ΠΑΡΑ ΔΗΜΟΝ ΟΝΕΙΡΩΝ: Το μαύρο στο κουτί

Α) Να ζει κανείς ή να μην ζει;

1. Ιδού το ερώτημα... Ή μήπως όχι; Ζούμε ή δεν ζούμε; Με άλλα λόγια, υπάρχουμε πραγματικά;

2. Έχουμε μια ισχυρή εντύπωση για την πραγματικότητα. Αυτό οφείλεται εν μέρει στον πόνο (τα ερεθίσματα του σώματος) που αισθανόμαστε, και εν μέρει στην πεποίθηση (τη λειτουργία της ψυχής) ότι υπάρχουμε πραγματικά.

3. Ενώ όμως ο πόνος, και γενικά τα εξωτερικά και εσωτερικά ερεθίσματα, παράγουν αυτόματες απαντήσεις, οι οποίες αν και προάγουν δεν προϋποθέτουν τη συνείδησή μας, η πίστη μας στη ζωή και στον εαυτό μας είναι αυτό που μας κάνει να νιώθουμε χρήσιμοι και περιζήτητοι.

4. Είναι η εντύπωση που έχουμε για την ύπαρξή μας αναγκαία ή ικανή συνθήκη της ύπαρξης; Υπάρχουμε πραγματικά επειδή το πιστεύουμε ή το σκεφτόμαστε; Ή αρκεί να υπάρχουμε, είτε το σκεφτόμαστε είτε όχι;

Β) Η γάτα του Σρέντινγκερ

5. Η γάτα του Σρέντινγκερ είναι ένα πείραμα σκέψης για τη φύση της κβαντικής φυσικής. Για να περιγράψει αυτό το πείραμα, ο Σρέντινγκερ έγραψε: «Μια γάτα είναι κλειδωμένη μέσα σε έναν ατσάλινο θάλαμο, μαζί με την ακόλουθη συσκευή (η οποία πρέπει να ασφαλιστεί έναντι άμεσης παρεμβολής από τη γάτα): σε έναν μετρητή Γκάιγκερ, υπάρχει ένα μικροσκοπικό κομμάτι ραδιενεργού ουσίας, τόσο μικρό, που ίσως, κάποια στιγμή, ένα από τα άτομα διασπάται, αλλά ίσως, με την ίδια πιθανότητα, κανένα δεν διασπάται. Εάν τελικά αυτό συμβεί, ο σωλήνας του μετρητή εκκενώνεται, και, μέσω ενός ρελέ, ένα σφυρί θρυμματίζει μια μικρή φιάλη με υδροκυανικό οξύ. Αν κάποιος έχει αφήσει αυτό το σύστημα ελεύθερο για μια ώρα, θα πει ότι η γάτα εξακολουθεί να ζει αν στο μεταξύ κανένα άτομο δεν έχει διασπαστεί. Η κυματοσυνάρτηση ολόκληρου του συστήματος το εκφράζει αυτό εμπεριέχοντας τόσο τη ζωντανή όσο και τη νεκρή γάτα (συγχωρέστε μου την έκφραση) αναμεμειγμένες σε ίσα μέρη.

6. Με απλά λόγια, ο Σρέντινγκερ είπε πως αν τοποθετήσουμε μια γάτα, μαζί με κάτι που θα μπορούσε να σκοτώσει τη γάτα (π.χ. ένα ραδιενεργό στοιχείο), σε ένα κουτί, και σφραγίσουμε αυτό το κουτί, δεν θα μάθουμε αν η γάτα είναι νεκρή ή ζωντανή μέχρι να ανοίξουμε το κουτί, έτσι ώστε μέχρι τότε (μέχρι να ανοίξουμε το κουτί) η γάτα μπορεί να είναι, τρόπον τινά, τόσο «νεκρή όσο και ζωντανή.» Αυτός ο συλλογισμός χρησιμοποιείται για να αναπαραστήσουμε πώς λειτουργεί μια επιστημονική θεωρία. Κανείς δεν ξέρει εκ των προτέρων αν κάποια επιστημονική θεωρία είναι σωστή ή λάθος εωσότου η εν λόγω θεωρία να δοκιμαστεί και να αποδειχθεί. [1]

