Jabberwocky- Ένα 'Ανόητο' Ποίημα

The Jabberwock

'Jabberwocky' σημαίνει κυριολεκτικά ασυναρτησία και ήταν ο συγγραφέας αυτού του ποιήματος που γέννησε μια νέα λέξη (στ' αγγλικά) για την ασυναρτησία. Δεν ξέρω εάν ο Lewis Carroll ήταν πραγματικά αυτιστικός, όπως μερικοί υποθέτουν, αλλά είμαι σίγουρος πως αυτή είναι μια πραγματικά αυτιστική υπόθεση. Θεωρώ το ποίημα επάνω από κάθε μετάφραση είτε στα ελληνικά είτε στα αγγλικά. Για μερικές από τις σημασίες των λέξεων μπορείτε να κοιτάξετε στο λήμμα 'Jabberwocky', της Wikipedia. Ίσως στο μέλλον να επιχειρήσω μια μετάφραση εάν αυτό έχει νόημα και είμαι βέβαιος ότι στο μέλλον θα γράψω ένα (ακόμη) 'ανόητο ποίημα' (nonsense poem) ο ίδιος . Πιστεύω ότι υπάρχουν δύο κατηγορίες ποιημάτων ασυναρτησιών. Ένας συγγραφέας ή ένας κριτικός ποίησης πρέπει πάντα να ξέρει για ένα ποίημα σε ποια από τις δύο κατηγορίες ανήκει, την 'καλή' ή την 'κακή'. Ποια είναι η τελική ένδειξη; Υποθέτω ένα συναίσθημα αποδοχής και, επιπλέον, ο παρερχόμενος χρόνος:

'Twas brillig, and the slithy toves
Did gyre and gimble in the wabe;
All mimsy were the borogoves,
And the mome raths outgrabe.

"Beware the Jabberwock, my son!
The jaws that bite, the claws that catch!
Beware the Jubjub bird, and shun
The frumious Bandersnatch!"

He took his vorpal sword in hand:
Long time the manxome foe he sought—
So rested he by the Tumtum tree,
And stood awhile in thought.

And as in uffish thought he stood,
The Jabberwock, with eyes of flame,
Came whiffling through the tulgey wood,
And burbled as it came!

One, two! One, two! and through and through
The vorpal blade went snicker-snack!
He left it dead, and with its head
He went galumphing back.

"And hast thou slain the Jabberwock?
Come to my arms, my beamish boy!
O frabjous day! Callooh! Callay!"
He chortled in his joy.

'Twas brillig, and the slithy toves
Did gyre and gimble in the wabe;
All mimsy were the borogoves,
And the mome raths outgrabe.

Jabberwocky

‘Σκοτώνοντας’ έναν Ελέφαντα

Salvador, Dali, Space elephant, 1977-1984.

“Μα δεν σκόπευα να σκοτώσω τον ελέφαντα. Τον κοίταζα να σωριάζεται στο γρασίδι με τα μπροστινά του πόδια, μ’ εκείνον τον επιβλητικό τρόπο που οι ελέφαντες έχουν...’’

George Orwell, Shooting an Elephant, 1936

‘‘Τελικά ο ελέφαντας πέθανε;’’ Θα ρώταγε κάποιος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ίσως και να μην έχει τόση σημασία, αφού πρόκειται για ένα ‘σχήμα λόγου.’ Θα μπορούσαμε αλλιώς να πούμε ότι πρόκειται για μια φράση σε σχήμα ελέφαντα. Ή απλούστερα μια ακόμη ‘ανόητη’ στροφή, μια ποιητική μορφή ασυναρτησίας, που συνήθως γράφεται για χιουμοριστικό σκοπό, που είναι σκόπιμα και ανοικτά παράδοξη, ηλίθια, ειρωνική, ιδιότροπη, ή απλά παράδοξη. Κάποια κείμενα του κινήματος Dada θα μπορούσαν να θεωρηθούν τέτοια. Σε κάποιες δε περιπτώσεις, το χιούμορ των ‘ανόητων’ ποιημάτων βασίζεται στην ασυμβατότητα φράσεων που παρότι γραμματικά στέκουν, δεν βγάζουν νόημα, όπως π.χ. στη φράση:

“‘I see’ said the blind man to his deaf and dumb daughter as he picked up his hammer and saw.”

Το Dada συνήθως συνδέεται με την ‘ανόητη’ ποίηση. Το Dada υπήρξε μια νέα τάση στην τέχνη που εμφανίστηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και υπήρξε προάγγελος του σουρεαλισμού. Η ίδια η λέξη Dada μάλλον προδίδει το αστείο της περιστάσεως, αφού μπορεί να σταθεί από μόνη της σαν ανέκδοτο! Είναι φοβερά απλό: Στα Γαλλικά σημαίνει ‘παιδικό αλογάκι.’ Στα Γερμανικά ‘αντίο,’ ‘παράτα μας,’ ‘τα λέμε.’ Στα Ρουμάνικα ‘Ναι, πράγματι, έχεις δίκιο, αυτό είναι.’ Κοκ.

Τι μπορεί άραγε να είναι ένας ελέφαντας;

The Elephant Celebes, 1921, Max Ernst

Ο Ελέφαντας της Κελέβης είναι πλέον ένα είδος υπό εξαφάνιση. Θα έλεγα πως ήταν πάντα, καθώς δεν υπήρξε στην πραγματικότητα. Θα ήταν μάλλον δύσκολο να σκεφτούμε τι είχε ο Ernst στο μυαλό του όταν ζωγράφιζε τον ομώνυμο πίνακα. Θεωρείται πως το σώμα του ‘ελέφαντα’ ζωγραφίστηκε με βάση το σχήμα ενός πήλινου αγγείου (Konkombwa το όνομα) που χρησιμοποιείται στην Αφρική, αλλά μια κοινή σόμπα θα έκανε την ίδια δουλειά. Έτσι κι αλλιώς τα διάσπαρτα στοιχεία του πίνακα αντιπροσωπεύουν χαρακτηριστικά σουρεαλιστικά σύμβολα. Το αποκεφαλισμένο άγαλμα για παράδειγμα που νεύει προς το κεφάλι του ‘μινώταυρου’ που βρίσκεται στην άκρη της προβοσκίδας, δείχνει να αναζητά το έτερον ήμισύ του, κοκ.

Θα έλεγα πως ο Ελέφαντας της Κελέβης είναι ένα είδος μηχανικού τέρατος, με όλη την έννοια της πολεμικής τεχνολογίας που είχε ήδη κοστίσει έναν Ευρωπαϊκό πόλεμο (εννοώ τον 1ο ‘Παγκόσμιο.’) Από κει και πέρα η ‘Κελέβη’ εκτός από νησί της Ινδονησίας είναι και μια ‘ανόητη’ λέξη η οποία αναφέρεται (όπως ο Ernst αναφέρει) στο παρακάτω Γερμανικό σχολικό ποίημα:

The elephant from [C]elebes

has sticky, yellow bottom grease

The elephant from Sumatra

always fucks his grandmamma

The elephant from India

can never find the hole ha-ha

-

Ο ελέφαντας της Κελέβης

έχει παχύ, κίτρινο λίπος στον πισινό

Ο ελέφαντας από τη Σουμάτρα

πάντοτε πηδάει τη γιαγιά του

Ο ελέφαντας από την Ινδία

Δεν μπορεί να βρεί την τρύπα χα-χα

Περιλαμβάνω τέλος ένα ‘ανόητο’ ποίημα του Edward Lear, για την Ελλάδα:

SPOTS OF GREECE

Papa once went to Greece,

And there I understand

He saw no end of lovely spots

About that lovely land.

He talks about these spots of Greece

To both Mama and me

Yet spots of Greece upon my dress

They can’t abear to see!

I cannot make it out at all—

If ever on my Frock

They see the smallest Spot of Greece

It gives them quite a shock!

Henceforth, therefore—to please them both

These spots of Greece no more

Shall be upon my frock at all—

Nor on my Pinafore.

-

ΛΕΚΕΔΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Ο Μπαμπάς κάποτε πήγε στην Ελλάδα

Κι εκεί απ’ ότι κατάλαβα

Δεν έβλεπε τέλος στα όμορφα μέρη

Σ’ αυτήν την όμορφη χώρα.

Μιλάει γι’ αυτά τα μέρη της Ελλάδας

Στη Μαμά και σε μένα

Μα λεκέδες της Ελλάδας πάνω στο φόρεμά μου

Δεν αντέχουν να δουν!

Δεν μπορώ να το καταλάβω-

Αν ποτέ πάνω στο Παλτό

Δουν το μικρότερο Λεκέ της Ελλάδας

Παθαίνουν ένα απαίσιο σοκ!

Από τότε, οπότε- για να ικανοποιήσω και τους δυο

Αυτοί οι λεκέδες της Ελλάδας

Δεν θα είναι πλέον πάνω στο παλτό-

Ούτε στην Ποδιά μου!

Orwell nonsense poems
Orwell, shooting an elephant
Edward Lear’s Home page
Elephant Celebes, Tate collection
Τα ποιήματα στα Ελληνικά σε δική μου ‘Ανόητη’ μετάφραση

Η αρχή της μη παρέμβασης

Το βασικό υπαρξιακό μας δίλημμα

Η προσωπική μας μοναξιά είναι σαν το πάπλωμα του κρεβατιού που κοιμόμαστε. Λέμε πως κρυώνουμε και το χρησιμοποιούμε για να ζεσταθούμε. Αυτός ο διπλός χαρακτήρας της μοναξιάς μας, ο οποίος πιστεύω έχει τις ρίζες του στην ίδια μας την ύπαρξη και συνείδηση ως ανεξάρτητη ταυτότητα, μας κάνει να αναρωτιόμαστε αν υπάρχει κάποιος άλλος άνθρωπος σε αυτόν τον κόσμο που να μπορεί να μας καταλάβει. Με άλλα λόγια αν υπάρχει κάποιος άλλος άνθρωπος έτοιμος να μοιραστεί το πάπλωμά μας. Παρακαλώ, το μοναδικό μας πάπλωμα.


