Έχω πλέον τελειώσει τη μετάφραση του πρώτου μέρους της συγχρονικότητας του Jung. Μέσα στο καλοκαίρι πιστεύω να έχω τελειώσει όλο το βιβλίο. Η αλήθεια είναι πως δεν ξέρω αν έχει κυκλοφορήσει το βιβλίο στα Ελληνικά, αλλά έτσι κι αλλιώς δεν με πολυαπασχολεί. Αναμένετε λοιπόν, όσοι επιθυμείτε το βιβλίο στα ελληνικά, δωρεάν τουλάχιστον στο internet.
Λέει ο Jung για τα αρχέτυπα:
«Εδώ θα επισημάνω απλά ότι είναι οι καθοριστικοί παράγοντες στην ασυνείδητη ψυχή, τα αρχέτυπα, τα οποία αποτελούν τη δομή του συλλογικού ασυνείδητου. Το τελευταίο αντιπροσωπεύει μια ψυχή που είναι ταυτόσημη σε όλα τα άτομα. Δεν μπορεί να γίνει άμεσα αντιληπτή ή «αναπαριστάμενη,» σε αντίθεση με τα αντιληπτά ψυχικά φαινόμενα, και εξ αιτίας της «μη αναπαριστάμενης» φύσης της την έχω ονομάσει «ψυχοειδές.»
Τα αρχέτυπα είναι θεμελιώδεις παράγοντες υπεύθυνοι για την οργάνωση των ασυνείδητων ψυχικών διαδικασιών: είναι «πρότυπα συμπεριφοράς.» Συγχρόνως έχουν ένα «συγκεκριμένο φορτίο» και δημιουργούν υπερβατικά αποτελέσματα που εκφράζονται ως επιρροές (affects). Η «επιρροή» παράγει ένα μερικό abaissement du niveau mental (μείωση του διανοητικού επιπέδου) καθώς παρότι αναδύει ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο σε έναν υπερφυσικό βαθμό φωτεινότητας, το καταφέρνει αντλώντας τόση πολλή ενέργεια από άλλα πιθανά περιεχόμενα της συνείδησης ώστε να σκοτίζονται και να γίνονται τελικά ασυνείδητα.»
Στη συνέχεια αναφέρει το παράδειγμα του σκουληκιού palolo, το οποίο εμφανίζεται για να γονιμοποιηθεί την ίδια πάντοτε περίοδο:
«Η αινιγματική ικανότητα προσανατολισμού του σκουληκιού palolo, για παράδειγμα, του οποίου τμήματα της ουράς, γεμάτα με σεξουαλικά προϊόντα, εμφανίζονται πάντα στην επιφάνεια της θάλασσας την ημέρα πριν από το τελευταίο τέταρτο του φεγγαριού τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο, θα μπορούσε να αναφερθεί σε αυτήν τη συζήτηση. Μια από τις προτεινόμενες αιτίες είναι η επιτάχυνση της γης εξ αιτίας της βαρυτικής έλξης του φεγγαριού εκείνη τη στιγμή. Αλλά, για αστρονομικούς λόγους, αυτή η εξήγηση δεν μπορεί να είναι σωστή…»
Πάντως και ο ίδιος αντιλαμβάνεται ότι η εμφάνιση αυτού του σκουληκιού ακολουθεί έναν όχι τόσο συγκεκριμένο χρόνο και ότι σε διαφορετικές περιοχές εμφανίζεται και σε διαφορετικές περιόδους. Είναι ένα φαινόμενο ανάλογο με τη γυναικεία περίοδο, η οποία είναι συγχρονισμένη με τις φάσεις του φεγγαριού. Όμως, δεν έχουν όλες οι γυναίκες του πλανήτη περίοδο την ίδια στιγμή, ούτε αυτή συμπίπτει με κάποια συγκεκριμένη φάση του φεγγαριού, π.χ. πανσέληνο. Απλώς ο κύκλος της γυναικείας έμμηνης ρύσης και των φάσεων του φεγγαριού έχουν την ίδια περίοδο. Εδώ έχουμε μάλλον για ένα τυχαίο γεγονός (όπως και αν προσδιορίζουμε την τύχη). Στην περίπτωση του σκουληκιού palolo (για το οποίο έψαξα απεγνωσμένα στο internet, αλλά δυστυχώς δεν βρήκα τίποτε αντίστοιχο), το φαινόμενο θα έχει να κάνει με κάποια στρατηγική που επιλέγει το σκουλήκι να αναπαραχτεί σε συγκεκριμένη περίοδο παρά με όποιο συγχρονιστικό φαινόμενο.
