Day and Night, M.C.Escher (1938)
Η "κανονική διαίρεση του επιπέδου" ( regular division of the plane) είναι ένα θέμα το οποίο επανέρχεται τακτικά στη ζωγραφική του M.C.Escher. Πρόκειται για ένα είδος "ποσοτικοποίησης του χώρου-χρόνου του καμβά" που ο ζωγράφος επιτυγχάνει όχι χρησιμοποιώντας συντεταγμένες ή διανύσματα αλλά πραγματικά αντικείμενα, όπως ανθρώπους, ψάρια, σαύρες και πουλιά. Ο Escher είχε μια βαθύτερη γνώση των μαθηματικών και της γεωμετρίας, καθώς στη ζωγραφική του αναζήτησε μαθηματικές συμμετρίες και αναπαραστάσεις, το σχεδιασμό "αεικίνητων μηχανών" και τη φυσική αναπαράσταση οπτικών παραδόξων.
Ένας από τους πίνακες στον οποίον εφαρμόζει την τεχνική του είναι ο προηγούμενος "Μέρα και Νύχτα." Χαρακτηριστικές είναι οι συμπληρωματικές μορφές που μοιάζουν να βγαίνουν η μία μέσα από την άλλη. Η αντίθεση τονίζεται με την εναλλαγή του άσπρου και μαύρου χρώματος: Οι λευκές πάπιες μοιάζουν να βγαίνουν μέσα από τις μαύρες προς την αντίθετη κατεύθυνση, γεμίζοντας με το σχήμα τους τον πίνακα. Επίσης, τα σχήματα χάνουν την ανεξάρτητη πραγματική τους υπόσταση, καθώς οι πάπιες μοιάζουν να γεννιούνται από τα άσπρα και μαύρα τετράγωνα του δαπέδου, ώσπου, παραμορφώμενες διαδοχικά, γίνονται ένα με αυτό. Η αντίθεση είναι συμμετρική στις δύο άκρες του πίνακα: Στη μια πλευρά το ποτάμι, το κάστρο, ο ανεμόμυλος, οι βάρκες και τα υπόλοιπα κτίσματα είναι λευκά, ενώ στην άλλη άκρη του πίνακα τα ίδια σχήματα είναι μαύρα. Αυτή η αντίθεση που επιτυγχάνει ο Escher με την τεχνοτροπία του δημιουργεί μια απώλεια της κοινής αίσθησης της πραγματικότητας και φέρνει το θεατή σε επαφή με ένα βαθύτερο επίπεδο ταύτισης.
Ο ίδιος, σχετικά με τον πίνακα και την τεχνική του, μας λέει:
"Πολύ πριν ανακαλύψω στην Alhambra μια οικειότητα με τους Μαυριτανούς στην κανονική διαίρεση του επιπέδου, είχα αναγνωρίσει αυτό το ενδιαφέρον σε μένα. Στην αρχή δεν είχα καμμιά ιδέα για αυτήν τη δυνατότητα κατασκευής των σχημάτων μου. Δεν γνώριζα κανέναν "βασικό κανόνα" και προσπάθησα, χωρίς σχεδόν να ξέρω τι έκανα, να ταιριάξω μεταξύ τους συμπληρωματικά σχήματα στα οποία προσπαθούσα να δώσω τη μορφή ζώων... Η εμπειρία μου δίδαξε ότι οι μορφές των πουλιών και των ψαριών είναι οι πιο υποσχόμενες για το παιχνίδι της κανονικής διαίρεσης του επιπέδου. Η μορφή ενός πουλιού που πετά έχει ακριβώς τη σωστή γωνία, καθώς οι προεξοχές και τα περιθώρια που αφήνει δεν είναι ούτε πολύ έντονα ούτε πολύ αμυδρά. Επιπλέον, έχει ένα χαρακτηριστικό σχήμα, από πάνω και από κάτω, από μπροστά και από το πλάι... Αυτή η τόσο συναρπαστική προοπτική της διαίρεσης του επιπέδου... Η δυναμική ισορροπία ανάμεσσα στα σχήματα... οδήγησε στη δημιουργία πολλών αντιγράφων. Εκεί είναι που η αναπαράσταση των αντιθέτων κάθε είδους προκύπτει. Γιατί δεν οδηγείται άραγε κάποιος με τρόπο φυσικό σε ένα θέμα όπως το Μέρα και Νύχτα από τη διπλή λειτουργία των μαύρων και λευκών μοτίβων; Είναι νύχτα όταν το λευκό, ως αντικείμενο, εμφανίζεται πάνω στο μαύρο υπόβαθρο, και μέρα όταν οι μαύρες μορφές εμφανίζονται πάνω στο λευκό."