A) Ποιοι είναι οι παλαιότεροι ζωντανοί
οργανισμοί στον πλανήτη μας;
1. Εδώ είναι τα επτά παλαιότερα δέντρα στον
κόσμο που έχουν καταγραφεί*:
-
Γερουσιαστής
(Senator). Φλόριντα, ΗΠΑ. Ηλικία:
εκτιμάται ότι είναι 3.500 ετών.
Το δέντρο καταστράφηκε το 2012
από πυρκαγιά.
-
Γκραν
Αμπουέλο (Gran Abuelo). Χιλή. Ηλικία: 3.646 ετών.
-
Sarv-e Abarkuh. Ιράν. Ηλικία: εκτιμάται ότι είναι μεταξύ 4.000- 5.000 ετών.
-
Ίταμος
του Llangernyw (Llangernyw Yew). Ουαλία, Μεγάλη Βρετανία. Ηλικία: 4.000- 5.000 ετών.
-
Μαθουσάλας
(Methuselah). Καλιφόρνια,
ΗΠΑ. Ηλικία: 4.849 ετών.
-
Προμηθέας
(Prometheus). Νεβάδα, ΗΠΑ.
Ηλικία: 4.862 ετών.
Κόπηκε το 1964.
-
Ανώνυμο
Πεύκο. Καλιφόρνια, ΗΠΑ. Ηλικία: 5.071 ετών.
Θεωρείται το γηραιότερο δέντρο
στον κόσμο.
2.
Το
ίδιο άρθρο λέει:
«Αν και η ανθρωπότητα
καταστρέφει τον πλανήτη γρηγορότερα από ό, τι η Μητέρα Φύση μπορεί να
ανακάμψει, ευτυχώς εξακολουθούν να υπάρχουν φυσικά θαύματα σε αυτόν τον κόσμο
που έχουν επιβιώσει για χιλιάδες χρόνια. Όλα τα δέντρα αυτής της λίστας είναι ή
ήταν τουλάχιστον 3.500 ετών- δυστυχώς μερικοί από αυτούς τους αρχαίους γίγαντες
καταστράφηκαν από ανθρώπινα χέρια. Τα υπόλοιπα επιζώντα δέντρα αυτής της λίστας
προστατεύονται για να αποφευχθεί η καταστροφή τους, και το παλαιότερο από αυτά
έχει μια μυστική τοποθεσία που δεν αποκαλύπτεται στο κοινό. Με συνεχείς
προσπάθειες διατήρησης, ελπίζουμε ότι αυτά τα δέντρα θα ζήσουν για χιλιάδες
χρόνια ακόμα.» [1]
B) Η 6η μαζική εξαφάνιση
(Ανθρωπόκαινος εξαφάνιση)
3. Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια, η εξαφάνιση του
Ολόκαινου, που αλλιώς αναφέρεται ως η έκτη εξαφάνιση ή εξαφάνιση της
Ανθρωπόκαινου, είναι το συνεχιζόμενο γεγονός εξαφάνισης ειδών κατά τη διάρκεια
της παρούσας εποχής του Ολόκαινου, κυρίως ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης
δραστηριότητας. «Ανθρωπόκαινος» είναι ένας όρος που εισήχθη το 2000. Μερικοί
τώρα υποθέτουν ότι μια νέα γεωλογική εποχή έχει αρχίσει, με την πιο απότομη και
εκτεταμένη εξαφάνιση ειδών από την μαζική εξαφάνιση ειδών της Κρητιδικής-
Παλαιογενούς Περιόδου (της σχετικής με τους δεινόσαυρους) πριν από 66
εκατομμύρια χρόνια. [2]
4. Λέγεται ότι η προτελευταία μαζική
εξαφάνιση (εκείνη των δεινοσαύρων) προκλήθηκε είτε από μετεωρίτη είτε από
ηφαιστειακές εκρήξεις, είτε και από τους δύο αυτούς παράγοντες. Ωστόσο, είναι
πολύ πιθανό ότι οι δεινόσαυροι οδηγήθηκαν στην εξαφάνιση καταβροχθίζοντας τον
πλανήτη. Στο τέλος της εποχής τους, οι δεινόσαυροι είχαν γίνει τόσο μεγάλοι και
πολυάριθμοι που πιθανότατα εξάντλησαν τους φυσικούς πόρους. Αν αυτό αληθεύει,
τότε θα ήταν θέμα χρόνου να συμβεί μια φυσική καταστροφή (ούτε καν η
μεγαλύτερη), αναγκάζοντας τους δεινόσαυρους να λιμοκτονήσουν. Αυτός θα μπορούσε
επίσης να είναι ο λόγος για τον οποίο μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων τα
περισσότερα από τα είδη που επέζησαν ήταν μικρού μεγέθους.
