προάγει τον πνευματικό πολιτισμό. Αυτό άλλωστε φαίνεται και αν κοιτάξουμε πίσω στην ιστορία την τελευταία μεγάλη επανάσταση, δηλαδή τη βιομηχανική. Η υπόσχεση τότε ήταν η κατάργηση της δουλείας και της χειρονακτικής εργασίας του ανθρώπου, χάρη στην αυτοματοποίηση που θα πρόσφεραν οι μηχανές. Εντούτοις, όχι μόνο η ανθρώπινη «σύμβαση εργασίας» δεν καταργήθηκε, αλλά αντιθέτως αυξήθηκε η ζήτηση σε φθηνά εργατικά χέρια για να καλύψουν τις ανάγκες των πλούσιων τεχνοκρατών. Η ιστορία επομένως δείχνει ότι δεν είναι τα εργαλεία που κάνουν τη διαφορά αλλά τα χέρια και οι προθέσεις αυτών που κατέχουν τα μέσα.
Η τεχνολογική μοναδικότητα αναφέρεται στην υποθετική μελλοντική εμφάνιση μιας ανώτερης από την ανθρώπινη νοημοσύνης. Δεδομένου ότι οι ικανότητες μιας τέτοιας νοημοσύνης θα ήταν δύσκολο να γίνουν αντιληπτές από το σύγχρονο ανθρώπινο μυαλό, το γεγονός μιας τεχνολογικής μοναδικότητας θεωρείται ένας διανοητικός ορίζοντας συμβάντος, πέρα από τον οποίον είναι δύσκολο το μέλλον να φανεί. Ωστόσο, οι υπερασπιστές της θεωρίας αυτής, προσδοκούν ένα τέτοιο γεγονός για να προκαλέσει μια «διανοητική έκρηξη,» όπου οι «υπερνοημοσύνη» που θα δημιουργηθεί θα σχεδιάζει ολοένα και πιο ισχυρά μυαλά. Ο όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε από το συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Vernor Vinge, ο οποίος υποστηρίζει ότι η τεχνητή νοημοσύνη, η βιοτεχνολογία, και η ρομποτική θα μπορούσαν να είναι οι πιθανοί παράγοντες της μοναδικότητας. [1]
«Η μοναδικότητα είναι κοντά (;)»
Ray Kurzweil
Ένας από τους ένθερμους υποστηριχτές της θεωρίας είναι και ο φουτουριστής συγγραφέας Ray Kurzweil. Στο πρόλογο από το βιβλίο του «Singularity is near,» αναφέρεται:
«Στο μεταίχμιο του 21ου αιώνα, η ανθρωπότητα βρίσκεται στο χείλος της πιο δραματικής περιόδου της ιστορίας. Πρόκειται για μια εποχή όπου η ίδια η φύση αυτού που αποκαλούμε ανθρώπινο θα εμπλουτιστεί και θα αναθεωρηθεί, καθώς το είδος μας θα ξεπεράσει τα πλαίσια της γενετικής του κληρονομιάς και θα φτάσει σε πρωτόγνωρα ύψη νοημοσύνης, υλικής προόδου, και μακροζωίας.
Στον παρόν βιβλίο, ο συγγραφέας εξετάζει την πιθανή (και ίσως αναπόφευκτη) ένωση του ανθρώπου και της μηχανής, κατά την οποία οι γνώσεις και οι δεξιότητες που βρίσκονται μέσα στον εγκέφαλό μας θα ανασυνδυαστούν με την κατά πολύ μεγαλύτερη χωρητικότητα, ταχύτητα, και επικοινωνιακή δυνατότητα των μηχανικών δημιουργημάτων μας.