Η εξίσωση του Drake

Πρόκειται για μια εξίσωση στο πεδίο της εξωβιολογίας σε μια προσπάθεια υπολογισμού του πιθανού αριθμού εξωγήινων πολιτισμών, με τους οποίους θα μπορούσαμε να έρθουμε σε επαφή, μέσα στο γαλαξία μας. Ο ίδιος ο Drake έδωσε τον αριθμό 10, ενώ οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από κοντά στο 0 έως και μερικές χιλιάδες. Σε ό,τι αφορά την κριτική, έχει ειπωθεί πως οι παράμετροι που χρησιμοποιεί ο Drake είναι βγαλμένες από την καθημερινή μας ζωή, πάνω στη Γη, επομένως δε θα μπορούσαν να αποδώσουν ούτε κατά προσέγγιση το τι συμβαίνει μέσα στο γαλαξία μας. Θα είχε επίσης ενδιαφέρον να εφαρμόσουμε την εξίσωση του Drake ή μία παραλλαγή της για να διαπιστώσουμε ποια είναι η πιθανότητα και πόσοι άλλοι άνθρωποι υπάρχουν π.χ. σε ακτίνα 100 μέτρων γύρω μας. Θα είχε πραγματικά μεγάλη 'πλάκα' να βγάζαμε ένα αποτέλεσμα κοντά στο μηδέν, αλλά αυτό ας το αφήσουμε σαν μια άλλη ιστορία.


Το παράδοξο της ανθρώπινης απομόνωσης

Ας θεωρήσουμε λοιπόν πως δεν είμαστε μόνοι μας. Γύρω μας ο κόσμος βρίθει από ζωή, πυκνοκατοικημένος σαν μια κυψέλη ή μια πολυκατοικία, αλλά σε μία πολύ μεγαλύτερη κλίμακα έτσι ώστε από μακριά το σύμπαν να μοιάζει ακατοίκητο. Αυτό το παράδοξο της ανθρώπινης απομόνωσης διαπίστωσε και ο Fermi. Πρόκειται δηλαδή για μια φαινομενική αντίφαση μεταξύ των υψηλών (ή τουλάχιστον μη μηδενικών) πιθανοτήτων της ύπαρξης εξωγήινων πολιτισμών από τη μια, και την έλλειψη στοιχείων που να τεκμηριώνουν κάτι τέτοιο από την άλλη. Και δεν αναφερόμαστε στα πράσινα (προς το γκριζωπό) ανθρωπάκια του Roswell φυσικά. Μιλάμε για πραγματικά στοιχεία. Έστω μιαν ηλεκτρομαγνητική λήψη των δικών τους προγραμμάτων. Εξού και η φράση "Η μεγάλη Σιωπή" (Great Silense). Κατ' εμένα πάντως αυτό δεν είναι παράδοξο. Τα 200 χρόνια των τηλεπικοινωνιών μας είναι τίποτε μπροστά στις κοσμικές κλίμακες. Η διάμετρος του γαλαξία μας είναι 100.000 έτη φωτός, ενώ περιέχει 200.000.000.000 ήλιους. Αυτό σημαίνει ένας ήλιος κάθε 2.000.000 έτη φωτός. Αν υποθέσουμε πως ένας εξωγήινος πολιτισμός από μία τέτοια απόσταση έχει στείλει κάποτε προς εμάς ένα σήμα, η πιθανότητα να το λάβουμε είναι 200: 2.000.000, δηλαδή 1 στις 10.000. Προφανώς οι πιθανότητες δεν είναι με το μέρος μας, συμπεριλαμβάνοντας αν θέλετε και τη συνήθη μας αδιαφορία.


Η αρχή της μη παρέμβασης (πολιτική)

Πρόκειται για μια συνθήκη στις διεθνείς σχέσεις, όπου το ένα κράτος δεν μπορεί να παρέμβει στην πολιτική άλλου κράτους, στα πλαίσια των αρχών της αυτοδιάθεσης και ακεραιότητας. Θα προσέξατε βέβαια πως, όπως και με τις αρχές της φυσικής, οι αρχές της πολιτικής ισχύουν για να παραβιάζονται.


Η υπόθεση του ζωολογικού κήπου (zoo hypothesis)

Υπάρχει πάντως και μια άλλη, διαφορετική, προσέγγιση του θέματος, ότι δηλαδή οι εξωγήινοι πολιτισμοί υπάρχουν, ότι θέλουμε να τους δούμε, αλλά ότι δεν παρεμβαίνουν. Μας παρακολουθούν διακριτικά, στα πλαίσια κάποιας προσυννενοημένης (από ποιους άραγε;) παγγαλαξιακής συμφωνίας, μία υπερδιεθνής συνθήκη μη παρέμβασης. Φαντάζομαι βέβαια ότι θα έχετε ήδη καταλάβει το πρόβλημα αυτής της υπόθεσης. Είναι υπερβολικά αγαθή. Θυμηθείτε, για να μη φτάσουμε μακριά, τι έκαναν οι λευκοί όταν πάτησαν το πόδι τους στην Αμερική, για να καταλάβετε έτσι και μας βρουν 'εκείνοι' τι θα μας κάνουν...


Η απαγορευτική αρχή του Pauli

Πρόκειται για μια από τις θεμελιώδεις αρχές της κβαντομηχανικής, η οποία λέει ότι δύο παρόμοια φερμιόνια (σκεφτείτε ηλεκτρόνια) δεν μπορούν να βρίσκονται στην ίδια κβαντική κατάσταση ταυτόχρονα. Η αρχή του Pauli βρίσκει μια συνήθη εφαρμογή στην 'τακτοποίηση' των ηλεκτρονίων στις στοιβάδες των ατόμων, όπου αν υπάρχουν δύο ηλεκτρόνια στην ίδια στοιβάδα, θα έχουν απαραίτητα αντίθετα spin. Η αρχή του Pauli ωστόσο έχει γενική ισχύ. Πουθενά μέσα στο σύμπαν δεν υπάρχουν την ίδια στιγμή δυο ίδια σωματίδια, επομένως και καταστάσεις, φαινόμενα, γεγονότα, αντικείμενα, οργανισμοί, άνθρωποι, πολιτισμοί, κοκ.


Η αρχή της μη παρέμβασης (στη φυσική)- Επέκταση στο μακρόκοσμο

Υπάρχει άραγε μέσα στο σύμπαν κάποια άλλη, κρυφή, παράμετρος η οποία μας εμποδίζει κατά κάποιον τρόπο να έρθουμε σε επαφή με εξωγήινους πολιτισμούς και την οποία την αγνοούμε; Μήπως υπάρχει κάποια επέκταση της απαγορευτικής αρχής του Pauli στο μακρόκοσμο, ώστε να έχουμε μια σαφή εικόνα των 'κυριαρχικών μας δικαιωμάτων' σαν ανθρώπινη ράτσα, χωρίς να κάνουμε κάθε φορά κουτούς υπολογισμούς ταχυτήτων και αποστάσεων για να δούμε πόσο απέχουν από εμάς οι πιθανοί μας διαστημικοί γείτονες; Υπάρχει άραγε μια κοσμική Αρχή της μη παρέμβασης; Πώς θα μπορούσαμε να τη συλλάβουμε;


Η θεωρία των Δ-βρανών (D- branes)

Μπορούμε να φανταστούμε ένα λουλούδι με τα πέταλα. Ή ένα σφουγγάρι με οπές. Το λουλούδι (ή σφουγγάρι) είναι το σύμπαν. Πιο σωστά είναι το πανσύμπαν (multiverse). Το κάθε πέταλο του λουλουδιού (ή κάθε τμήμα μεταξύ οπών του σφουγγαριού), είναι και μια βράνη. Πάνω σε μια βράνη μπορεί να υπάρξει ένα σύμπαν σαν μια σταγόνα του νερού. Μπορούμε άραγε να υποθέσουμε ότι πάνω σε κάθε βράνη μπορεί να υπάρξει μόνο ένα σύμπαν (και ίσως ένα επιπλέον 'αντίθετο' σύμπαν αντιύλης); Η γνώση μου εδωπέρα με εγκαταλείπει. Θα μπορούσαμε πάντως να φανταστούμε μέσα στον υπερχώρο (πανσύμπαν) μια τέτοια διαστρωμάτωση βρανών ή στοιβάδων, όπου να διευθετούνται οι πολιτισμοί σε τακτές αποστάσεις και σαφώς καθορισμένα όρια. Αλλά αυτό εξηγεί, έστω και ενδεικτικά, όχι μόνο το γιατί οι αποστάσεις είναι τεράστιες έως ανυπέρβλητες, αλλά και το γιατί δε θα μπορούσε να υπάρξει ένας άλλος πολιτισμός 'κοντά' μας. Το σύμπαν φαίνεται ότι έχει ήδη προνοήσει ώστε η εξέλιξη πολιτισμών να γίνεται ανεξάρτητα και παράλληλα, ενώ οι όποιες συναντήσεις και συμβιώσεις να έρχονται με την πάροδο του χρόνου, γιατί σε αντίθετη περίπτωση τα αποτελέσματα θα ήταν μάλλον καταστροφικά.


Ηθελημένη άγνοια κι επίγνωση

Πώς λοιπόν θα άρουμε αυτό το πρόβλημα της μεγάλης κοσμικής μοναξιάς μας; Με ποιον τρόπο θα επικοινωνήσουμε με τα μακρινά κι αλλόκοτα γαλαξιακά μας ξαδέλφια; Πώς θα προσεγγίσουμε τον άγνωστο της διπλανής μας πόρτας γείτονα; Αν του χτυπήσουμε την πόρτα μπορεί να ενοχληθεί. Αν βάλουμε εκρηκτικά στο εργαστήριο, μπορεί να ανοίξουμε μιαν άλλη διάσταση και να αφανιστεί ο κόσμος μας. Μήπως κατά λάθος τους πατήσαμε σαν τα μυρμήγκια και δεν το πήραμε είδηση; Ή μήπως όταν θα έρθουν εκείνοι δε θα ζήσουμε για να το θυμόμαστε; Όποια κι αν είναι η εξήγηση, μπορούμε να κρατήσουμε το εξής: Η κοσμολογική απαγορευτική αρχή ή αρχή της μη παρέμβασης έχει κι ένα ψυχικό αντίκτυπο. Σκεφτείτε μόνο σε περίπτωση επαφής το προσωπικό και πολιτισμικό σοκ. "Κι αν τους χαστουκίζανε φαντάσματα, αυτοί λέγανε πως ήταν ο αέρας", όπως έλεγε και ο ποιητής.