Γενικότερα στην αναζήτηση συγχρονιστικών φαινομένων, βλέπουμε ότι όσο περισσότερο ψάχνουμε τόσο περισσότερο απογοητευόμαστε γιατί στο τέλος δεν μένει ούτε μια γνήσια περίπτωση. Είναι σαν να κυνηγάμε κάποιο θαύμα και διαρκώς να αναρωτιόμαστε ποια είναι η πιθανότητα ενός θαύματος να συμβεί. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που ο Jung λέει ότι τα συγχρονιστικά φαινόμενα λαμβάνουν χώρα σε στιγμές έντονης συναισθηματικής διέγερσης, κάτι που έχει συμβεί σε κάποιο βαθμό και σε μένα, αλλά τι σχέση θα μπορούσε να έχει η ατομική ψυχική κατάσταση με ένα φαινόμενο της φύσης; Τι σχέση έχει για παράδειγμα αν είμαστε χαρούμενοι ή λυπημένοι με το πόσο ζυγίζει ένα αντικείμενο;
Τα αρχέτυπα πάντως αποτελούν σύμφωνα με τον Jung τις δομές του συλλογικού ασυνείδητου (συλλογική ψυχή), όπως ακριβώς τα άτομα της ύλης αποτελούν τις δομές των υλικών αντικειμένων. Οφείλουμε πάντως να αναγνωρίζουμε το γεγονός ότι και η σύγχρονη φυσική είναι εξίσου ασαφής στην ερμηνεία της για τα φαινόμενα. Πριν από τα άτομα υπάρχουν, υποτίθεται, μικροσκοπικά αντικείμενα, τα οποία παράγει το κβαντικό κενό, μέσω κάποιας διακύμανσης, οπότε βλέπουμε ότι και τα αρχέτυπα ως δομές του ψυχικού κόσμου είναι εξίσου άπιαστα. Ακόμη η σύγχρονη φυσική έχει τονίσει το ρόλο του παρατηρητή στη μελέτη των φαινομένων, καθώς δημιουργείται ένα είδος σύζευξης (entanglement) μεταξύ του υποκειμένου και του περιβάλλοντος. Αυτόν το ρόλο ακριβώς τονίζει και ο Jung για το υποκείμενο αλλά σε σχέση με τα αρχέτυπα, που είναι ψυχικοί παράγοντες.