Αυτή η ένωση είναι και η ουσία της μοναδικότητας, σε μια εποχή όπου η νοημοσύνη μας θα γίνεται ολοένα και περισσότερο τεχνητή και ασύγκριτα πιο ισχυρή απ’ ότι είναι σήμερα- στην ανατολή ενός νέου πολιτισμού που θα μας βοηθήσει να υπερβούμε τους βιολογικούς μας περιορισμούς και να διευρύνουμε τη δημιουργικότητά μας. Σε αυτόν το νέο κόσμο, δεν θα υπάρχει σαφής διάκριση ανάμεσα στο ανθρώπινο και στο μηχανικό, ανάμεσα στην αληθινή πραγματικότητα και στην εικονική πραγματικότητα. Θα είμαστε σε θέση να αλλάζουμε σώματα και να αποκτάμε διαφορετικές προσωπικότητες. Από πρακτική σκοπιά, η διαδικασία του γήρατος και οι ασθένειες θα έχουν εξαφανιστεί. Η ρύπανση δεν θα υφίσταται. Τα προβλήματα της ανθρώπινης πείνας και αδικίας θα έχουν πλήρως αντιμετωπιστεί. Η νανοτεχνολογία θα έχει καταστήσει εφικτή την τεχνητή δημιουργία κάθε φυσικού προϊόντος μέσα από διαδικασίες ανασυνδυασμού φθηνής πληροφορίας και θα μετατρέψει τελικά ακόμα και το θάνατο σε ένα επιλύσιμο πρόβλημα…»
Οι έξι εποχές
Παρότι οι κοινωνικές και φιλοσοφικές συνέπειες αυτής της πιθανής εξέλιξης είναι τεράστιες, ο συγγραφέας του συγκεκριμένου βιβλίου διατηρεί μια ριζικά αισιόδοξη άποψη για το μέλλον της ανθρώπινης εξέλιξης. Έτσι προσφέρει μια προοπτική για μια επερχόμενη πιθανή εποχή που θα αποτελέσει τόσο την αποκορύφωση των προηγούμενων αιώνων της τεχνολογικής ευρηματικότητας όσο και ένα ευφυές όραμα σχετικά με την ύστατη μοίρα μας. Μεταξύ άλλων, χρησιμοποιεί και το ακόλουθο σχέδιο για να δείξει τα στάδια της ανθρώπινης εξέλιξης, σύμφωνα μ’ εκείνον:
Οι έξι «Εποχές,» από το βιβλίο του Kurzweil «The Singularity is Near»
Εποχή πρώτη: Φυσική και Χημεία
«Οι πρόσφατες θεωρίες της φυσικής σχετικά με τα παράλληλα σύμπαντα υποθέτουν ότι νέα σύμπαντα δημιουργούνται σε κανονική βάση, το κάθε ένα με τους δικούς του νόμους, αλλά ότι τα περισσότερα από αυτά είτε πεθαίνουν γρήγορα ή συνεχίζουν να υπάρχουν χωρίς να παράγουν κάποια μορφή ζωής… Οι φυσικοί νόμοι του δικού μας σύμπαντος είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται για να επιτρέψουν την ανάπτυξη των εξελισσόμενων μορφών τάξης και πολυπλοκότητας.»
«Στη δεύτερη εποχή, που αρχίζει αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια πριν, οι βασισμένες στον άνθρακα ενώσεις έγιναν όλο και περισσότερο περίπλοκες εωσότου διαμορφώθηκαν οι σύνθετες ομάδες μορίων και οι μηχανισμοί αυτό- αντιγραφής, και η ζωή δημιουργήθηκε. Τελικά, τα βιολογικά συστήματα εξέλιξαν έναν ακριβή ψηφιακό μηχανισμό (DNA) για να αποθηκεύσουν τις πληροφορίες… των εξελικτικών πειραμάτων αυτής της δεύτερης εποχής.»
«Κάθε εποχή συνεχίζει την εξέλιξη της πληροφορίας μέσω μιας αλλαγής παραδείγματος σε ένα επόμενο επίπεδο προσανατολισμού. Η τρίτη εποχή ξεκίνησε με τη δυνατότητα των ζώων να αναγνωρίζουν μορφές, γεγονός που ακόμα και σήμερα αποτελεί τη μεγάλη πλειοψηφία της δραστηριότητας στους εγκεφάλους μας. Τελικά, τα είδη εξέλιξαν τη δυνατότητα να δημιουργούν αφηρημένα διανοητικά σχέδια και να αναλογίζονται τις λογικές συνέπειες αυτών των σχεδίων. Έχουμε τη δυνατότητα να ξανασχεδιάσουμε τον κόσμο στα μυαλά μας και να βάλουμε αυτές τις ιδέες σε δράση.»