C)
SETI (Search for Extra-Terrestrial Intelligence)
5. Το ινστιτούτο SETI δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, δεδομένου
ότι είναι διάσημο για τις αναζητήσεις του για εξωγήινους, καθώς και για την
αποτυχία του να βρει κάποιον από αυτούς. Έτσι, ο χαρακτήρας αυτής της οργάνωσης
έχει δύο πτυχές. Από τη μία πλευρά, ψάχνει με λάθος τρόπο (οι προηγμένοι
εξωγήινοι πολιτισμοί υποτίθεται ότι είναι αρκετά προηγμένοι ώστε να μην μπορούν
να εντοπιστούν). Από την άλλη, δεν ενδιαφέρονται πραγματικά ν’ ανακαλύψουν
κάποιον εξωγήινο, δεδομένου ότι ενδιαφέρονται κυρίως να περάσουν άσκοπα τον ελεύθερο
χρόνο τους (ούτε οι προηγμένοι πολιτισμοί θα ενδιαφέρονταν για την επικοινωνία
με το SETI).
D)
Ο Νέος Μεσαίωνας
6. Στο παρελθόν, οι περιβαλλοντικές και
ανθρωπιστικές κρίσεις αντιμετωπίστηκαν με νέα ανάπτυξη. Ωστόσο, αυτή τη φορά,
δεν υπάρχει περιθώριο για τέτοια ανάπτυξη. Δεν υπάρχει χώρος για γεωργική
εκμετάλλευση (και τα λίγα εναπομείναντα τροπικά δάση προστατεύονται τώρα), ενώ
οι φυσικοί πόροι έχουν εξαντληθεί (το πετρέλαιο εξαντλείται, ενώ χρειαζόμαστε
μερικούς αιώνες για να αξιοποιήσουμε πλήρως την πυρηνική σύντηξη). Ενώ μας πήρε
μόλις 150 χρόνια (από την αρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης) για να
καταστρέψουμε το περιβάλλον, θα χρειαζόμασταν πολύ περισσότερα χρόνια για να
ανακάμψουμε (τόσο εμείς όσο και το περιβάλλον).
7.
Αυτό
δεν είναι πρόβλεψη αλλά πραγματικότητα. Ιδού ένα παράδειγμα:
«Πόσος χρόνος χρειάζεται για
να σχηματιστεί ένα νέο είδος; Όχι τόσο γρήγορα- οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι η
διαρκής εξελικτική αλλαγή διαρκεί περίπου ένα εκατομμύριο χρόνια.» [3]
8. Έτσι, ακόμα κι αν σταματούσαμε να
καταστρέφουμε τον πλανήτη μας τώρα, θα χρειάζονταν χιλιάδες χρόνια για να
ανακάμψουν παρθένα δάση με αρχαία δέντρα, και εκατομμύρια χρόνια για να
εμφανιστούν νέα είδη. Έχουμε ήδη προκαλέσει τόσο μεγάλη ζημιά στο περιβάλλον
που θα πρέπει να είμαστε αρκετά υπομονετικοί ώστε να περιμένουμε όχι μόνο
μερικές χιλιάδες χρόνια για την αποκατάσταση των δασών με αρχαία δέντρα, αλλά
και μερικά εκατομμύρια χρόνια για την εμφάνιση νέων ειδών.
9. Προφανώς, κατά τη διάρκεια του ίδιου
χρονικού διαστήματος (υποθέτοντας ότι θα είμαστε ακόμα εδώ), θα έχουμε
εξελιχθεί αρκετά ώστε να έχουμε γίνει ένας «πράσινος» (οικολογικός) πολιτισμός.