Chris Tselentis, 2008 (c) The principle of non- intervention.

Ουρσονάτα- Ένα ηχοποίημα

"Το να εξηγήσει κάποιος τις παραλλαγές και συνθέσεις των θεμάτων θα ήταν κουραστικό στο τέλος και επιζήμιο για την απόλαυση του να διαβάζει κάποιος και να ακούει... Τα γράμματα που χρησιμοποιούνται προφέρονται όπως στα Γερμανικά... Τα γράμματα βέβαια δίνουν μια μάλλον ατελή εικόνα για την απαγγελλόμενη σονάτα. Όπως και με κάθε τυπωμένη μουσική, πολλές μεταφράσεις είναι δυνατές. Όπως με κάθε άλλο κείμενο, η σωστή ανάγνωση χρειάζεται και την απαραίτητη φαντασία. Ο ίδιος ο αναγνώστης πρέπει να εργαστεί σοβαρά ώστε να γίνει ένας αυθεντικός αναγνώστης. Οπότε, είναι η δουλειά παρά οι απορίες ή η απερίσκεπτη κριτική που θα βελτιώσει τις αντιληπτικές δυνατότητες του αναγνώστη. Το δικαίωμα της κριτικής έχουν αυτοί που έχουν φτάσει στην πλήρη κατανόηση..."

Kurt Schwitters

Τι είναι τελικά ένα ποίημα; Ίσως πρόκειται απλά για μία προσωπική μετάφραση παρά οτιδήποτε άλλο. Η ποίηση πέρασε από ένα πρώτο 'αρχαϊκό' στάδιο, όπου το ποίημα ήταν είτε λυρικό είτε έπος. Αυτή η ιστορία κράτησε μέχρι τον 19-20 αι., οπότε ο κουρασμένος ποιητής του παρελθόντος έψαξε νέες φόρμες έκφρασης. Κάπως έτσι θα γεννήθηκε και το 'ασυνάρτητο ποίημα' (nonsense poem), όπου πλέον το ποίημα είναι απαλλαγμένο από κάθε είδους νόημα και σημασία. Απομένει άραγε η συμμετρία (αρμονία) ως το τελευταίο και αναγκαίο στοιχείο της ποίησης; Στη σύγχρονη φυσική οι συμμετρίες (και υπερσυμμετρίες) είναι πράγματι το ύστατο καταφύγιο για την έκφραση των ορθών φυσικών συμπερασμάτων. Ισχύει το ίδιο και για την ποίηση; Μήπως η ποίηση γεννιέται ακριβώς μέσα από κάποια ρήξη της αρμονίας; Μήπως εκεί βρίσκεται η μαγεία ενός ποιήματος;

Αν δεν είχα ακούσει πρόσφατα την 'Ουρσονάτα' του Kurt Schwitters αυτό θα πίστευα. Πρόκειται για ένα 'ηχοποίημα' (sound poem). Όχι απλώς είναι ένα ποίημα χωρίς νόημα, αλλά και οι λέξεις δεν είναι λέξεις αλλά συμπλέγματα γραμμάτων. Αν πάντως κάποιος ακούσει το ποίημα του Schwitters (παρακάτω) θα διαπιστώσει ότι παρά την ασυναρτησία, μοιάζει ο απαγγέλλων να έχει την πρόθεση της αρμονίας. Σαν να ακούει κάποιος έναν άνθρωπο ο οποίος προσπαθεί να μιμηθεί ένα καναρίνι. Η Ουρσονάτα για μένα ήταν μία αποκάλυψη, την έχω ακούσει αμέτρητες φορές και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι προσπαθώντας να την απαγγείλω, μαζί με τον Schwitters, απαλλάσσομαι από τις πάμπολλες γλωσσικές μου νευρώσεις. Αρμονική πρωτοπορία λοιπόν συν λογοθεραπεία σ' ένα και μόνο ποίημα:

Fümms bö wö tää zää Uu, pögiff, kwii Ee.	1
Oooooooooooooooooooooooo,	6
dll rrrrr beeeee bö dll rrrrr beeeee bö fümms bö, (A) rrrrr beeeee bö fümms bö wö, beeeee bö fümms bö wö tää, bö fümms bö wö tää zää, fümms bö wö tää zää Uu:	5
primera parte:
tema 1: Fümms bö wö tää zää Uu, pögiff, Kwii Ee.	1
tema 2: Dedesnn nn rrrrr, Ii Ee, mpiff tillff too, tillll, Jüü Kaa?	2
tema 3: Rinnzekete bee bee nnz krr müü? ziiuu ennze, ziiuu rinnzkrrmüü,	3
rakete bee bee,	3a
tema 4 Rrummpff tillff toooo?	4
exposición:
Ziiuu ennze ziiuu nnzkrrmüü, Ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüü	ü3
rakete bee bee? rakete bee zee.	ü3a
desarrollo:
Fümms bö wö tää zää Uu, Uu zee tee wee bee fümms.	ü1
rakete rinnzekete rakete rinnzekete (B) rakete rinnzekete rakete rinnzekete rakete rinnzekete rakete rinnzekete Beeeee bö	ü3+ 3a
fö böwö fümmsbö böwörö fümmsböwö böwörötää fümmsböwötää böwörötääzää fümmsböwötääzää böwörötääzääUu fümmsböwötääzääUu böwörötääzääUu pö fümmsböwötääzääUu pö böwörötääzääUu pögö fümmsböwötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögiff fümmsböwötääzääUu pögiff kwiiEe.	1
rakete rinnzekete rakete rinnzekete (C) rakete rinnzekete rakete rinnzekete rakete rinnzekete rakete rinnzekete Beeeee bö	ü3+ 3a
fö böwö fümmsbö böwörö fümmsböwö böwörötää fümmsböwötää böwörötääzää fümmsböwötääzää böwörötääzääUu fümmsböwötääzääUu böwörötääzääUu pö fümmsböwötääzääUu pö böwörötääzääUu pögö fümmsböwötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögiff fümmsböwötääzääUu pögiff kwiiEe.	1

rakete rinnzekete rakete rinnzekete (C) rakete rinnzekete rakete rinnzekete rakete rinnzekete rakete rinnzekete Beeeee bö	ü3+ 3a
fö böwö fümmsbö böwörö fümmsböwö böwörötää fümmsböwötää böwörötääzää fümmsböwötääzää böwörötääzääUu fümmsböwötääzääUu böwörötääzääUu pö fümmsböwötääzääUu pö böwörötääzääUu pögö fümmsböwötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögiff fümmsböwötääzääUu pögiff kwiiEe.	1
rakete rinnzekete rakete rinnzekete (D) rakete rinnzekete rakete rinnzekete rakete rinnzekete rakete rinnzekete Beeeee bö	ü3+ 3a
bö bö bö bö bö böwö böwö böwö böwö böwö böwö böwörö böwörö böwörö böwörö böwörö böwörö böwöböpö böwöböpö böwöböpö böwöböpö böwöböpö böwöböpö böwöröböpö böwöröböpö böwöröböpö böwöröböpö böwöröböpö böwöröböpö böwörötääböpö böwörötääböpö böwörötääböpö böwörötääböpö böwörötääböpö böwörötääböpö böwörötääböpö böwörötääzääböpö böwörötääzääböpö böwörötääzääböpö böwörötääzääböpö böwörötääzääböpö böwörötääzääböpö böwörötääzääUu böpö böwörötääzääUu böpö böwörötääzääUu böpö böwörötääzääUu böpö böwörötääzääUu böpö böwörötääzääUu böpö böwörötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögö böwörötääzääUu pöggiff böwörötääzääUu pöggiff böwörötääzääUu pöggiff böwörötääzääUu pöggiff böwörötääzääUu pöggiff böwörötääzääUu pöggiff fümmsböwötääzääUu pöggiff fümmsböwötääzääUu pöggiff fümmsböwötääzääUu pöggiff fümmsböwötääzääUu pöggiff fümmsböwötääzääUu pöggiff fümmes bö wö tää zää Uu, pöggiff, kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee.	1
Dedesnn nn rrrrr, (E) Ii Ee, mpiff tillff toooo, Dedesnn nn rrrrr, desnn nn rrrrr nn nn rrrrr nn rrrrr Iiiii Eeeee m mpe mpff mpiffte mpiff tilll mpiff tillff mpiff tillff toooo, Dedesnn nn rrrrr, Ii Ee, mpiff tillff toooo, Dedesnn nn rrrrr, Ii Ee, mpiff tillff toooo, tillll Dedesnn nn rrrrr, Ii Ee, mpiff tillff toooo, tillll,Jüü-Kaa?llll,Jüü-Kaa? (cantado)	2
Fümms bö wö tää zää Uu, pögiff, kwii Ee. Dedesnn nn rrrrr, Ii Ee, mpiff tillff toooo, tillll, Jüü-Kaa? Rinnzekete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü, Rakete bee bee.	ü 1 2 3
Zikete bee bee (F) Rinnzekete bee bee Rakete bee bee Zikete bee bee ennze Rinnzekete bee bee ennze Rakete bee bee ennze Zikete bee bee nnz krr Rinnzekete bee bee nnz krr Rakete bee bee nnz krr Zikete bee bee nnz krr müüüü Rinnzekete bee bee nnz krr müüüü Rakete bee bee nnz krr müüüü Zikete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu Rinnzekete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu Rakete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu Zikete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu ennze Rinnzekete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu ennze Rakete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu ennze Zikete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü Rinnzekete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü Rakete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü Rakete bee bee Rummpfftillfftoooo? Ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü, ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü; Rakete bee bee Rakete bee zee	3
Fümms bö wö tää zää Uu, pögiff, kwii Ee. Dedesnn nn rrrrr, Ii Ee, mpiff tillff toooo, tillll, Jüü-Kaa? Rinnzekete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü, Rakete bee bee. Rrummpff tillff toooo?	ü 1 2 3 43 a