«Συνδυάζοντας τη λογική και την αφηρημένη σκέψη, το είδος μας μπήκε στην τέταρτη εποχή και στο επόμενο επίπεδο προσανατολισμού: την τεχνολογία. Ξεκίνησε από τους απλούς μηχανισμούς και αναπτύχθηκε στην εξειδικευμένη αυτοματοποίηση. Τελικά, με τις περίπλοκες υπολογιστικές και τηλεπικοινωνιακές συσκευές, η τεχνολογία κατάφερε να αντιλαμβάνεται, να αποθηκεύει, και να επεξεργάζεται πολύπλοκους συνδυασμούς πληροφορίας. Για να συγκρίνετε τη διαφορά προόδου ανάμεσα στη βιολογική και στην τεχνολογική εξέλιξη, θεωρήστε ότι τα πιο εξελιγμένα θηλαστικά προσθέτουν περίπου μια κυβική ίντσα στο μέγεθος του εγκεφάλου τους κάθε εκατό χιλιάδες χρόνια, ενώ η υπολογιστική ικανότητα των υπολογιστών σχεδόν διπλασιάζεται κάθε έτος.»
«Κοιτάζοντας μπροστά αρκετές δεκαετίες, η μοναδικότητα θα ξεκινήσει με την πέμπτη εποχή. Θα προκύψει από τη συγχώνευση των πολλών πληροφοριών που συσσωρεύονται στους εγκεφάλους μας με την κατά πολύ μεγαλύτερη χωρητικότητα, ταχύτητα επεξεργασίας, και δυνατότητα επικοινωνίας της τεχνολογίας μας. Η πέμπτη εποχή θα επιτρέψει στον αυτοματοποιημένο πολιτισμό μας να ξεπεράσει τους περιορισμούς του ανθρώπινου μυαλού. Η μοναδικότητα θα μας επιτρέψει να υπερνικήσουμε τα ιστορικά ανθρώπινα προβλήματα και να ενισχύσουμε απέραντα την ανθρώπινη δημιουργικότητα. Θα συντηρήσουμε και θα ενισχύσουμε τη νοημοσύνη που η εξέλιξη μας έχει προσφέρει υπερνικώντας παράλληλα τους θεμελιώδεις περιορισμούς της βιολογικής εξέλιξης. Αλλά η μοναδικότητα θα ενισχύσει επίσης τη δράση ενάντια στις καταστροφικές μας κλίσεις, οπότε η πλήρης ιστορία της δεν έχει γραφτεί ακόμα.»
«Αφού η μοναδικότητα λάβει χώρα, η νοημοσύνη, που θα έχει προέλθει από τους βιολογικούς μας εγκεφάλους και από την τεχνολογική μας ευρηματικότητα, θα αρχίσει να μεταμορφώνει την ύλη και την ενέργεια σε ένα θεμελιώδες επίπεδο… Η «άχρηστη» ύλη και ενέργεια του σύμπαντος θα μετασχηματιστούν σε εξαιρετικά λεπτές μορφές νοημοσύνης, οι οποίες και θα αποτελέσουν την έκτη εποχή… Αυτή είναι και η τελική μοίρα της μοναδικότητας και του κόσμου.»
Σφαίρα του Dyson, κατασκευασμένη από έναν πιθανό πολιτισμό τύπου ΙΙ
Η ανάλυση του Kurzweil προσεγγίζει την ανθρώπινη εξέλιξη από τη σκοπιά της βιολογίας και της πληροφορικής κυρίως. Μια διαφορετική προσέγγιση, από τη σκοπιά της φυσικής και της κοσμολογίας αυτήν τη φορά, είναι η προσέγγιση του Kardashev, 1964, ο οποίος κατασκεύασε την ομώνυμη κλίμακα, με την οποία θα μπορούσε να μετρηθεί το τεχνολογικό επίπεδο ενός πολιτισμού. Παρότι η κλίμακα είναι σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετη, μπορεί να ποσοτικοποιήσει το επίπεδο ανάπτυξης ενός πολιτισμού από το ποσό ενέργειας που μπορεί να καταναλώσει. Η κλίμακα έχει ως εξής:
Έχει αξιοποιήσει πλήρως τους ενεργειακούς πόρους του πλανήτη του.
Πολιτισμός Τύπου ΙΙ
Έχει αξιοποιήσει πλήρως τους ενεργειακούς πόρους του ηλιακού του συστήματος και του ηλίου του.
Πολιτισμός Τύπου ΙΙΙ
Έχει αξιοποιήσει πλήρως τους ενεργειακούς πόρους του γαλαξία του.
