Ο θεός Χνουμ πλάθει τον άνθρωπο στον πηλό, ενώ πίσω του ακολουθεί ο θεός Θώθ (Ερμής ο Τρισμέγιστος)
Corpus Hermeticum I:
Ερμή του
Τρισμέγιστου Ποιμάνδρης
Νεοελληνική
απόδοση:
Μάριος
Βάλβης-Γερογιάννης
(Πανεπιστήμιο
Πατρών)
1. Στοχαζόμουν κάποτε τα όντα
και η σκέψη μου είχε ανέλθει σε μεγάλα ύψη. Όταν σταμάτησαν οι σωματικές μου
αισθήσεις, όπως παθαίνουν οι αποκοιμισμένοι από το πολύ φαΐ ή τη σωματική
κούραση, μου φάνηκε κάποιο ον πελώριο, πέρα από τα προσδιορίσιμα μεγέθη, να
φωνάζει το όνομά μου και να μου λέει: Τι θες να ακούσεις και να δεις, και με τη
σκέψη σου να μάθεις και να κατανοήσεις;
2. – Απαντώ εγώ: Εσύ ποιος
είσαι; – Εγώ, λέει, είμαι ο Ποιμάνδρης, ο Νους της ύπατης Εξουσίας· γνωρίζω
αυτό που θες, και βρίσκομαι παντού μαζί σου.
3. – Απαντώ εγώ: Επιθυμώ να
μάθω τα όντα, να καταλάβω τη φύση τους και να γνωρίσω τον Θεό. Πόσο πολύ, είπα,
θέλω να σε ακούσω! – Μου λέει πάλι: Κράτα γερά στο μυαλό σου όσα θες να μάθεις,
και εγώ θα σ’ τα διδάξω.
4. Αφού είπε αυτό, η μορφή του
άλλαξε, και αμέσως τα πάντα ανοίχθηκαν εμπρός μου αυτοστιγμεί, και αντικρίζω
θέαμα δίχως όρια: όλα έγιναν φως, καθαρό και χαρμόσυνο, και βλέποντάς το το
ερωτεύθηκα. Και μετά από λίγο κατέβηκε σκοτάδι, το οποίο δημιουργήθηκε με τη
σειρά του, τρομακτικό και θεοσκότεινο, κουλουριασμένο ελικοειδώς, έτσι που να
το παρομοιάζω με φίδι. Έπειτα το σκοτάδι άλλαξε σε κάποιου είδους υγρή φύση,
που ήταν ανείπωτα ταραγμένη και ανέδιδε καπνό, σαν από φωτιά, και έβγαζε ήχο
απερίγραπτο και θρηνώδη. Ύστερα ένα άναρθρο βούισμα ακουγόταν από αυτήν, με
αποτέλεσμα να το φαντάζομαι ως τη φωνή της φωτιάς.
5. Και από το φως… ο Λόγος απλώθηκε πάνω στη φύση, και καθάρια φωτιά ανέβηκε από την υγρή φύση ψηλά
προς τα πάνω. Ήταν ευκίνητη και διαπεραστική, και δραστήρια ταυτόχρονα, και ο
αέρας που ήταν ανάλαφρος ακολούθησε την πύρινη πνοή, ανεβαίνοντας από τη γη και
το νερό μέχρι τη φωτιά, ώστε να φαίνεται ότι ο ίδιος κρεμιέται από εκείνη. Όμως
η γη και το νερό παρέμεναν ανακατεμένα, κατά τρόπο που να μην ξεχωρίζει η γη
από το νερό, και ανακινούνταν εξαιτίας της πνοής του Λόγου που περνούσε από
πάνω τους σε ακτίνα ακοής.