Αλλά όταν και αν φτάσουμε σε ένα τέτοιο στάδιο, τι θα σκεφτούμε για το σκοτεινό
παρελθόν μας; Πώς θα αντιμετωπίζαμε τότε άλλους εξωγήινους πολιτισμούς (που
πιθανώς θα έχουμε ανακαλύψει), οι οποίοι θα έκαναν στον πλανήτη τους αυτό που
κάναμε στον δικό μας πλανήτη στο παρελθόν; Θα είχε νόημα να έρθουμε σε επαφή
μαζί τους; Αν όχι, τότε αυτή είναι η εξήγηση γιατί κανένας προηγμένος
πολιτισμός δεν μπήκε ποτέ στον κόπο να επικοινωνήσει μαζί μας, ή να μας
ενημερώσει για την ύπαρξή του μέχρι τώρα.
E) Γνωρίζουμε περισσότερα για το Σύμπαν παρά
για τον δικό μας πλανήτη.
10. Αυτό είναι ένα σχετικό άρθρο:
«Λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν
γνωρίζουμε πόσο μεγάλο είναι το διάστημα (ή ακόμα και αν υπάρχει μόνο ένα Σύμπαν),
μπορούμε να πούμε με εύλογη βεβαιότητα ότι πιθανότατα γνωρίζουμε περισσότερα
για τον ωκεανό από ό, τι γνωρίζουμε για το Σύμπαν.
Αλλά μην βιαστείτε, γιατί αυτό
δεν ισχύει πραγματικά: Οι γνώσεις μας για τον ωκεανό- σε σύγκριση με τις
γνώσεις μας για το διάστημα που γνωρίζουμε και μπορούμε να εξερευνήσουμε- είναι
συγκλονιστικά πενιχρές. Σκεφτείτε ότι έχουμε στείλει 12 άτομα στο φεγγάρι από
το 1969 σε μια χούφτα αποστολών, ενώ μόνο τρεις άνθρωποι έχουν κατέβει στο
βαθύτερο μέρος του ωκεανού, στην τάφρο των Μαριανών. Ο ωκεανός καταλαμβάνει
περίπου το 71% της επιφάνειας της Γης, αλλά το 95% του ωκεανού είναι εντελώς
ανεξερεύνητο.» [4]
11. Γιατί δεν γνωρίζουμε περισσότερα για τους
ωκεανούς; Αυτή είναι μια εξήγηση:
«Είναι πραγματικά ένα δύσκολο
μέρος για να εργαστεί κάποιος. Με πολλούς τρόπους, είναι ευκολότερο να βάλεις
ένα άτομο στο διάστημα παρά να στείλεις ένα άτομο στον πυθμένα του ωκεανού.
Πρώτον, η πίεση που ασκείται από το νερό είναι τεράστια. Είναι το ισοδύναμο
ενός ατόμου που προσπαθεί να βαστάξει 50 τζάμπο τζετ. Είναι επίσης ένα μέρος σκοτεινό
και κρύο. Σε αντίθεση με το διάστημα όπου μπορείτε να δείτε τα πάντα, μόλις βρεθείτε
στο βάθος του ωκεανού δεν μπορείτε να δείτε τίποτα επειδή το φως δεν μπορεί να διεισδύσει
πολύ βαθιά. Είναι ένα δύσκολο μέρος για έρευνες. Οι δορυφόροι είναι εξαιρετικοί
για να μας δώσουν μια ευρεία εικόνα της επιφάνειας του ωκεανού. Μπορούμε να
μετρήσουμε τη θερμοκρασία· μπορούμε
να μετρήσουμε το χρώμα των ωκεανών· μπορούμε να μετρήσουμε τους ανέμους, τα κύματα και τη στάθμη της θάλασσας.