Rum! Rrummpff? (G) Rum! Rrummpff t? Rr rr rum! Rrummpff tll? Rr rr rr rr rum! Rrummpff tillff? Rr rr rr rr rr rum! Rrummpff tillff toooo? Rr rr rr rr rr rr rum! Rrummpff tillff toooo? Ziiuu! Rr rr rr rr rr rr rr rum! Rrummpff tillff toooo? Ziiuu ennze! Rr rr rr rr rr rr rr rr rum! Rrummpff tillff toooo? Ziiuu ennze ziiuu! Rr rr rr rr rr rr rr rr rr rum! Rrummpff tillff toooo? Ziiuu ennze ziiuu nnzkrrmüüüü! Rr rr rr rr rr rr rr rr rr rr rum! Rrummpff tillff toooo? Ziiuu ennze ziiuu nnzkrrmüüü ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü! Rr rr rr rr rr rr rr rr rr rr rr rr rr rum!!! Rrummpff tillff toooo? Ziiuu ennze ziiuu nnzkrrmüüüü ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü! Rakete bee bee! Rr rr rr rr rr rr Rr rr rr rr rr rr Rr rr rr rr rr rrumm!!!!!!!!!! Rrummpff tillff toooo? Ziiuu ennze ziiuu nnzkrrmüü ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü! Rakete bee bee Rakete bee zee	4
Fümms bö wö tää zää Uu, pögiff, kwii Ee. Dedesnn nn rrrrr, Ii Ee, mpiff tillff toooo, tillll, Jüü-Kaa? (cantado) Rinnzekete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü, Rakete bee bee. Rrummpff tillff toooo?	ü 1 2 3 3A 4
Rum! (H) RrRrRrRrummpff? Rum! RrRrRrRrummpff t? Rum! RrRrRrRrRrummpff tll? Rum! RrRrRrRrRrRrummpff tllff toooo? Rum! RrRrRrRrRrRrRrummpff tllff toooo ziiuu! Rum! RrRrRrRrRrRrRrRrummpff tllff toooo ziiuu ennze! Rum! RrRrRrRrRrRrRrRrRrummpff tllff toooo? Ziiuu ennze! ziiuu nnzkrrmüüüü Rum! RrRrRrRrRrRrRrRrRrRrRrRrummpff tllff toooo? Ziiuu ennze ziiuu nnzkrrmüüüü, ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü! Rum! RrRrRrRrRrRrRrRrrRrRrRRrRrRrRrummpff tllff toooo? Ziiuu ennze ziiuu nnzkrrmüüüü Ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü Rakete bee bee Rrrrummmm!!!!(gritando) RrRrRrRrRrRr RrRrRrRrRrRr RrRrRrRrRrRr RrRrRrRrRrRr Rrrrrrrrrrrrrrrrummmmmpffff tillffff tooooooo? Ziiuu ennze ziiuu nnzkrrmüüüü Ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü Rakete bee bee? Rakete bee zee	1
Rakete rinnzekete Rakete rinnzekete Rakete rinnzekete Rakete rinnzekete Rakete rinnzekete Rakete rinnzekete Beeeee x bö	ü3+ 3a
fö bö (I) fö bö fö bö fö bö fö bö fö böwö fümmsbö böwö fümmsbö böwö fümmsbö böwö fümmsbö böwö fümmsbö böwö fümmsbö böwörö fümmsböwö böwörö fümmsböwö böwörö fümmsböwö böwörö fümmsböwö böwörö fümmsböwö böwörö fümmsböwö böwörötää fümmsböwötää böwörötää fümmsböwötää böwörötää fümmsböwötää böwörötää fümmsböwötää böwörötää fümmsböwötää böwörötää fümmsböwötää böwörötääzää fümmsböwötääzää böwörötääzää fümmsböwötääzää böwörötääzää fümmsböwötääzää böwörötääzää fümmsböwötääzää böwörötääzää fümmsböwötääzää böwörötääzää fümmsböwötääzää böwörötääzääUu fümmsböwötääzääUu böwörötääzääUu fümmsböwötääzääUu böwörötääzääUu fümmsböwötääzääUu böwörötääzääUu fümmsböwötääzääUu böwörötääzääUu fümmsböwötääzääUu böwörötääzääUu fümmsböwötääzääUu böwörötääzääUu pö fümmsböwötääzääUu pö böwörötääzääUu pö fümmsböwötääzääUu pö böwörötääzääUu pö fümmsböwötääzääUu pö böwörötääzääUu pö fümmsböwötääzääUu pö böwörötääzääUu pö fümmsböwötääzääUu pö böwörötääzääUu pö fümmsböwötääzääUu pö böwörötääzääUu pögö fümmsböwötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögö fümmsböwötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögö fümmsböwötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögö fümmsböwötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögö fümmsböwötääzääUu pögö böwörötääzääUu pögiff fümmsböwötääzääUu pögiff böwörötääzääUu pögiff fümmsböwötääzääUu pögiff böwörötääzääUu pögiff fümmsböwötääzääUu pögiff böwörötääzääUu pögiff fümmsböwötääzääUu pögiff böwörötääzääUu pögiff fümmsböwötääzääUu pögiff böwörötääzääUu pögiff fümmsböwötääzääUu pögiff kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee kwiiee Fümms bö wä tää zää Uu, pögiff, kwiiee. Dedesnn nn rrrrr, Ii Ee, mpiff tillff toooo, tillll, Jüü-Kaa? Rinnzekete bee bee nnz krr müüüü, ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü, Rakete bee bee. Rrummpff tillff toooo? Ziiuu ennze ziiuu nnzkrrmüüüü, ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüüüü, Rakete bee bee. Rakete bee zee. Fümms bö wä tää zää Uu Uu zee tee wee bee zee tee wee bee zee tee wee bee zee tee wee bee zee tee wee bee zee tee wee bee Fümms	ü 1 2 3 3a 4 ü3
(final)
Fümms bö fümms bö wö Fumms bö wö tääää? Fümms bö fümms bö wö Fumms bö wö tää zää Uuuu? Rattatata tattatata tattatata Rinnzekete bee bee nnz krr müüüü? Fümms bö Fümms böwö Fümms bö wö täää????? (gritando)	1 1 3 1

The Ursonate (or: Sonate in Urlauten)

Ursonate: The Lyrics

http://kurtschwitters.org/

Σκοτώνοντας έναν (διαστημικό) Ελέφαντα

Salvador, Dali, Space elephant, 1977-1984.

‘Μα δεν σκόπευα να σκοτώσω τον ελέφαντα. Τον κοίταζα να σωριάζεται στο γρασίδι με τα μπροστινά του πόδια, μ' εκείνο το μεγαλεπίβολο στυλ που οι ελέφαντες έχουν...’

George Orwell, Shooting an Elephant, 1936

Τι μπορεί να είναι μια 'ανόητη' στροφή;

Πρόκειται για μια ποιητική μορφή κάποιας ασυναρτησίας, που συνήθως γράφεται για χιουμοριστικό σκοπό, που είναι σκόπιμα και ανοικτά παράδοξη, ηλίθια, ειρωνική, ιδιότροπη, ή απλά παράδοξη. Κάποια κείμενα του κινήματος Dada θα μπορούσαν να θεωρηθούν τέτοια. Σε κάποιες περιπτώσεις, το χιούμορ των 'ανόητων' ποιημάτων βασίζεται στην ασυμβατότητα φράσεων που παρότι γραμματικά στέκουν, δεν βγάζουν νόημα, όπως π.χ. στη φράση:

"'I see' said the blind man to his deaf and dumb daughter as he picked up his hammer and saw."


Τι μπορεί να είναι (-ήταν) το Dada;

Το Dada συνήθως συνδέεται με την 'ανόητη' ποίηση. Το Dada είναι μια νέα τάση στην τέχνη. Κάποιος μπορεί να το ισχυριστεί αυτό από το γεγονός ότι μέχρι σήμερα κανείς δεν ήξερε για αυτό, και αύριο όλοι στη Ζυρίχη θα μιλάνε για αυτό. Το Dada προέρχεται από το λεξικό. Είναι φοβερά απλό. Στα Γαλλικά σημαίνει 'παιδικό αλογάκι.' Στα Γερμανικά 'αντίο,' 'παράτα μας,' 'τα λέμε.' Στα Ρουμάνικα 'Ναι, πράγματι, έχεις δίκιο, αυτό είναι.' Κοκ. 

Τι μπορεί να είναι ένα ηχο-ποίημα (sound poem);

Στα ρώτα παραδείγματα περιλαμβάνεται το 'Zang Tumb Tumb' (1914), του Ιταλού F. T. Marinetti. Επίσης, ένα απόσπασμα που παίχτηκε από τον Hugo Ball στο Cabaret Voltaire, το 1915, πηγαίνει κάπως έτσι:

"I created a new species of verse, 'verse without words,' or sound poems....I recited the following: "gadji beri bimba glandridi lauli lonni cadori...", (Albright, 2004)

Αλλά το πραγματικό αποκορύφωμα της όλης ιστορίας έρχεται με την Ουρσονάτα (Ursonate) του Kurt Schwitters. Το κύριο θέμα του είναι μια λέξη, "fmsbwtözäu," που προφέρεται Fümms bö wö tää zää Uu, από ένα ποίημα του Raoul Hausmann, από το 1918, προφανώς ένα επίσης ηχοποίημα. Ο Schwitters έγραψε επίσης ένα λιγότερο γνωστό ηχοποίημα που αποτελείται από τον ήχο του γράμματος W. (Albright, 2004)

Περιλαμβάνω τέλος ένα ποίημα του Edward Lear, για την Ελλάδα:

SPOTS OF GREECE

Papa once went to Greece,

And there I understand
He saw no end of lovely spots
About that lovely land.
He talks about these spots of Greece
To both Mama and me
Yet spots of Greece upon my dress
They can't abear to see!
I cannot make it out at all—
If ever on my Frock
They see the smallest Spot of Greece
It gives them quite a shock!
Henceforth, therefore—to please them both
These spots of Greece no more
Shall be upon my frock at all—
Nor on my Pinafore.

ΛΕΚΕΔΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Ο Μπαμπάς κάποτε πήγε στην Ελλάδα
Κι εκεί απ' ότι κατάλαβα

Δεν έβλεπε τέλος στα όμορφα μέρη

Σ' αυτήν την όμορφη χώρα.
Μιλάει γι' αυτά τα μέρη της Ελλάδας

Στη Μαμά και σε μένα

Μα λεκέδες της Ελλάδας πάνω στο φόρεμά μου

Δεν αντέχουν να δουν!