Πολιτισμός Τύπου ΙV
Έχει αξιοποιήσει πλήρως τους ενεργειακούς πόρους του ορατού σύμπαντος.
(Είναι δύσκολο να υπολογιστούν τα σχετικά ενεργειακά μεγέθη για έναν τέτοιο πολιτισμό, και ίσως αδύνατο, γιατί οι δραστηριότητες ενός τέτοιου πολιτισμού δεν θα ξεχωρίζουν από άποψη κλίμακας με τα φυσικά κοσμολογικά φαινόμενα, όχι τουλάχιστον με τις παρούσες ανθρώπινες γνώσεις.)
- Ο ανθρώπινος πολιτισμός βρίσκεται κάπου κάτω από τον Τύπο Ι, καθώς είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί μόνο ένα μέρος από την προσφερόμενη ενέργεια του πλανήτη του. Για αυτό ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει ονομαστεί και Τύπου 0. Για το έτος 2011, θεωρείται ότι βρισκόμαστε κάπου στο 0.72 της κλίμακας, και ότι θα φτάσουμε τον Τύπο Ι σε περίπου 100-200 χρόνια, τον Τύπο II σε μερικές χιλιάδες χρόνια, και τον Τύπο ΙΙΙ σε 100,000 με ένα εκατομμύριο χρόνια από σήμερα… [2]
Όλα τα προηγούμενα μπορούν να συνοψιστούν στον παρακάτω πίνακα, με μία επιπλέον δική μου προσθήκη:
Αλλαγή παραδείγματος
(Από το βιβλίο του Kurzweil «The Singularity is Near»)
Η αλλαγή παραδείγματος (ή επιστημονική επανάσταση) είναι, σύμφωνα με τον Thomas Kuhn στο βιβλίο του «The structure of scientific revolutions,» 1962, μια αλλαγή στις βασικές παραδοχές της επιστήμης, μέσα στα πλαίσια των επικρατουσών θεωριών. Όπως ο ίδιος λέει: «Ένα παράδειγμα είναι αυτό που τα μέλη μιας επιστημονικής κοινότητας, και αυτοί μόνο, μοιράζονται.» Αυτό σημαίνει ότι σε μια δεδομένη ιστορική περίοδο η επιστημονική κοινότητα δέχεται μια θεωρία ή ερμηνεία σχετικά με κάποιο φυσικό φαινόμενο απ’ όλες τις δυνατές διαφορετικές απόψεις που θα μπορούσαν να υπάρξουν. Ο Kuhn επιδεικνύει παραστατικά αυτό το γεγονός χρησιμοποιώντας την οπτική ψευδαίσθηση της «πάπιας- κουνελιού,» μια εικόνα δηλαδή που μπορεί κάποιος να τη δει είτε ως πάπια είτε ως κουνέλι. Η αλλαγή παραδείγματος, σύμφωνα με τον Kuhn, λαμβάνει χώρα όταν η επιστήμη έρθει αντιμέτωπη με μια «ανωμαλία» ή μοναδικότητα που δεν μπορεί να εξηγηθεί με το υπάρχον παράδειγμα. Όταν συσσωρευτούν αρκετές τέτοιες «ανωμαλίες,» τότε, σύμφωνα πάντα με τον Kuhn, θα υπάρξει μια περίοδος επιστημονικής κρίσης, κατά τη διάρκεια της οποίας νέες ιδέες, που ίσως προηγουμένως απορρίπτονταν, δοκιμάζονται. Τελικά, ένα νέο παράδειγμα διαμορφώνεται, το οποίο κερδίζει νέους οπαδούς, και διεξάγεται μια διανοητική «μάχη» ανάμεσα στους οπαδούς του νέου παραδείγματος και στους οπαδούς του παλιού. [3]
- Το πέρασμα από το γεωκεντρικό μοντέλο του Πτολεμαίου στο ηλιοκεντρικό μοντέλο του Κέπλερ.
- Το πέρασμα από την αυθόρμητη γέννηση στη βιογένεση με τα πειράματα του Παστέρ.
- Η θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου που αντικατέστησε την τότε υπάρχουσα «βιταλιστική» θεωρία του Λαμάρκ.
- Η αποδοχή της κληρονομικότητας κατά Mendel, αντί της προηγούμενης θεωρίας της παγγένεσης.