Αλλά αυτό που δεν μπορούμε να κάνουμε σήμερα από το διάστημα είναι να
κοιτάξουμε μέσα στα βάθη του ωκεανού.» [5]
12. Είναι, επομένως, η αναζήτηση για ΑΤΙΑ (Άγνωστης
Ταυτότητας Ιπτάμενα Αντικείμενα) και εξωγήινους ένα υποπροϊόν της δικής μας
άγνοιας και φαντασίας, μια προβολή της δικής μας ξενοφοβίας (φόβος για το
άγνωστο) ή το αποτέλεσμα της δικής μας ανάγκης να βρούμε μερικούς νέους θεούς
στους οποίους θα μπορούσαμε να στηριχθούμε;
F)
Υπεροργανισμοί
13. Ίσως τέτοιοι προηγμένοι πολιτισμοί και
κοινωνίες (ομάδες και αποικίες) να υπάρχουν ήδη στον πλανήτη μας εδώ και
εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Ονομάζονται υπεροργανισμοί. Αυτή είναι
μια περιγραφή:
«Ένας υπεροργανισμός είναι μια
ομάδα συνεργιστικά αλληλεπιδρώντων οργανισμών του ίδιου είδους. Ο όρος
υπεροργανισμός χρησιμοποιείται συχνότερα για να περιγράψει μια κοινωνική μονάδα
ζώων, όπου ο καταμερισμός της εργασίας είναι πολύ εξειδικευμένος, και όπου τα
άτομα δεν είναι σε θέση να επιβιώσουν μόνα τους για παρατεταμένες περιόδους. Τα
μυρμήγκια (ή οι μέλισσες) είναι παραδείγματα ενός τέτοιου υπεροργανισμού. Η
έννοια του υπεροργανισμού εγείρει το ερώτημα τι πρέπει να θεωρείται άτομο.
Μερικοί επιστήμονες έχουν προτείνει ότι μεμονωμένα ανθρώπινα όντα μπορούν να
θεωρηθούν ως «υπεροργανισμοί».» [6]
14. Είναι σίγουρα λανθασμένο ότι μερικοί
άνθρωποι (που θεωρούν τους εαυτούς τους επιστήμονες) δεν συνειδητοποιούν ότι
ένα μεμονωμένο ανθρώπινο ον δεν είναι υπεροργανισμός. Ένας υπεροργανισμός
μπορεί να είναι μια κοινωνία (μια ομάδα) ανθρώπων που εργάζονται μαζί για το
κοινό όφελος. Η έννοια του υπεροργανισμού πρέπει να περιλαμβάνει τόσο βιολογικά
όσο και κοινωνιολογικά κριτήρια. Οι μέλισσες και τα μυρμήγκια, για παράδειγμα,
δεν είναι απλώς «μια συλλογή μικροβίων και γονιδίων που αναφέρονται στο ίδιο
είδος», αλλά μεμονωμένες οντότητες του ίδιου είδους που παρουσιάζουν επίσης
κοινωνική συμπεριφορά (το «πνεύμα της κυψέλης»). Έτσι, μόνο ένας αδαής ή
εγωπαθής θα θεωρούσε τον εαυτό του υπεροργανισμό. Και αυτό είναι το αιώνιο
πρόβλημα της ανθρωπότητας: δεν μπορέσαμε ποτέ να μάθουμε να ζούμε μαζί ως είδος,
και να συνεργαζόμαστε με τη φύση για χάρη όχι μόνο του εαυτού μας αλλά και
οποιουδήποτε άλλου είδους.
G)
Το «πνεύμα της κυψέλης»
15.
Αυτό
είναι ένα παράδειγμα. Μια αποικία μελισσών μπορεί να αποτελείται από 50.000
άτομα (συμπεριλαμβανομένων των εργατριών, των κηφήνων και της βασίλισσας). Ας
ονομάσουμε αυτόν τον αριθμό Ν. Η μέση
διάρκεια ζωής, την οποία μπορούμε να ονομάσουμε L, μιας καλοκαιρινής
μέλισσας είναι περίπου 30 ημέρες. Έτσι, για έναν πληθυσμό N = 50.000 μέλισσες, η βασίλισσα πρέπει να γεννήσει
50.000 αυγά σε 30 ημέρες (περίπου 1.600 αυγά ανά ημέρα). Ας ονομάσουμε αυτό το
ποσοστό R. Έτσι, για ένα δεδομένο πληθυσμό έχουμε,
16.
Αυτό
που έχει σημασία σε αυτή την εξίσωση δεν είναι πόσο καιρό ζει ένα άτομο, αλλά ποιος
είναι ο ρυθμός αναπαραγωγής (R) της αποικίας. Σε ανθρώπινους όρους, αν
πάρουμε μια πόλη N
= 50.000 ανθρώπων, και
κάθε άτομο ζει κατά μέσο όρο L
= 80 χρόνια, τότε η πόλη
χρειάζεται R
= N / L = 625 νέα άτομα ετησίως για να διατηρήσει τον
πληθυσμό της. Αλλά η πόλη θα μπορούσε επίσης να διατηρήσει τον ίδιο πληθυσμό με
έναν αριθμό περίπου 1.600 νέων ατόμων την ημέρα, αν η μέση διάρκεια ζωής των
ανθρώπων ήταν μόλις 30 ημέρες (όπως στην περίπτωση των μελισσών).