Δεν μπορώ να το καταλάβω-
Αν ποτέ πάνω στο Παλτό
Δουν το μικρότερο Λεκέ της Ελλάδας
Παθαίνουν ένα απαίσιο σοκ!
Από τότε, οπότε- για να ικανοποιήσω και τους δυο
Αυτοί οι λεκέδες της Ελλάδας

Δεν θα είναι πλέον πάνω στο παλτό-
Ούτε στην Ποδιά μου!

links:

http://www.orwell.ru/library/reviews/nonsense/english/e_nons (Orwell nonsence poems)

http://orwell.ru/library/articles/elephant/english/e_eleph (Orwell shooting an elephant)

http://www.nonsenselit.org/Lear/learwk.html (Edward Lear's Home page)

(Οι 'Λεκέδες της Ελλάδας' σε δική μου Ανόητη μετάφραση)

Κάτι για τη σύγχρονη οικονομία

Μια προσωπική τοποθέτηση

Ο Αριστοτέλης έλεγε πως ο άνθρωπος είναι πρώτα απ' όλα και πάνω απ' όλα πολιτικό ον. Επομένως και όλα τα λεγόμενα ενός ανθρώπου έχουν πολιτική βάση ή πολιτικό σκοπό. Άρα θα ήταν καλό έως απαραίτητο να έχει ένας άνθρωπος συναίσθηση και συναίνεση σχετικά με την πολιτική του ταυτότητα ιδεολογία και πράξη. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μία απολιτικοποίηση η οποία επήλθε μέσω της τεχνολογικής έκρηξης και κυρίως μέσω της νοοτροπίας του καταναλωτισμού. Το internet δεν ξέφυγε από αυτόν τον κανόνα αν και παραμένει ό,τι πιο αναρχικό ανέδειξε ως τώρα η σύγχρονη τεχνολογία. Όμως η πολιτική ταυτότητα παραμένει μία από τις βασικές ανθρώπινες ιδιότητες αφού έχει να κάνει με τον τρόπο που ο άνθρωπος εκφράζει τη συλλογική του φύση και εντάσσεται ή όχι μέσα στην κοινωνία.


Η φύση ως κοινωνικό φαινόμενο (και όχι το αντίθετο)

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι ο άνθρωπος προσάρμοσε τον τρόπο ζωής του σύμφωνα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Ακόμη περισσότερο πως οι απόψεις του ανθρώπου για τον κόσμο και η οργάνωση της κοινωνίας οφείλονται σε προσαρμογή και μετάφραση των νόμων της φύσης. Αν σκεφτούμε όμως ότι το βάρος για παράδειγμα ενός ανθρώπου επομένως και η δύναμη της βαρύτητας δεν έχει σχέση με τις πολιτικές του πεποιθήσεις διαπιστώνουμε ότι η 'πολιτικότητα' αποτελεί μια ξεχωριστή και ανεξάρτητη από το περιβάλλον και τη φύση ανθρώπινη ιδιότητα. Στο παρελθόν η φύση έχει χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο ως αποδεικτικό στοιχείο διαφόρων ιδεολογιών. Από τις πιο φιλελεύθερες ιδεολογίες που έλεγαν πως η φύση διδάσκει την ελευθερία μέχρι και τις πιο φασιστικές που έδειχναν μες στη φύση είδη να κυριαρχούν πάνω σε άλλα είδη ή άτομα και φυλές ενός είδους να κυριαρχούν πάνω σε άτομα και φυλές του ίδιου είδους ο κοινός παρανομαστής παραμένει ο ίδιος: Ο τρόπος με τον οποίον ο άνθρωπος μετέφρασε και κατανόησε για δικό του όφελος τη φύση.


Η έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας της κληρονομικότητας και των σχέσεων εξουσίας

Η αντικειμενοποίηση της φύσης και των φυσικών δυνάμεων από τον άνθρωπο είχε βέβαια ως τελικό σκοπό να ελέγξει το περιβάλλον του και τους φυσικούς πόρους ακόμη και άλλους ανθρώπους. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του ανθρώπου είναι η κτητικότητα. Η τάση του δηλαδή να οικειοποιείται τον κόσμο με τρόπο ώστε να θεωρεί ότι του ανήκει. Μπορούμε να θυμηθούμε για παράδειγμα το γεωκεντρικό μοντέλο του κόσμου που στηρίχτηκε ακριβώς σ' αυτήν τη νοοτροπία. Η κτητικότητα αποτελεί βέβαια ένα από τα πολλά πρωτόγονα κατάλοιπα του ανθρώπου. Αυτό ωστόσο δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει ατομική ιδιοκτησία αλλά αυτή πρέπει να προέρχεται μέσα από τον μόχθο και τη χρησικτησία και όχι από κληρονομικά συμβόλαια. Εδώ βέβαια μπαίνει και το θέμα της κληρονομικότητας. Ένας φίλος μου για παράδειγμα έγινε δικηγόρος επειδή ήταν ο πατέρας του κοκ. Πόσο καλός δικηγόρος μπορεί να είναι αυτός; Τα κληρονομικά δικαιώματα θα μπορούσε κάποιος να τα στηρίξει στη φύση και στο DNA. Το DNA είναι πράγματι ένας συντηρητικός μηχανισμός έχει δηλαδή την τάση να αναπαράγεται πιστά. Ωστόσο το DNA μας διαμορφώθηκε από περιβαλλοντικές συνθήκες και πρόκειται για έναν τυπικό βιολογικό μηχανισμό που δεν έχει να κάνει με πολιτική βούληση κοινωνική δεξιότητα ή αίσθημα δικαίου. Μ' άλλα λόγια η δημοκρατικότητα ενός ανθρώπου βρίσκεται στα μιμίδια και όχι στα γονίδια. Η κληρονομικότητα στο δίκαιο αποτελεί άλλο ένα άδικο κατάλοιπο από την εποχή της οικογενειοκρατίας (η οποία καλά κρατά) και των αγελών. Η ατομική (κληρονομική) ιδιοκτησία η κληρονομικότητα δικαιωμάτων μαζί με τις σχέσεις εξουσίας αποτελούν το τρίπτυχο της σύγχρονης κοινωνικής συντήρησης.


Η σύγχρονη ζωή μέσα σ' ένα κλουβί

Για τις σχέσεις εξουσίας θα ήθελα να πω κάποια πράγματα περισσότερο. Λέμε ότι στη φύση υπάρχουν κοπάδια με αρχηγούς και υποτελείς. Στη φύση υποτίθεται πως τα πάντα υπόκεινται σε κανόνες ιεραρχίας. Το ίδιο και στην ανθρώπινη κοινωνία. Ακόμη και τα αριστερά κοινοβουλευτικά κόμματα δέχονται τις σχέσεις εξουσίας ως κάτι απαραίτητο για την οργάνωση της κοινωνίας. Ξεχάσαμε όμως άλλες μορφές φυσικής οργάνωσης όπως των μελισσών ή των δελφινιών ή των πουλιών όπου εκεί οι σχέσεις εξουσίας όχι μόνο διαφοροποιούνται αλλά ίσως και να μην υπάρχουν. Θεωρήσαμε ότι καταγόμαστε από τους πιθήκους για να ερμηνέψουμε και το θεσμό του pater familias (του βασιλιά πίθηκου αν προτιμάτε) που τόσο γερά κρατά και στην εποχή μας. Οι σχέσεις εξουσίας που στην εποχή μας έχουν γίνει τόσο απρόσωπες και ισχυρότερες από ποτέ είναι που έφεραν τη σύγχρονη κοινωνία στο πρόθυρο ενός μεγάλου κλουβιού. Και μας είπαν: 50- 100 πανάκριβα τετραγωνικά μπετόν με κάνα δυο παράθυρα. Μπείτε μέσα. Έχετε δει αλήθεια ποτέ πώς στριφογυρνάει ένα θηρίο μέσα στο κλουβί; Ακριβώς όπως και οι ψυχές μας μέσα στα σύγχρονα διαμερίσματα. Ο άνθρωπος στέρησε την ελευθερία από όλα τα άγρια πλάσματα του κόσμου και ύστερα πρόσφερε στον εαυτό του ένα κλουβί. Τώρα ας το φάμε.


Αναρχισμός δίχως επίθετα

Κάποιοι λένε ότι ο αναρχισμός θα μπορούσε να αποτελέσει κάποτε το ιδανικό πολίτευμα. Συμφωνώ αν και αυτό που προσωπικά ονομάζω αναρχία δεν έχει καμία σχέση με αυτό που άλλοι ονομάζουν αναρχία χωρίς να είμαι ατομιστής απαραίτητα. Η αναρχία πρώτα απ' όλα προϋποθέτει υψηλό πολιτικό φρόνημα και προσωπική παρρησία φυσιολατρεία και τεχνολογική γνώση ατομική αρτιότητα και κοινωνική κατάρτιση. Αναρχικοί δεν είναι ούτε τα πρεζάκια ούτε οι μορμόνοι ούτε οι καλόγεροι του άγιου όρους ούτε οι μίζεροι που ξημεροβραδιάζονται σε καφενεία μιλώντας για την αναρχία. Αναρχικές είναι οι μέλισσες ίσως οι αετοί και αναρχικοί θα είναι μια χούφτα άνθρωποι που κατάφεραν να μείνουν έξω από τις κλίκες και τα κυκλώματα αλλά που ποτέ δεν έπαψαν να αγαπούν τον άνθρωπο και να παλεύουν για την κοινωνία. Φασίστες είναι αυτοί που ρυπαίνουν που μαρσάρουν που κορνάρουν που σέρνουν τα έπιπλα στο σπίτι τους ενοχλώντας τους από κάτω αυτοί που ψηφίζουν παραδοσιακά όπως κάτι βλάκες που ακόμη πιστεύουν στο βασιλιά ή στη δικτατορία του προλεταριάτου.

Αυτά τα λίγα. Και ο νοών νοήτω. Το παρόν blog το αφιερώνω στην αθωότητα ενός δολοφονημένου 15χρονου παιδιού και στο θυμό μιας χούφτας νέων παιδιών που χύθηκαν στους δρόμους κατέστρεψαν τις περιουσίες μας και μας θύμισαν ότι είμαστε προβατάκια και υποκριτές. Εύχομαι σύντομα να ξυπνήσουμε κι εύχομαι επίσης σύντομα οι μπάτσοι- σερίφηδες να εξαφανιστούν από τις σύγχρονες κοινωνίες οι οποίες σίγουρα δεν τους έχουν ανάγκη. Ευχαριστώ την εποχή μου που μου έδωσε το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης και εύχομαι σύντομα να εξαφανιστούν κάθε είδους κυ-ββ-άκια λογικής και κλου-ββ-άκια φυλακής. Η ξαστεριά βρίσκεται εκεί που ακόμα κανείς δεν περιμένει.