Ένα ακόμη παράδειγμα που χρησιμοποιεί ο Jung σχετικά με τα αρχέτυπα είναι κι αυτό για τους αριθμούς. Λέει ο ίδιος:
«Γενικά θεωρείται ότι οι αριθμοί εφευρέθηκαν ή ότι είναι προϊόντα της ανθρώπινης σκέψης, και επομένως δεν είναι παρά έννοιες ποσοτήτων, που δεν περιέχουν τίποτα που να μην τέθηκε προηγουμένως σε αυτούς από την ανθρώπινη διάνοια. Αλλά είναι εξίσου δυνατό ότι οι αριθμοί βρέθηκαν ή ανακαλύφθηκαν. Στην τελευταία περίπτωση δεν είναι απλά έννοιες αλλά κάτι περισσότερο- αυτόνομες οντότητες που κατά κάποιον τρόπο περιέχουν κάτι περισσότερο από ποσότητα. Αντίθετα από τις έννοιες, είναι βασισμένοι όχι σε οποιεσδήποτε ψυχικές συνθήκες αλλά στην ιδιότητα να είναι ο εαυτός τους, σε μια «εντελέχεια» που δεν μπορεί να εκφραστεί από μια πνευματική έννοια. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις μπορούμε εύκολα να τους αποδώσουμε ιδιότητες που ακόμη δεν έχουν ανακαλυφθεί. Οφείλω να ομολογήσω πως τείνω στην άποψη ότι οι αριθμοί τόσο ανακαλύφθηκαν όσο και εφευρέθηκαν, και ότι κατά συνέπεια διαθέτουν μια σχετική αυτονομία ανάλογη με αυτήν των αρχέτυπων. Θα είχαν τότε, από κοινού με τα τελευταία, την ιδιότητα να προϋπάρχουν στη συνείδηση, και ως εκ τούτου, περιστασιακά, να την καθορίζουν παρά να καθορίζονται από αυτήν. Τα αρχέτυπα επίσης, ως a priori μορφές αναπαράστασης, έχουν τόσο ανακαλυφθεί όσο και έχουν εφευρεθεί: έχουν ανακαλυφθεί στο βαθμό που κάποιος δεν γνώριζε την ασυνείδητη αυτόνομη ύπαρξή τους, και έχουν εφευρεθεί στο βαθμό που η παρουσία τους συνάχθηκε από ανάλογες αντιπροσωπευτικές δομές. Παρομοίως φαίνεται πως οι φυσικοί αριθμοί έχουν έναν αρχετυπικό χαρακτήρα. Εάν αυτό ισχύει, τότε όχι μόνον ορισμένοι αριθμοί και συνδυασμοί αριθμών θα είχαν μια σχέση και μια επίδραση σε ορισμένα αρχέτυπα, αλλά το αντίστροφο θα ήταν επίσης αληθινό.»
Ο Jung θεωρεί πως ο αριθμός είναι το αρχέτυπο της τάξης. Προσωπικά πιστεύω πως στη φύση δεν υπάρχουν ούτε μαθηματικά ούτε γεωμετρία. Στη φύση υπάρχουν ρυθμοί. Περιοδικά φαινόμενα και μοναδικοί νόμοι της φύσης. Ο μόνος αριθμός που θα μπορούσε να υπάρχει στη φύση είναι η μονάδα για να διακρίνει μεταξύ των διαφορετικών πραγμάτων. Αλλά και πάλι το ότι 1 ποτήρι είναι διαφορετικό από 1 χαλίκι αυτό δεν είναι μαθηματικά. Αυτό που έχω ξαναπεί σχετικά με τα αρχέτυπα είναι κατά πόσον, αν πάντοτε υπάρχουν, είναι θεμελιώδη. Μπορούν άγνωστες ψυχικές διεργασίες να οργανώσουν την ύλη μέσω πρότυπων κανόνων που εκφράζονται με τα αρχέτυπα; Είναι όλες οι ανθρώπινες συνειδητές σκέψεις δευτερογενείς ώστε να προέρχονται από ένα πρωτογενές ασυνείδητο υπόβαθρο; Το θεωρώ κάτι περισσότερο από πιθανό. Όμως, καθώς η σύγχρονη φυσική έχει φτάσει σε τέτοιο επίπεδο αφαίρεσης και ποσοτικοποίησης ώστε να κάνει λόγο για θεμελιώδεις διακυμάνσεις του κενού από τις οποίες θα μπορούσαν να προέλθουν όλα τα σωματίδια του μικρόκοσμου, καθώς και για κβαντικές καταστάσεις του χώρου και του χρόνου από τις οποίες θα μπορούσαν να προέλθουν όλες οι ιδιότητες της ύλης, μένει άραγε εννοιολογικός χώρος για τα αρχέτυπα ή στο τέλος θα συγχωνευτούνε πλήρως σε μια νέα ολιστική φυσική επιστήμη του μέλλοντος; Τελικά σε ποιον ανήκει η ψυχή;