6. Και ο Ποιμάνδρης μού λέει:
Κατάλαβες αυτό το θέαμα και τι σημαίνει; – Και εγώ απάντησα: Θα το μάθω. – Το
φως εκείνο, είπε, είμαι εγώ ο Νους, ο Θεός σου, που προϋπάρχω της υγρής φύσης
που εμφανίσθηκε από το σκοτάδι, ενώ ο φωτεινός Λόγος που ξεπήδησε από τον Νου
είναι ο γιος του Θεού. – Πώς έτσι; ρωτάω. – Μάθε λοιπόν το εξής: αυτό που
βλέπει και ακούει μέσα σου είναι ο Λόγος, ενώ ο Νους σου είναι ο πατέρας
Θεός. Γιατί δεν διαχωρίζονται μεταξύ τους, αφού η ένωσή τους είναι η ζωή. – Σε
ευχαριστώ, είπα εγώ. – Αλλά πρόσεχε το φως και αναγνώριζέ το.
7. Αφού είπε αυτά, με κοίταξε
κατ’ ευθείαν στο πρόσωπο για πολλή ώρα, ώστε έτρεμα στη θέα του. Και όταν
σήκωσε το κεφάλι, βλέπω στον νου μου το φως να αποτελείται από αναρίθμητες
Δυνάμεις, και έναν άπειρο κόσμο να έχει δημιουργηθεί, και τη φωτιά να περιβάλλεται
από πολύ μεγάλη δύναμη, και να έχει ακινητοποιηθεί υποταγμένη. Και εγώ αυτά
στοχαζόμουν βλέποντάς τα χάρη στον λόγο του Ποιμάνδρη.
8. Και όσο ήμουν κατάπληκτος,
μου λέει πάλι: Είδες νοερώς την αρχετυπική μορφή, που προηγείται της
απεριόριστης αρχής· αυτά είπε ο Ποιμάνδρης σε μένα. – Τα φυσικά στοιχεία,
λοιπόν, ρωτάω εγώ, από πού προήλθαν; – Εκείνος πάλι απάντησε στο ερώτημά μου:
Από τη βούληση του Θεού, η οποία, αφού πήρε τον Λόγο και είδε τον όμορφο
κόσμο, τον μιμήθηκε καθώς έγινε κόσμος μέσω των δικών της στοιχείων και των
δικών της γεννημάτων – των ψυχών.
9. Και ο Νους, ο Θεός, που
είναι ανδρόγυνος και προϋπάρχει ως ζωή και φως, γέννησε με τον Λόγο άλλον Νου,
τον Δημιουργό, που, ως θεός της φωτιάς και της πύρινης πνοής, δημιούργησε επτά
Διοικητές, οι οποίοι περιβάλλουν κυκλικά τον αισθητό κόσμο, και η διοίκησή τους
καλείται Ειμαρμένη.
10. Ο Λόγος του Θεού πήδησε
αμέσως από τα κατώτερα και βαρύτερα στοιχεία στο αμόλυντο δημιούργημα της
φύσης, και ενώθηκε με τον Δημιουργό Νου (γιατί ήταν ομοούσιοι), και έμειναν τα
κατώτερα και βαρύτερα στοιχεία της φύσης δίχως λογική, με αποτέλεσμα να είναι
σκέτη ύλη.
11. Και μαζί με τον Λόγο ο
Δημιουργός Νους, που περιβάλλει τους κύκλους και τους στροβιλίζει ορμητικά,
έθεσε σε περιστροφική κίνηση τα δημιουργήματά του και τα άφησε να
περιστρέφονται από την ακαθόριστη αρχή στο απέραντο τέλος· γιατί ξεκινούν στο
σημείο όπου σταματούν. Και η περιφορά τους, όπως θέλησε ο Νους, δημιούργησε από
τα κατώτερα και βαρύτερα στοιχεία ζώα άλογα,
και ο αέρας γέννησε πτηνά, και το νερό υδρόβια. Επίσης η γη και το νερό
διαχωρίστηκαν μεταξύ τους, όπως θέλησε ο Νους, και η γη έβγαλε στην επιφάνεια
όσα τετράποδα ζώα και ερπετά είχε μέσα της – ζώα άγρια και ήμερα.