- Ο νόμος της παγκόσμιας έλξης του Νεύτωνα που εξήγησε με νέο τρόπο την κίνηση των πλανητών.
- Η αντικατάσταση της θεωρίας του αιθέρα από τη θεωρία της σχετικότητας του Einstein.
- Η θεωρία της κβαντομηχανικής με την οποία αναθεωρήθηκε η αιτιοκρατία της παλαιότερης κλασσικής φυσικής.
Ο νόμος του Moore
(Από το βιβλίο του Kurzweil «The Singularity is Near»)
Ο νόμος του Moore περιγράφει μια μακροπρόθεσμη τάση στην ιστορία των υπολογιστών. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των κρυσταλλολυχνιών (transistors) που μπορούν να τοποθετηθούν ανέξοδα σε ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα διπλασιάζεται κάθε χρόνο. Αυτή η τάση έχει συνεχιστεί εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα και αναμένεται να συνεχιστεί ως το 2020 ή και αργότερα.
Με το νόμο του Moore συνδέονται και άλλα συστατικά μέρη των υπολογιστών, όπως η ταχύτητα των επεξεργαστών, η χωρητικότητα της μνήμης, ακόμα και ο αριθμός των εικονοκυττάρων (pixels) της οθόνης και των ψηφιακών καμερών. [4]
Ο Kurzweil μεταξύ άλλων πρότεινε μια επέκταση του νόμου του Moore:
«Μια ανάλυση της ιστορίας της τεχνολογίας δείχνει ότι η αλλαγή είναι εκθετική, αντίθετα προς την κοινή «γραμμική αντίληψη.» Έτσι θα ζήσουμε όχι 100 χρόνια προόδου στον 21ο αιώνα, αλλά περισσότερα από 20.000 χρόνια… Μέσα σε μερικές δεκαετίες, η τεχνητή νοημοσύνη θα ξεπεράσει την ανθρώπινη, οδηγώντας στη μοναδικότητα- μια τεχνολογική αλλαγή παραδείγματος τόσο γρήγορη και βαθιά που θα φέρει μια ρήξη στην υφή της ιστορίας της ανθρωπότητας. Οι επιπτώσεις περιλαμβάνουν τη συγχώνευση της βιολογικής και μη βιολογικής νοημοσύνης, αθάνατους από άποψη λογισμικού ανθρώπους, και επίπεδα νοημοσύνης που θα επεκτείνονται εξωτερικά στο σύμπαν με την ταχύτητα του φωτός.»
Όποτε μια τεχνολογία θα πλησιάζει κάποιο είδος εμποδίου, σύμφωνα με τον Kurzweil, μια νέα τεχνολογία θα εφευρίσκεται για να ξεπεραστεί εκείνο το εμπόδιο. Προβλέπει μάλιστα ότι τέτοιες αλλαγές παραδείγματος θα γίνονται όλο και περισσότερο κοινές, οδηγώντας σε μια ολοένα και πιο γρήγορη τεχνολογική πρόοδο. Πιστεύει μάλιστα ότι μια τεχνολογική ιδιομορφία (μοναδικότητα) θα εμφανιστεί πριν από το τέλος του 21ου αιώνα, το 2045.
Η έννοια αυτή (intelligence explosion) αποκαλύπτει τη διαδικασία προς τη μοναδικότητα. Περιγράφηκε από τον Good (1965), ως εξής:
«Έστω μια υπερ-ευφυής μηχανή η οποία μπορεί να ξεπεράσει τη νοημοσύνη και του πιο έξυπνου ανθρώπου. Αυτή η μηχανή με τη σειρά της θα μπορεί να κατασκευάσει ακόμα εξυπνότερες μηχανές. Έτσι θα υπάρξει μια «έκρηξη νοημοσύνης,» και η ανθρώπινη νοημοσύνη θα παραμεριστεί. Οπότε αυτή η υπερ-ευφυής μηχανή θα είναι και η τελευταία ανθρώπινη εφεύρεση.» [5]
Ίσως τα προηγούμενα σχόλια να είναι υπεραισιόδοξα, καθώς αν ισχύουν οι περισσότεροι από εμάς πιθανότατα να προλάβουν μια εποχή που, για παράδειγμα, η πρόοδος στην επιμύκυνση της ανθρώπινης ζωής να είναι τέτοια ώστε να μην πεθάνουμε ποτέ. Αλλά η εξέλιξη σε κάθε τομέα της τεχνολογίας και της επιστήμης δεν μπορεί να είναι για πάντα ούτε γραμμική ούτε εκθετική.