Η εικόνα του post από εδώ.

Το αντικείμενο και το αποκείμενο

Canyon Diablo Meteorite

"Σαν μια πέτρα πεταμένη έξω από το σύμπαν"

Σχετικά με την κυββική μας λογική

Πιστεύω πως το γεωμετρικό σχήμα που ταιριάζει καλύτερα στη λογική είναι ο κύβος. Φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν. Θα πρότεινα μάλιστα τη λέξη κλουββί, με δύο -β-, για να ωρύονται οι διορθωτές. Ανεξάρτητα πάντως από την ορθογραφία της λέξης τα όριά της είναι καθορισμένα και ταυτόχρονα είναι συγκεκριμένη η τοπολογία ενός κύβου. Η λογική μας ακόμη και ανορθόγραφη δε θα μπορούσε παρά να είναι κυββική.

Στη συνέχεια βέβαια σκέφτηκα τι νόημα θα είχε για κάποιον π.χ. ιθαγενή του αμαζονίου ένα τετράγωνο ή ακόμη περισσότερο τι σημασία θα απέδιδε στη λογική, στη συνέπεια της σκέψης ή στην ορθογραφία των λέξεων, αν υπάρχει η λέξη λογική στο λεξιλόγιο του. Πιστεύω πως και για τα περισσότερα πράγματα ή καταστάσεις, όπως το συναίσθημα, η αγάπη, ο θεός, η τέχνη θα αποδίδαμε την ίδια σημασία και θα χρησιμοποιούσαμε λίγο- πολύ τα ίδια αντικείμενα για να συμβολίσουμε αυτές τις έννοιες, όχι όμως όλοι από εμάς.



Ο κόσμος των Μορφών (Ιδεών)

Ο Πλάτωνας ήταν από τους πρώτους που θεώρησε πως μέσα στο σύμπαν θα υπάρχουν κάποιες κοινές για όλους και για όλα τα πράγματα καταστάσεις, παγκοσμιότητες (universalities), που ονόμασε Μορφές. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, οι Μορφές βρίσκονται έξω από τον κόσμο, είναι άχωρες και άχρονες και αποτελούν τη βαθύτερη ουσία των πραγμάτων και τα οποία τις μιμούνται. Οι μορφές των καθημερινών μας πραγμάτων δεν είναι πραγματικές αλλά αποτελούν τις σκιές των Μορφών, οι οποίες αποτελούν και την αληθινή πραγματικότητα.



Οι Μορφές και οι μορφές

Θα χρησιμοποιήσουμε το πρώτο γράμμα κεφαλαίο για να ξεχωρίζουμε αυτές τις Μορφές, από τις μορφές με την έννοια που τις χρησιμοποιούμε στην καθομιλουμένη. Ο Πλάτωνας πίστευε πως μπορούμε να εννοήσουμε τις Μορφές χρησιμοποιώντας την ανθρώπινη σκέψη. Πώς όμως είναι δυνατόν χρησιμοποιώντας κάτι ανθρώπινο, τη σκέψη, να συνειδητοποιήσουμε κάτι το θεϊκό, τη Σκέψη. Για τον Πλάτωνα ο θεός ήταν ταυτόσημος με την Ιδέα του καλού (το Αγαθό). Πώς όμως μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τον Αληθινό θεό, αν μπορούμε μόνο να έχουμε μια καθημερινή εικόνα της Καλοσύνης;



Το Όργανο

Πρόκειται για τη λέξη με την οποία ομαδοποιήθηκε το έργο του Αριστοτέλη πάνω στη λογική. Ο Αριστοτέλης, μαθητής του Πλάτωνα αλλά πιο πραγματιστής, αντέτεινε στη θεωρία των Μορφών του δασκάλου του ότι οι Μορφές δεν μπορούν να έχουν αντικειμενική υπόσταση (αφού όπως κι εγώ διαπίστωσα παραπάνω δε θα μπορούσαμε να τις αντιληφτούμε), αλλά μπορεί κάποιος να τις θεωρήσει μέσα από την εμφάνισή τους στα πράγματα. Κατά αυτήν την έννοια, ο Αριστοτέλης επίσης αναίρεσε την άποψη του Πλάτωνα ότι υπάρχει κάποιο ξεχωριστό μέρος στο Σύμπαν όπου βρίσκονται οι Μορφές και ανταυτού είπε πως βρίσκονται μέσα στα ίδια τα αντικείμενα που τις εκφράζουν.

Το Αντικείμενο (Object)

Η ανθρώπινη σκέψη μοιάζει με το νερό. Χρειάζεται ένα δοχείο, ένα καλούπι, για να σχηματιστεί. Χωρίς αυτό είναι καταδικασμένη να χυθεί άμορφη και να σκορπίσει μέσα στον κόσμο. Ακόμη και οι πιο αφηρημένες έννοιες της σκέψης μας χρειάζονται να αποκτήσουν κάποια μορφή για να έχουν νόημα. Λέμε για παράδειγμα τη λέξη αγάπη και σκεφτόμαστε ένα τριαντάφυλλο ή τη μορφή της μάνας. Λέμε για το Αίμα του χριστού κι αμέσως ψάχνουμε το ιερό Δισκοπότητρο που θα το φιλοξενήσει. Πολύ φοβάμαι πως αν υπάρχουν Μορφές ή Ψυχές θα είναι απλά ιδιότητες κάποιων γνωστών ή αγνώστων αντικειμένων και φαινομένων του σύμπαντος.



Το Αφηρημένο (Abstract)

Διαπιστώσαμε ότι κάθε τι θα πρέπει να έχει κάποια μορφή ή έστω περιεχόμενο. Μπορεί να είναι άμορφο σαν το νερό ή τον αέρα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχει κάποια ουσία. Η ουσία όμως αποτελεί την πρώτη ύλη με την οποία θα πλάσουμε το αντικείμενο έστω κι αν αυτό είναι κάτι τελείως αφηρημένο. Οι φυσικές δυνάμεις για παράδειγμα είναι αφηρημένες έννοιες αλλά απορρέουν από συνήθη αντικείμενα που φέρουν ιδιότητες. Γι αυτό άλλωστε και στην εποχή μας η έννοια των παγκοσμιοτήτων έχει αντικατασταθεί από τις έννοιες των φυσικών νόμων και των ιδιοτήτων της ύλης.



Το Υποκείμενο (Subject)

Το κλασσικό ερώτημα παραμένει αν υπάρχει κάποια πραγματικότητα πριν την παρατηρήσουμε. Από τον απόλυτο ιδεαλιστικό ρεαλισμό του Πλάτωνα, ότι υπάρχει ένας αντικειμενικός υπερβατικός κόσμος των Μορφών ή Ιδεών του οποίου αποτελούμε ψήγματα, μέχρι τον πραγματιστικό και σχετικιστικό ρεαλισμό του Αριστοτέλη, ότι κι αν υπάρχει υπερβατικός κόσμος αυτός αποκτά υφή κι αποκαλύπτεται μόνο μέσα από τα καθημερινά πράγματα, και από τον Γαλιλαίο και τον επιστημονικό πειραματισμό, μέχρι τον απόλυτο σχετικισμό της σχετικότητας του Einstein, ότι τα πράγματα υπάρχουν μόνο το ένα σε σχέση με το άλλο, και την πιθανοκρατική φαινομενολογία της κβαντομηχανικής, ότι τα πράγματα εμφανίζονται και διαμορφώνουν ιδιότητες τη στιγμή της μέτρησης, ο κοινός παρονομαστής σε όλες αυτές τις θεωρίες είναι ο άνθρωπος που σκέφτεται. Το υποκείμενο με τις απόψεις του, τις ανάγκες του και τις συγκεκριμένες λειτουργίες του μυαλού και των αισθήσεών του. Ο κόσμος ποτέ δεν έπαψε να είναι για μας ένα αντικείμενο είτε της ανθρώπινης περιέργειας ή της αδιαφορίας.



Το Αποκείμενο (Abject)

Συχνά ο όρος αποκειμενοποίηση (abjection) χρησιμοποιείται για να περιγράψει περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες. Με αυτήν την έννοια ο όρος αποκείμενο βρίσκεται ανάμεσα στο αντικείμενο και στο υποκείμενο, κάτι ζωντανό και όμως όχι. Ο όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε από την Julia Kristeva. Επίσης ο όρος -χώρος της αποκειμενοποίησης- χρησιμοποιείται για να περιγράψει την περιοχή που βρίσκονται τα περιθωριοποιημένα αποκείμενα. Σύμφωνα με την Kristeva, αφού το αποκείμενο είναι καταδικασμένο να ζει έξω από τη συμβολική τάξη του κόσμου, ζει μια εξορισμού τραυματική εμπειρία, για τον ίδιο λόγο που μας απωθεί η θέα ενός νεκρού, καθώς ξέρουμε πως κάποτε ήταν ζωντανός και ότι μας περιμένει η ίδια μοίρα. Προσωπικά δε μ' ενδιαφέρει η θεωρία της Kristeva τόσο κοινωνιολογικά όσο σημασιολογικά και σχετικά με τον όρο -αποκείμενο-. Θα σημειώσω ενδεικτικά τα όρια ανάμεσα στις λέξεις objection (άρνηση) και subjection (υποταγή). Θεωρώ τη σχέση αποκαλυπτική.