12. Και ο πατέρας όλων, ο
Νους, που είναι ζωή και φως, γέννησε τον Άνθρωπο, κατά τρόπο που να είναι
όμοιος του, και τον ερωτεύθηκε ως παιδί του· γιατί ήταν πανέμορφος, έχοντας την
εικόνα του πατέρα. Και επειδή ο Θεός πράγματι ερωτεύθηκε τη δική του μορφή, του
παρέδωσε όλα τα δημιουργήματά του.
13. Και αφού κατανόησε την
κτίση του Δημιουργού, που έγινε με τη βοήθεια του πατέρα, θέλησε να
δημιουργήσει και ο ίδιος, και πήρε τη συγκατάθεση του πατέρα. Μόλις εισήλθε στη
σφαίρα του Δημιουργού, με σκοπό να αποκτήσει όλη την εξουσία, παρατήρησε εκεί τα
δημιουργήματα του αδελφού του. Οι Διοικητές τον ερωτεύθηκαν, και ο καθένας τού
παραχώρησε μέρος από το δικό του αξίωμα· και αφού κατάλαβε πλήρως την ουσία
τους και συμμετέσχε στη φύση τους, θέλησε να σπάσει την περιφέρεια των κύκλων
και να κατανοήσει τη δύναμη αυτού που δεσπόζει πάνω στη φωτιά.
14. Και αυτός που είχε όλη την
εξουσία στον κόσμο των θνητών και των άλογων ζώων, αφού έσπασε τον θόλο, έσκυψε
για να δει μέσα από το κοσμικό στερέωμα και έδειξε στην κατώτερη φύση την ωραία
μορφή του Θεού. Εκείνη, μόλις τον είδε να είναι προικισμένος με ομορφιά που δεν
την χόρταινε και μέσα του να έχει κάθε δύναμη των Διοικητών αλλά και τη μορφή
του Θεού, χαμογέλασε ερωτικά, επειδή είδε το σχήμα της θεσπέσιας μορφής του
Ανθρώπου στο νερό και τη σκιά του πάνω στη γη. Εκείνος πάλι, όταν είδε τη μορφή
που ήταν όμοια με τη δική του να αντανακλάται πάνω στο νερό της φύσης, ένιωσε
αγάπη και θέλησε να ζήσει εκεί. Μαζί με την απόφαση ήρθε και η πράξη, και
κατοίκησε την άλογη μορφή· και η φύση παίρνοντας τον αγαπημένο της τον
αγκάλιασε ολόκληρη, και έσμιξαν ερωτικά γιατί ήταν εραστές.
15. Και γι’ αυτό, σε αντίθεση
με όλα τα ζώα πάνω στη γη, ο άνθρωπος είναι διφυής: από τη μια θνητός εξαιτίας
του σώματος, από την άλλη αθάνατος χάρη στον ουσιώδη Άνθρωπο. Έτσι, αν και
είναι αθάνατος και κατέχει όλη την εξουσία, υποφέρει από τις κακουχίες των
θνητών γιατί υπόκειται στην Ειμαρμένη. Αν και βρίσκεται, λοιπόν, πάνω από το
κοσμικό στερέωμα, έχει γίνει μολαταύτα εγκόσμιος δούλος· και μολονότι είναι
ανδρόγυνος, καταγόμενος από ανδρόγυνο πατέρα, και άγρυπνος, από επίσης άγρυπνο
πατέρα, υποτάσσεται <στον έρωτα και στον ύπνο>...
=========================
Απόσπασμα από τον 1ο
Λόγο των Ερμητικών κειμένων.
Σύνδεσμοι:
Corpus Hermeticum I: Ερμή του
Τρισμέγιστου Ποιμάνδρης.
[https://eclass.upatras.gr/modules/document/file.php/LIT2126/%CE%A0%CE%BF%CE%B9%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%B7%CF%82%20%28%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%AC%CF%86%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B7%29.pdf]
Περαιτέρω:
Ερμής Τρισμέγιστος, φιλοσοφία
και θεολογία στην ύστερη εποχή.
[https://www.deepi.gr/files/Ermis%20o%20Trismegistos.pdf]