Ο ίδιος ο Moore δήλωσε:
«Δεν μπορεί να συνεχιστεί (η εκθετική αύξηση) για πάντα. Η φύση των εκθετικών είναι τέτοια ώστε αν το παρακάνεις στο τέλος συμβαίνει η καταστροφή… Με όρους μεγέθους των κρυσταλλολυχνιών (transistors) φτάνουμε πλέον στο όριο των ατόμων τα οποία είναι και το ύστατο φράγμα. Αυτό θα συμβεί σε 10 με 20 χρόνια.»
Κάποιοι πάντως βλέπουν τα όρια του νόμου του Moore να βρίσκονται πολύ μακριά στο μέλλον. Οι Lawrence Krauss και Glenn Starkman έθεσαν ένα ύστατο όριο 600 χρόνια από σήμερα, βασισμένοι σε μια εκτίμηση της συνολικής χωρητικότητας επεξεργασίας δεδομένων κάθε δυνατού συστήματος μέσα στο σύμπαν. [6] Οπότε ο νόμος του Moore φαίνεται ότι θα παραμείνει σε ισχύ για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Αν και κάναμε ήδη ένα βήμα από τη γραμμική στην εκθετική αύξηση της ανθρώπινης τεχνολογικής προόδου, απομένει τουλάχιστον άλλο ένα βήμα προς την αλήθεια του προορισμού μας. Η εξέλιξη δεν είναι ούτε σταθερή ούτε μονόδρομη. Η ιστορία μας χαρακτηρίζεται από περιόδους ανάπτυξης και περιόδους ύφεσης. Επίσης το τι είναι πρόοδος είναι κι αυτό ένα θέμα που η τεχνολογία δεν το καλύπτει πλήρως. Προς το παρόν πάντως θα εστιάσουμε στην έννοια της μοναδικότητας, για να γίνει κατανοητό ότι αυτή μπορεί να υπάρξει μόνο αν μετά από αυτήν υπάρχει κάτι ακόμα το οποίο να μπορούμε να συγκρίνουμε με εκείνο που υπήρχε πριν.
Ο καλύτερος, μαθηματικά τουλάχιστον, τρόπος περιγραφής μιας μοναδικότητας είναι με την περίφημη συνάρτηση του Dirac. Όπως φαίνεται στο προηγούμενο σχήμα, πρόκειται για μια κατανομή η οποία είναι παντού μηδέν και άπειρη σ’ ένα σημείο, στην κορφή της όπου βρίσκεται και η μοναδικότητα. Η συνάρτηση του Dirac προκύπτει από μια Gaussian κατανομή την οποία «συμπιέζουμε,» διατηρώντας σταθερό το εμβαδό της επιφάνειας που περικλείεται κάτω από την καμπύλη, εωσότου γίνει μια συνάρτηση του Dirac.
Η συνάρτηση αυτή έχει πολλές εφαρμογές. Για παράδειγμα, μπορεί να αναπαραστήσει τη δημιουργία ενός σωματιδίου (σημείο μοναδικότητας) από ένα πεδίο. Στη δική μας περίπτωση θα μπορούσε να υποδείξει το σημείο της τεχνολογικής μοναδικότητας. Μπορούμε ωστόσο να χρησιμοποιήσουμε αντί αυτής την «ομαλότερη» κατανομή του Gauss, με το γνωστό σχήμα της «καμπάνας.» Σε αυτήν την περίπτωση, η μοναδικότητα βρίσκεται και πάλι στο μέγιστο σημείο της κατανομής. Η διαφορά όμως σε σχέση με την εκθετική συνάρτηση είναι ότι μετά τη «μοναδικότητα» οι τιμές της συνάρτησης μειώνονται για να μηδενιστούν τελικά, εφόσον δεν συμβεί κάτι για να αλλάξουν οι παράμετροι.
Μια τέτοια συνάρτηση είναι σαφώς πιο ρεαλιστική και υποδεικνύει αφενός ότι «όσο κάποιος ανεβαίνει τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να πέσει» και αφετέρου ότι η τεχνολογία δεν αρκεί από μόνη της να καλύψει όλες τις πτυχές προόδου του ανθρώπινου πολιτισμού. Προφανώς δηλαδή η αύξηση του αριθμού των transistors ενός επεξεργαστή δεν θα τον κάνει ποτέ ικανό να κατανοήσει ή να γράψει ένα ποίημα.