Γ) Η ερμηνεία των πολλών κόσμων

7. Μπορεί μια γάτα να είναι νεκρή και ζωντανή (σαν κάποιο είδος ζόμπι); Αν και μπορεί να φαίνεται παράλογος στο πλαίσιο της καθημερινής εμπειρίας, ένας τέτοιος ισχυρισμός μπορεί να έχει κάποια βάση στην επιστημονική θεωρία.

8. Μια τέτοια θεωρία είναι η ερμηνεία των πολλών κόσμων της κβαντικής μηχανικής, η οποία διατυπώθηκε από τον Χιου Έβερετ, και η οποία δεν ξεχωρίζει την παρατήρηση ως ειδική διαδικασία. Στην ερμηνεία των πολλών κόσμων, τόσο οι ζωντανές όσο και οι νεκρές καταστάσεις της γάτας συνεχίζουν να υπάρχουν μετά το άνοιγμα του κουτιού, αλλά είναι αποσυζευγμένες μεταξύ τους. Με άλλα λόγια, όταν ανοίξει το κουτί, ο παρατηρητής και η γάτα διαχωρίζονται σε έναν παρατηρητή που κοιτάζει ένα κουτί με μια νεκρή γάτα, και έναν παρατηρητή που κοιτάζει ένα κουτί με μια ζωντανή γάτα. Αλλά δεδομένου ότι οι νεκρές και ζωντανές καταστάσεις δεν είναι μεταξύ τους συζευγμένες, δεν υπάρχει αποτελεσματική επικοινωνία ή αλληλεπίδραση μεταξύ τους.

9. Όταν ανοίξει το κουτί, ο παρατηρητής συζεύγνυται με τη γάτα, έτσι ώστε σχηματίζονται «καταστάσεις του παρατηρητή» που αντιστοιχούν στο ότι η γάτα είναι ζωντανή και νεκρή. Κάθε κατάσταση του παρατηρητή είναι συζευγμένη ή συνδεδεμένη με τη γάτα, έτσι ώστε η «παρατήρηση της κατάστασης της γάτας» και η «κατάσταση της γάτας» αντιστοιχούν μεταξύ τους. Η κβαντική αποσύζευξη διασφαλίζει ότι τα διαφορετικά αποτελέσματα δεν έχουν αλληλεπίδραση μεταξύ τους.

10. Ο Ρότζερ Πένροουζ το επικρίνει αυτό: «Θα ήθελα να καταστήσω σαφές ότι αυτό, ως έχει, απέχει πολύ από το να αποτελεί την επίλυση του παράδοξου της γάτας. Γιατί δεν υπάρχει τίποτα στον φορμαλισμό της κβαντικής μηχανικής που να απαιτεί ότι μια κατάσταση συνείδησης δεν μπορεί να περιλαμβάνει την ταυτόχρονη αντίληψη μιας ζωντανής και μιας νεκρής γάτας. [2]

Δ) Είναι η Συνείδηση η λύση;

11. Το πρόβλημα, ωστόσο, στο νοητικό πείραμα του Σρέντιγκερ δεν είναι η ταυτόχρονη αντίληψη και των δύο καταστάσεων (μια γάτα νεκρή και ζωντανή), αλλά ο ταυτοχρονισμός μεταξύ του παρατηρητή και του αντικειμένου της παρατήρησης (της γάτας, νεκρής ή ζωντανής). Αλλά αυτό που είναι ταυτόχρονο στη διαδικασία της παρατήρησης, είναι στην πραγματικότητα η δική μας αντίληψη του γεγονότος.