17.
Κάποιος
τώρα θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι 30 ημέρες δεν είναι αρκετές για να
αποκτήσει ένας άνθρωπος την απαραίτητη γνώση και επιδεξιότητα που αρμόζει σ’ ένα
προηγμένο και ευφυές είδος. Ωστόσο, η ίδια γνώση και νοημοσύνη μπορεί να
αποθηκευτεί μέσα στην κοινωνία (κατ’ αναλογία με την κυψέλη των μελισσών) αντί
για τον εγκέφαλο ενός μεμονωμένου μέλους. Με αυτή την έννοια, ενώ κάθε μέλος
αυτής της κοινωνίας θα εξαρτάται πλήρως από την κοινωνία του για να επιβιώσει
και να μάθει νέες δεξιότητες, η κοινωνία ως υπεροργανισμός θα περιλαμβάνει όλες
τις απαραίτητες πληροφορίες σε συλλογικό επίπεδο.
18.
Δεν
έχει σημασία πόσο ζει κάποιος, αρκεί κάποιος άλλος να πάρει τη θέση του, τόσο
από την άποψη της βιολογίας όσο και της συμπεριφοράς. Αλλά εμείς οι άνθρωποι
είμαστε πολύ πεισματάρηδες και εγωκεντρικοί για να συνειδητοποιήσουμε και να
δεχτούμε αυτή την αλήθεια. Με λίγα λόγια, εάν η μέση ανθρώπινη διάρκεια ζωής
αυτή τη στιγμή είναι περίπου 80 χρόνια, ενώ τα ανθρώπινα όντα άνω των 40 ετών
μπορούν να θεωρηθούν ηλικιωμένα, εάν μειώσουμε τη μέση διάρκεια ζωής στα 40
χρόνια και διπλασιάσουμε τον ρυθμό αναπαραγωγής, τότε θα έχουμε μια πολύ
υγιέστερη και πιο ενεργή κοινωνία, χωρίς να μειώσουμε τον αριθμό των ατόμων που
την απαρτίζουν. Αλλά πόσοι από εμάς θα δέχονταν οικειοθελώς να τερματιστεί η
ζωή τους στην ηλικία των 40 ετών;
H) Σώζοντας τον πλανήτη Γη (SAPE)
19. Σε αυτό το χρονικό σημείο όπου έχουμε
φτάσει ως είδος, το μόνο πράγμα που πραγματικά έχει σημασία είναι η προστασία
και διατήρηση του περιβάλλοντος. Η γενική στάση- ότι η παρέμβαση στη φύση είναι
απαραίτητη-, είναι προβληματική και πιθανώς εντελώς λανθασμένη. Ενώ η φύτευση
ενός νέου δέντρου ή η διαχείριση του ποια και πόσα δέντρα πρέπει να κόψουμε δεν
είναι κακή ιδέα, η προσπάθεια πρόληψης μεγάλων φυσικών καταστροφών (όπως
κρούσεις κομητών ή ηφαιστειακές εκρήξεις) είναι δύσκολη, αν όχι αδύνατη. Ενώ ο
ανθρωπικός εγωισμός δεν μας αφήνει να συνειδητοποιήσουμε ότι ένα είδος δεν
μπορεί ούτε να υπάρξει για πάντα ούτε να κατακτήσει ολόκληρο το Σύμπαν, η
φυσική εξέλιξη έρχεται σε κύκλους, οι οποίοι, ανεξάρτητα από το πόσο μπορεί να
διαρκέσουν, τελικά ολοκλρώνονται. Πόσο καλά λοιπόν είμαστε προετοιμασμένοι ή
έχουμε συνειδητοποιήσει αυτή την κοσμική αλήθεια, ώστε να αφήσουμε τον εαυτό
μας να ζήσει σε αρμονία με τη φύση, αφήνοντας ταυτόχρονα άλλα είδη να
εξελιχθούν, έτσι ώστε κάποιο από αυτά τα είδη να είναι ο διάδοχός μας στο
μέλλον;
20.