Ποια είναι βέβαια η δεξιότητα της νοημοσύνης που ονομάζεται «έμπνευση» και πού αυτή βρίσκεται είναι ένα αναπάντητο ερώτημα. Η όποια προσπάθεια απάντησής του όμως, μας πηγαίνει προς μια κατεύθυνση που δεν έχει τόσο να κάνει με τη νοημοσύνη όσο με αυτό που ονομάζουμε «ένστικτο,» «ψυχή,» ή «πνεύμα.» Σε τελική ανάλυση, είναι οι ίδιοι οι βιολογικοί παράγοντες που φέρνουν τον άνθρωπο σε επαφή και σε αρμονία με τη βαθύτερη ουσία της φύσης, κάτι που ένα «ρομπότ» δεν μπορεί να πετύχει.
*Ο όρος παγκόσμια κατανομή αναφέρεται σε μια Gaussian κατανομή που περιγράφει τη συνολική κατάσταση του σύμπαντος.
Σχετικά με τους βιορυθμούς έχουν ειπωθεί διάφορα. Σκοπός μου εδώ είναι απλά να δείξω την πιθανή σύγκρουση που μπορεί να υπάρξει ανάμεσα στις φυσικές, στις συναισθηματικές, και στις διανοητικές λειτουργίες ενός ανθρώπου. Αναλόγως, σε μια κλίμακα κοινωνίας θα μπορούσαν να υπάρξουν παρόμοιοι κύκλοι. Πράγματι, φαίνεται μια αντίθετη συσχέτιση πολλές φορές ανάμεσα στον υλικό πλούτο και στον πνευματικό πολιτισμό. Μεγάλα κινήματα της τέχνης (ο σουρεαλισμός για παράδειγμα) άνθισαν σε περιόδους πολέμου και οικονομικής ύφεσης. Επίσης, σε προσωπικό επίπεδο μεγάλα επιτεύγματα του ανθρώπινου πνεύματος έγιναν από ανθρώπους που έζησαν μια ζωή μακριά από τις υλικές και συναισθηματικές απολαύσεις.
Δεν θα επιθυμούσα να θεωρηθεί μια τέτοιου είδους πνευματικότητα αποστερημένη από κάθε τι υλικό και απολαυστικό ως ο μόνος δρόμος της ανθρώπινης σκέψης και στάσης για να φτάσει κάποιος στην ολοκλήρωσή του. Αλλά αυτή η αντίθετη σχέση, σε ό,τι αφορά την παρούσα συζήτηση, ανάμεσα στον τεχνολογικό- υλικό και στον πνευματικό πολιτισμό, μέχρι κάποιο βαθμό ισχύει. Ωστόσο, όπως είδαμε και σε προηγούμενο παράδειγμα με κατανομές όπως αυτή του Dirac και του Gauss, η όποια αντίθεση κρύβει μια βαθύτερη συμπληρωματικότητα. Όπως για την αφομοίωση της πληροφορίας η ταχύτητα της επεξεργασίας βοηθά μέχρι έναν βαθμό, που αν τον υπερβούμε τότε υπάρχει ελλιπής αφομοίωση, έτσι και η νοημοσύνη βοηθά τη σοφία μέχρι ένα βαθμό. Από εκεί και πέρα, όπως όλοι ξέρουμε, η γρήγορη σκέψη μπορεί να γίνει μια ακατάσχετη φλυαρία ενός ανθρώπου κατά βάση κουτού.