12. Ας φανταστούμε λοιπόν ότι έχουμε απλά ένα μαύρο κουτί (ένα κουτί που υποτίθεται ότι είναι άδειο). Το ότι το κουτί είναι άδειο είναι μια απλή υπόθεση (ένα αξίωμα). Αλλά μόλις κάνουμε αυτή την υπόθεση, φαίνεται ότι το κουτί γεμίζει με τη σκέψη μας (η οποία είναι αυθόρμητη). Έτσι, το κουτί παύει να είναι ένα άδειο πράγμα μόλις το σκεφτούμε.

13. Επιπλέον, όχι μόνο το κουτί γεμίζει με κάτι (τη δική μας σκέψη), αλλά αποκτά επίσης υπόσταση, επειδή δεν είμαστε σε θέση να πούμε αν το ίδιο το κουτί υπήρχε πριν το σκεφτούμε. Επομένως, το θεμελιώδες ερώτημα δεν είναι απλώς αν υπήρχε κάτι μέσα στο κουτί του Σρέντιγκερ, αλλά αν υπήρχε το κουτί (είτε άδειο είτε γεμάτο) εξαρχής.

14. Αλλά πού βρίσκεται τελικά το κουτί, αφού το μόνο μέρος που θα μπορούσε αρχικά να βρίσκεται είναι το δικό μας μυαλό; Επιπλέον, υπήρχε το μυαλό μας, μαζί με όλο το περιεχόμενό του, πριν το σκεφτούμε; Πώς μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε σκέψη αν δεν υπάρχει ο νους που την εμπεριέχει; Εφόσον η σκέψη δεν μπορεί να παραχθεί χωρίς το νου, ενώ ο νους δεν μπορεί να γίνει αντιληπτός χωρίς τη σκέψη, τότε η σκέψη και ο νους χρειάζονται για να έχουμε τη γνώση οποιουδήποτε πράγματος μπορεί να υπάρχει.

15. Στην πραγματικότητα, το κουτί θα μπορούσε να πάρει τη θέση οποιουδήποτε είδους αντικειμένου- συμπεριλαμβανομένων και ημών των ίδιων. Μόλις παρατηρήσουμε ένα αντικείμενο, το αντικείμενο γίνεται πραγματικό, ενώ ταυτόχρονα η δική μας συνείδηση αποκτά νόημα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πριν από την παρατήρηση δεν υπήρχε ούτε το υποκείμενο ούτε το αντικείμενο της παρατήρησης. Αυτό που φαίνεται να είναι σημαντικό στη διαδικασία δεν είναι ούτε εμείς ούτε το αντικείμενο. Τόσο εμείς όσο και το αντικείμενο είμαστε μέρος μιας διαδικασίας σκέψης- της εξέλιξης της Συνείδησης μέσα στο Σύμπαν.

Ε) Το «μαύρο στο κουτί»

16. Μπορούμε τώρα να αναρωτηθούμε ξανά: Υπήρχε το Σύμπαν πριν το παρατηρήσουμε; Υπάρχουμε όταν δεν δίνουμε προσοχή στην ίδια μας την ύπαρξη; Μόλις έχουμε συνείδηση για τον κόσμο που μας περιβάλλει, ο κόσμος αρχίζει επίσης να αλλάζει. Αλλά αφού είμαστε μέρος του κόσμου, μόλις ο κόσμος αρχίσει να αλλάζει, αλλάζουμε κι εμείς. Έτσι, γινόμαστε μέρος αυτού που παρατηρούμε μόλις το παρατηρήσουμε, ενώ στη διαδικασία αποκτάμε κάποια απόδειξη της ύπαρξής μας. Επομένως, ο «παρατηρητής που παρατηρεί το αντικείμενο» δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα αυτοαναφορικό επιχείρημα.

[1]: [https://simple.wikipedia.org/wiki/Schr%C3%B6dinger%27s_cat]