Και
λέγοντας «διάδοχος» δεν εννοώ υπολογιστές και ρομπότ. Τα βιολογικά είδη είναι
πολύ πιο ισχυρά και επιτυχημένα από τα τεχνητά είδη. Σκεφτείτε για παράδειγμα
πώς ένα ρομπότ θα μπορούσε να αναπαραχθεί ή να θεραπεύσει τις πληγές του και να
βρει τροφή, ενώ για τα ζωντανά (βιολογικά) πλάσματα αυτές οι διαδικασίες είναι
αυτοσυντηρούμενες και συμβαίνουν φυσικά. Εάν η τεχνητή νοημοσύνη επρόκειτο να
επικρατήσει της φυσικής νοημοσύνης, αυτό θα είχε ήδη συμβεί κατά τη διάρκεια
των 13,8 δισεκατομμυρίων ετών εξέλιξης στο Σύμπαν (ένας προηγμένος εξωγήινος
πολιτισμός θα είχε ήδη κατακτήσει τον Γαλαξία με κάποιο είδος τεχνητής
νοημοσύνης). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η βιολογική ζωή και η
συναισθηματική νοημοσύνη είναι τόσο σημαντικές και αξεπέραστες. Αυτός είναι
επίσης ο λόγος για τον οποίο η σοφία είναι ένα αναπόφευκτο αποτέλεσμα της
εξέλιξης της νοημοσύνης, έτσι ώστε αν ένα είδος φτάσει στο στάδιο της σοφίας
πριν αυτοκαταστραφεί, θα συμβιβαστεί τελικά με τη φυσική πραγματικότητα (τον
κύκλο της γέννησης και του θανάτου), και θα ενσωματωθεί πλήρως στη φύση ως
προηγμένος υπεροργανισμός (όπως έχουν ήδη κάνει τα μυρμήγκια ή οι μέλισσες).
I) Και για να αναφέρω μερικά ρητά:
«Οποιαδήποτε επαρκώς προηγμένη τεχνολογία δεν
διακρίνεται από τη μαγεία».
Άρθουρ Κλαρκ
«Αν η μέλισσα εξαφανιζόταν από προσώπου γης, ο άνθρωπος θα είχε μόνο
τέσσερα χρόνια ζωής».
Άλμπερτ Αϊνστάιν;
«Κάθε επαρκώς προηγμένος πολιτισμός δεν
διακρίνεται από τη φύση».
(Δικό μου)
21.
Ακόμα
κι αν βρίσκαμε μια εναλλακτική διαδικασία από την επικονίαση για την παραγωγή
τροφίμων, ένας κόσμος χωρίς μέλισσες θα ήταν ένα πολύ άχρωμος τόπος για να ζει
κάποιος.
22.
Αυτό
συμβαίνει αυτή τη στιγμή....
J) Ποιος θέλει να ζήσει ένα εκατομμύριο
χρόνια;...
[1]:
[http://www.oldest.org/nature/trees/]
[2]: [https://en.wikipedia.org/wiki/Holocene_extinction]
[3]: [https://phys.org/news/2011-08-fast-evolutionary-million-years.html]
[4]: [https://science.howstuffworks.com/environmental/earth/oceanography/deep-ocean-exploration.htm]
[5]: [https://www.nasa.gov/audience/forstudents/5-8/features/oceans-the-great-unknown-58.html]
[6]: [https://en.wikipedia.org/wiki/Superorganism]
9/19/2018
Εικόνα: [http://www.oldest.org/nature/trees/]
† SAPE: SAve Planet Earth
*Οι ηλικίες των γηραιότερων δέντρων αναφέρονται σε μεμονωμένα δέντρα.
Διαφορετικά, η ηλικία της παλαιότερης κλωνικής αποικίας δέντρων, του Pando, υπολογίζεται σε 80.000, ή ακόμα και
1.000.000 χρόνια.
[https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_oldest_trees#Clonal_trees]
Στην τελευταία περίπτωση, ο χρόνος που θα χρειαστεί για να ανακάμψουν
πλήρως οι κλωνικές αποικίες δέντρων στον πλανήτη, είναι ίσος με τον εκτιμώμενο
χρόνο που χρειάζεται για να εμφανιστεί ένα νέο είδος - 1.000.000 χρόνια.