Τα όρια όλων των πραγμάτων

Είναι άραγε οι ανθρώπινες έννοιες αντικείμενα με κάποια πραγματική υπόσταση στον κόσμο; Προέρχονται τα φυσικά φαινόμενα από κάποια υπερβατικά αντικείμενα, τα οποία ο άνθρωπος συνειδητοποιεί μέσω των εννοιών; Υπάρχουν οι φυσικοί νόμοι έξω από τα πράγματα και τις ιδιότητές τους; Ας φανταστούμε μια πέτρα μόνη της μέσα στο σύμπαν. Θεωρούμε επίσης πως ο νόμος της παγκόσμιας έλξης (βαρύτητα) προϋπάρχει. Αφού όμως αυτή η πέτρα δεν έχει κάποιο άλλο σώμα στην περιοχή της ούτε κάπου αλλού για να αλληλεπιδράσει, δεν έχει βάρος, γιατί το βάρος (δύναμη της βαρύτητας) προέρχεται μέσα από την αλληλεπίδραση δύο υλικών σωμάτων. Άρα δεν έχει νόημα να μιλάμε και για δύναμη της βαρύτητας. Επομένως δεν υπάρχουν παγκοσμιότητες, Μορφές, έξω τουλάχιστον από τα αντικείμενα και τις ιδιότητές τους. Από κει και πέρα οι ιδιότητες των αντικειμένων και της ύλης, από την οποία αποτελούνται, καθορίζουν τους φυσικούς νόμους, οι οποίοι πράγματι θα έχουν καθολική ισχύ και κοινή μορφή παντού μέσα στο σύμπαν. Οι Μορφές μοιάζουν σαν μοναχικές Πέτρες πεταμένες, η κάθε μια χωριστά, έξω από το σύμπαν και ταυτόχρονα έξω από τη συμβολική τάξη της φυσικής ιεραρχίας και της ίδιας μας της φαντασίας, έτσι ώστε να μοιάζουν μορφές ζωντανές-νεκρές, μαζί υπαρκτές κι απίθανες να υπάρχουν. Οι μορφές ωστόσο χρειάζονται, σαν αντικείμενα ή αποκείμενα, όπως και τα περιθώρια έξω από τον κόσμο που κατοικούν, αλλιώς τα όριά μας θα ήταν όλα ασαφή. Είναι βέβαια μια τραγική διαπίστωση, καθώς οι καλύτερες θεωρίες μας και τα μεγαλύτερα επιτεύγματα πηγάζουν μέσα από την περιθωριοποίηση ανθρώπων και πραγμάτων. Εκεί που κάποιος μπορεί να απολαμβάνει μια πηγή αμείλικτης ελευθερίας, έξω από τα καθημερινά κλουββάκια των ανέσεων της λογικής.



Πηγές:

The abject, Wikipedia

The problem of universals, Wikipedia.

Το Δάσος στο τσεκούρι

The Forest in the axe

Κάποιος μόλις πέθανε αλλά είμαι ζωντανός ωστόσο δεν έχω πια ψυχή. Δεν έχω πια παρά ένα διάφανο κορμί που μέσα του διάφανα περιστέρια πέφτουνε πάνω σε ένα διάφανο στιλέτο που κρατάει ένα διάφανο χέρι. Βλέπω την προσπάθεια σε όλη την ομορφιά της, την πραγματική προσπάθεια που δεν μπορεί να μετρηθεί με τίποτα, λίγο πριν την εμφάνιση του τελευταίου αστεριού. Το κορμί που κατοικώ σαν μια καλύβα και νοικιασμένη απεχθάνεται την ψυχή που είχα και που επιπλέει μακριά. Ήρθε ο καιρός να τελειώνουμε με αυτήν τη θρυλική διττότητα που μ’ έχει τόσο βαρύνει. Πάει ο καιρός που τα μάτια χωρίς φως και δίχως κύκλους αντλούσαν τη θολούρα στις λίμνες των χρωμάτων. Δεν υπάρχει πια ούτε κόκκινο ούτε μπλε. Το κόκκινο- μπλε ομόφωνα χάνεται με τη σειρά σαν ένα κόκκινο στήθος στο γκρεμό της αδιαφορίας. Κάποιος μόλις πέθανε,- ούτε εσύ ούτε εγώ ούτε κανείς συγκεκριμένα αλλά όλοι μας, εκτός από εμένα που επιβιώνει με πολλούς τρόπους: ακόμη κρυώνω, για παράδειγμα. Αρκετά...

...Α σκιά μου, αγαπητή σκιά. Πρέπει να γράψω ένα μεγάλο γράμμα σ’ αυτήν τη σκιά που έχω χάσει. Θα ξεκινούσα ως εξής: Αγαπητή σκιά. Σκιά, αγαπημένη. Βλέπεις. Δεν υπάρχει πια ήλιος. Δεν υπάρχει παρά ένας τροπικός από τους δυο. Δεν υπάρχει παρά ένας άνθρωπος ανάμεσα σε χίλιους. Δεν υπάρχει παρά μια γυναίκα στην απουσία της σκέψης που χαρακτηρίζει με μαύρο καθαρό αυτήν την καταραμένη εποχή. Αυτή η γυναίκα κρατάει ένα μπουκέτο μ’ αθάνατα στη μορφή του αίματός μου.

Poems of Andre Breton: A Bilingual Anthology.

Το ρήμα 'Είμαι'

Le Verbe Être, Andre Breton

The Verb to Be

"I know despair in its broad outlines. Despair has no wings, it is not necessarily found at a cleared table upon a terrace, in the evening by the seaside. It is despair and it is not the return of a quantity of little facts like seeds leaving one furrow for another at nightfall. It is not moss upon a stone or a drinking glass. It is a boat riddled with snow, if you please, like birds falling, and their blood has not the slightest thickness. I know despair in its broad outlines. A very small form, fringed by jewels of hair. It is despair. A necklace of pearls for which a clasp can never be found and whose existence does not hold even by a thread, that is despair. As for the rest, let's not speak of it. We haven 't finished despairing if we begin. I myself despair of the lampshade around four o'clock, I despair of the fan around midnight, I despair of the condemned man's last cigarette. I know despair in its broad out- lines. Despair has no heart, the hand always remains in despair out of breath, in despair whose death we are never told about by mirrors. I live off this despair which so enchants me. I love that blue fly streaking in the sky at the hour when the stars hum their song. I know in its broad outlines despair with its long, slim breaches, the despair of pride, the despair of anger. I rise every day like everyone and I stretch out my arms on a flowered wall-paper, I remember nothing and it is always with despair that I discover the lovely uprooted trees of the night. The air of the room is lovely like drumsticks. It is time weather. I know despair in its broad outlines. It is like the curtain wind giving me a helping hand. Can you imagine such despair: Fire, fire! Ah they are still going to come… Help! There they are falling down the stairs…And the newspaper advertisements, and the illuminated signs along the canal. Sandpile, go on with you, you old sandpile! In its broad outlines despair has no importance. It is a drudgery of trees that is going to make a forest again, a drudgery of stars that is going to make one less day again, a drudgery of days fewer which will again make up my life."

Το Ρήμα Είμαι


«Γνωρίζω την απόγνωση σε γενικές γραμμές. Η απόγνωση δεν έχει φτερά, δεν έχει να κάνει απαραίτητα μ’ ένα συγυρισμένο τραπέζι σε μια ταράτσα, το απόγευμα, δίπλα στην ακροθαλασσιά. Είναι η απόγνωση και δεν είναι η επιστροφή μιας ποσότητας ασήμαντων γεγονότων σαν σπόρους που αφήνουν τη νύκτα που έρχεται ένα αυλάκι στη γη για ένα άλλο. Δεν είναι το μούσκλο πάνω στην πέτρα ή σ’ ένα ποτήρι. Είναι μια βάρκα γεμάτη με χιόνι, αν προτιμάτε, σαν πουλιά που πέφτουν, και το αίμα τους δεν έχει την παραμικρή πυκνότητα. Γνωρίζω την απόγνωση σε γενικές γραμμές. Μια πολύ μικρή μορφή, περιστοιχισμένη από κόσμημα μαλλιών. Είναι η απόγνωση. Ένα περιδέραιο με χάντρες για το οποίο δεν μπορεί ποτέ να βρεθεί μια αγκράφα και του οποίου η ύπαρξη δεν κρέμεται ούτε από μια κλωστή, να η απόγνωση. Όσο για τα υπόλοιπα, ας μη μιλήσουμε καλύτερα. Δεν τελειώσαμε να απελπιζόμαστε, αν ξεκινήσαμε ποτέ. Εγώ ο ίδιος απελπίζομαι για το κάλυμμα της λάμπας γύρω στις 4 η ώρα, απελπίζομαι με τον ανεμιστήρα τα μεσάνυχτα, απελπίζομαι με του καταδικασμένου το τελευταίο τσιγάρο. Γνωρίζω την απόγνωση σε γενικές γραμμές. Η απόγνωση δεν έχει καρδιά, το χέρι πάντα παραμένει μ’ απόγνωση χωρίς ανάσα, μ’ απόγνωση της οποίας το γυαλί δε θα μας πει ποτέ αν πέθανε. Ζω γι’ αυτήν την απόγνωση που τόσο με χαροποιεί. Μου αρέσει αυτή η μπλε μύγα που πετά στον ουρανό την ώρα που τ’ αστέρια σιγοτραγουδούνε. Γνωρίζω στις γενικές της γραμμές την απόγνωση με τις μακρόσυρτες, καταιγιστικές εκπλήξεις, την απόγνωση της υπερηφάνειας, την απόγνωση του θυμού. Σηκώνομαι κάθε μέρα όπως ο καθένας και απλώνω τα χέρια σε μια ταπετσαρία με λουλούδια, δε θυμάμαι τίποτα και είναι πάντα με απόγνωση που αποκαλύπτω υπέροχα δέντρα ξεριζωμένα από τη νύχτα. Ο αέρας του δωματίου είναι υπέροχος σαν μπαγκέτες τυμπάνου. Κάνει έναν καιρό των καιρών. Γνωρίζω την απόγνωση στις γενικές γραμμές. Είναι σαν τον άνεμο της κουρτίνας που μου δίνει ένα κράτημα. Δεν έχετε ιδέα μιας τέτοιας απόγνωσης! Φωτιά! Ω, και πάλι θα έρθουν… Βοήθεια! Να που πέφτουν από τις σκάλες… Και οι αγγελίες της εφημερίδας, και οι φωτεινές διαφημίσεις κατά μήκος του καναλιού. Σωροί της άμμου, χαθείτε, παλιοσωροί της άμμου! Σε γενικές γραμμές η απόγνωση δεν έχει σημασία. Είναι μια αγγαρεία των δέντρων που και πάλι θα φτιάξει ένα δάσος, είναι μια αγγαρεία των άστρων που θα κάνει ξανά μια μέρα λιγότερο, είναι αγγαρεία λιγότερων ημερών που και πάλι θα φτιάξουν τη ζωή μου.»