Αν η τεχνολογία ακονίζει το πνεύμα, τότε το πνεύμα κατευθύνει την τεχνολογία προς μία κατεύθυνση που δεν έχει να κάνει με την κατασκευή περισσότερων μηχανών ή φαρμάκων, αλλά με τη βαθύτερη ψυχική ισορροπία του ανθρώπου, μια κατάσταση άλλωστε που είναι ασύλληπτη για κάθε μηχανή. Η τεχνολογία στις μέρες μας έχει υποβαθμίσει το φυσικό περιβάλλον και τον κόσμο των ανθρώπινων ιδεών, επειδή τα τεχνολογικά μέσα βρέθηκαν στα χέρια «ξύπνιων» ανθρώπων, οι οποίοι δεν ήταν τίποτε περισσότερο. Το πιο είναι το σημείο μοναδικότητας, δηλαδή η «κορφή της καμπύλης» που μεγιστοποιείται ή βελτιστοποιείται η σχέση ανάμεσα στο τεχνητό και στο φυσικό, ανάμεσα στην τεχνολογία και στον πολιτισμό, ακόμα δεν είναι γνωστό. Αλλά θα πρέπει να γίνει πρώτα απ’ όλα αντιληπτό πως η ανάπτυξη της τεχνολογίας δεν μπορεί να είναι απλά γραμμική ή ακόμα χειρότερα εκθετική επ’ αόριστο, γιατί ένας τέτοιος ανεξέλεγκτος χαρακτήρας θα οδηγήσει στην αυτοκαταστροφή. Και το χειρότερο απ’ όλα είναι πως ενώ ο γνωστικός βλέπει την πραγματικότητα και προσπαθεί να την αλλάξει αν τα πράγματα έχουν πάρει λάθος τροπή, ο «ξύπνιος» μπορεί να έχει καταστραφεί και να μην το έχει συνειδητοποιήσει.
Η υπαρξιακή μοναδικότητα επομένως είναι το ύστατο βήμα της ανθρώπινης συνείδησης. Βρίσκεται πολύ μετά την τεχνολογική μοναδικότητα. Το ερώτημα που μπορεί να τεθεί εδώ είναι αν ένας πολιτισμός χρειάζεται απαραίτητα να περάσει από το τεχνολογικό- υλικό στάδιο πριν φτάσει στην «αποϋλοποίηση,» όπως ονομάζω την κατάσταση πλήρους συνείδησης, την ύστατη αλλαγή παραδείγματος. Θεωρώ πάντως ότι ακόμα δεν είναι γνωστό ούτε αν μπορεί η πνευματικότητα να επιτευχθεί χωρίς τεχνολογία ούτε αν σε κάποιο στάδιο μπορεί η πνευματικότητα να απαλλαγεί από την τεχνολογία και να συνεχίσει να υπάρχει «αγνή.» Το μόνο βέβαιο είναι πως ο άνθρωπος έχοντας ξεπεράσει τον κίνδυνο της πυρηνικής αυτοκαταστροφής (αν και όχι πλήρως) έχει αρχίσει να ενδιαφέρεται περισσότερο για το περιβάλλον και για την ποιότητα ζωής του (παρότι ακόμα είναι πρόθυμος να εκμεταλλευτεί άλλους ανθρώπους προς όφελός του) και έχει φτάσει σε ένα επίπεδο σκέψης ώστε να θέτει προχωρημένα ερωτήματα σχετικά με τον προορισμό του.
===================================
ΥΣ.
(Από το βιβλίο του Kurzweil «The Singularity is Near»)
(Δικός μου πίνακας από στοιχεία της wikipedia)
Οι παραπάνω πίνακες, ακόμα κι αν σε κάποιες περιπτώσεις οι ηλικίες είναι λανθασμένες, δείχνει ότι ακόμα και στην αρχαιότητα υπήρχαν άνθρωποι «καλοζωισμένοι» που έφταναν κοντά στα 100 ή και τα ξεπέρναγαν. Αυτός ο πίνακας είναι ενδεικτικός του γεγονότος ότι η «ποσότητα» ζωής, που προσφέρει η υλική τεχνολογία, και η ποιότητα ζωής, που επιτυγχάνεται με τον πνευματικό πολιτισμό, είναι δύο διαφορετικά πράγματα, χωρίς ίσως το ένα να προϋποθέτει καν το άλλο. Το να στραφούμε βέβαια σε ένα «νέο-πρωτογονισμό» απαρνούμενοι κάθε τι τεχνολογικό, δεν το θεωρώ την ενδεδειγμένη λύση. Αλλά αυτό που αλλού έχω ονομάσει «αλλαγή κατάστασης συνείδησης» είναι επίσης μια αλλαγή παραδείγματος που απαιτεί μια νέα προσέγγιση από τον άνθρωπο σχετικά με τη φύση, τον εαυτό του, και την ισορροπία ανάμεσα στην διάρκεια και στην ποιότητα ζωής- ακόμα και μια αναθεώρηση της έννοιας της συνείδησης και της ύπαρξης- σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.