Poems of Andre Breton: A Bilingual Anthology.

Εμπειρία κόντρα στη θεωρία

"Ό,τι κι αν ήταν πριν το δούμε και το ερμηνέψουμε, δε θα είναι ποτέ το ίδιο ξανά, καθώς υπάρχει μέσα στις σκέψεις μας και ταυτόχρονα μέσα στον ίδιο τον κόσμο."

Πίνακας: Nikolai Atanassov - Fragments of Reality, 2006.

Ζούμε σε μια αποσπασματική πραγματικότητα. Οι γνώσεις μας για τον κόσμο είναι ψήγματα μπροστά σε όλη τη γνώση που μπορεί να υπάρχει, έτσι ώστε αγωνιούμε για να ανασυνθέσουμε την πλήρη εικόνα του κόσμου, μέσα στον οποίο ζούμε. Ο εγκέφαλός μας παίρνει τα κομμάτια που συλλέγει από τις αισθήσεις και τα ανασυνθέτει, ώστε να σχηματίσει μια ολική εικόνα για την πραγματικότητα.

Impossible cube

Η λογική μας είναι το όπλο στην προσπάθεια κατανόησης του κόσμου. Θα μπορούσαμε να αναπαραστήσουμε τη λογική μας μ' έναν κύβο στη μέση του τίποτε. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, μέσω των αισθήσεων, προσπαθεί να αναπαραστήσει τον κόσμο ολιστικά. Ακόμη δηλαδή κι αν του δώσουμε μιαν αποσπασματική εικόνα, τότε θα προσπαθήσει αμέσως να την ανασυνθέσει εξολοκλήρου. Τα άτοπα στα οποία μπορεί ο εγκέφαλος και η ανθρώπινη λογική να καταλήξουν φαίνονται χαρακτηριστικά στο πώς κάποιος μπορεί να κατασκευάσει έναν 'μακροσκοπικό' απίθανο κύβο:

Photos of impossible figures

Αυτό που οι μαθηματικοί έκαναν μέσω της προβολής, οι ζωγράφοι το επίτευξαν μέσω της προοπτικής. Όλοι μας αναγνωρίζουμε σε κάποιον πίνακα το 'βάθος' του τοπίου. Οι κατακερματισμένες αλλά περίτεχνα βαλμένες πινελιές του ζωγράφου δίνουν μια συνολική εικόνα και αίσθηση. Στον επόμενο πίνακα ο Magritte μας υπενθυμίζει ότι η εικόνα (θεωρία) και το πραγματικό αντικείμενο (εμπειρία) δεν ταυτίζονται απαραίτητα.

Magritte's pipe

Είναι η Γη σφαιρική;

Η στερεοσκοπική προβολή χρησιμοποιώντας συστήματα συντεταγμένων ήταν μια σοβαρή και δύσκολη προσπάθεια του ανθρώπινου μυαλού, μέσω των μαθηματικών να πραγματοποιήσει το φαινομενικά αδύνατο: Να αποτυπώσει σε ένα επίπεδο ένα τρισδιάστατο αντικείμενο. Τα κατάφερε. Πώς όμως; Επειδή ο εγκέφαλος μας επιβάλλει την άποψη πως η Γη είναι σφαιρική. Στην πραγματικότητα δηλαδή τα μάτια μας βλέπουν αυτό που ο εγκέφαλος θέλει. Αν 'ξεχάσουμε' προς στιγμή πως η Γη είναι σφαιρική, τότε απλά θα δούμε ένα 'γήινο δίσκο' πάνω σε μια επιφάνεια.

Περισσότερες διαστάσεις απ' όσες το μάτι μπορεί να δει

A manifold

Πριν 500 χρόνια πιστεύαμε πως η Γη ήταν επίπεδη. Τώρα είμαστε σίγουροι πως η Γη είναι σφαιρική. Τι άλλαξε; Μια νέα θεωρία, επέβαλε την άποψή της στην προηγούμενη εμπειρία. Μία ακόμη πιο νέα θεωρία, λέει πης η Γη είναι κάτι σαν ένα 4- διάστατο συνεχές μέσα σ' έναν υπερχώρο συνολικά 10-11 διαστάσεων. Άραγε θα καταφέρουμε κάποτε να δούμε τη Γη σαν μία υπερσφαίρα;

Υπάρχει μια ενιαία θεωρία των πάντων;

Einstein's field equation

Ο εγκέφαλός μας όταν αναγνωρίζει μια πρόταση, σπεύδει να την κατανοήσει μ' έναν όσο το δυνατό απλούστερο και άμεσο τρόπο. Η παραπάνω ερώτηση και τύπος (εξισώσεις πεδίου της σχετικότητας) αποτελούνται στην πραγματικότητα από ετερόκλητες λέξεις και σύμβολα οι οποίες αποκτούν για τον εγκέφαλο μια καθολική και αναμφισβήτητη σχέση και σημασία.

Αυτό δεν είναι ένα UFO.

Lenticular cloud

Ο εγκέφαλός μας πάντως, πολλές φορές μας επιβάλλει εικόνες από πράγματα που δεν υπάρχουν, το βλέπουμε χαρακτηριστικά και στην προηγούμενη φωτογραφία. Αν δεν ξέραμε ότι πρόκειται για ένα ατμοσφαιρικό φαινόμενο, θα ήμασταν πεπεισμένοι ότι πρόκειται για ιπτάμενο δίσκο. Σε αυτήν την περίπτωση θα υπήρχε πλήρης διάσταση ανάμεσα σε αυτό που βλέπουμε και αυτό που νομίζουμε πως βλέπουμε.

Η σχέση ανάμεσα στη θεωρία και στην εμπειρία.

Gershon's chess

Η σύγκρουση ανάμεσα στην εμπειρία και στη θεωρία μοιάζει με μια παρτίδα σκάκι. Τα μάτια μας εντοπίζουν τη θέση των διάφορων πιονιών πάνω στη σκακιέρα, ενώ το μυαλό μας ταυτόχρονα καταστρώνει τις επόμενες στρατηγικές κινήσεις, χρησιμοποιώντας κάποιους λογικούς επιτρεπτούς συνδυασμούς. Οι κανόνες με τους οποίους λειτουργούν τόσο οι αισθήσεις όσο και ο εγκέφαλος είναι δεδομένοι και απαράβατοι. Σε αντίθετη περίπτωση χάνουμε το 'παιχνίδι της πραγματικότητας'. Αυτή η διαπίστωση δεν μας εμποδίζει βέβαια ούτε να σκεφτόμαστε πρωτότυπα ούτε και να πιστεύουμε στα φαντάσματα. Έχει όμως σημασία να κατανοήσουμε πως όλες οι οπτασίες μας καθώς και όλες οι παράτολμες θεωρίες μας πηγάζουν μέσα από τις ανθρώπινες λειτουργίες και δομές. Η πρόταση: 'Τι να υπάρχει έξω από εμάς;' είναι αλήθεια πως βρίσκεται μέσα μας, μαζί με όλες τις θεωρίες, τις πεποιθήσεις και τα οράματά μας.

Περαιτέρω: Beyond Escher for Real

Το κυνήγι των Squarks

Αν το φορτίο του να γράφει κάποιος αηδίες ερχόταν ενώπιον του συγγραφέα, θα βασιζόταν στην παρακάτω πρόταση: “Τότε το κοντάρι της πλώρης μπερδεύτηκε με το πηδάλιο.” Εν όψει αυτής της οδυνηρής πιθανότητας, δε θα στηριχτώ στ' άλλα μου γραπτά σαν απόδειξη ότι είμαι ανήμπορος για κάτι τέτοιο: Δεν θα τονίσω τον ισχυρό ηθικό σκοπό αυτού του ποιήματος, τις αριθμητικές αρχές τόσο προσεχτικά ενσωματωμένες, ή τις ευγενείς διδαχές του στη φυσική ιστορία... Αφήστε με όμως να εξηγήσω πώς προφέρεται η έκφραση “slithy toves.” Το “i” στο “slithy” είναι μακρύ, όπως στο “writhe” και η λέξη “toves” προφέρεται έτσι ώστε να κάνει ρίμα με τη λέξη “groves.” Πάλι, το πρώτο “o” στο “borogoves” προφέρεται σαν το “o” στο “borrow.” Έχω ακούσει ανθρώπους να το προφέρουν σαν το “o” στο “worry”. Τέτοια είναι η Ανθρώπινη Διαστροφή. Αυτό μοιάζει επίσης μια ταιριαστή περίπτωση να παρατηρήσουμε τις άλλες δύσκολες λέξεις στο ποίημα..., η περίπτωση δύο νοημάτων μέσα σε μία λέξη όπως σ' ένα portmanteau, μου φαίνεται η κατάλληλη εξήγηση για όλα. Για παράδειγμα, πάρτε τις λέξεις “fuming” and “furious.” Αν οι σκέψεις σας τείνουν έστω και λίγο στο “fuming,” θα πείτε “fuming-furious”, αν τείνουν στο “furious,” θα πείτε “furious-fuming”. Αν όμως έχετε το σπανιότερο των ταλέντων, ένα πλήρως ισορροπημένο μυαλό, θα πείτε “frumious.”

Lewis Carroll, from 'The Hunting of the Snark'.

Κάτι σχετικά με τα φαντάσματα

Ένα φάντασμα είναι μια φανταστική οντότητα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει σ' ένα φανταστικό κόσμο, όχι σ' έναν ανύπαρκτο. Προσωπικά δεν έχω δει κάποιο φάντασμα- τουλάχιστον έτσι πιστεύω, αλλά επίσης πιστεύω άλλους ανθρώπους που έχουν δει. Πιστεύω επίσης και άλλους ανθρώπους που έχουν δει στοιχειώδη σωματίδια και μιλάνε με βεβαιότητα για έννοιες όπως ενέργεια, βαρύτητα, εντροπία, κοκ, παρότι οι ίδιοι μπορεί να μην πιστεύουν σε φαντάσματα. Κατά τη γνώμη μου, αυτό που μένει τελικά είναι μάλλον να αποδεκτούμε την ύπαρξη των φαντασμάτων, αλλά να συμφωνήσουμε για το τι είναι πράγματι φαντάσματα. (Η εικόνα από εδώ).

Ο ζωολογικός κήπος των στοιχειωδών σωματιδίων.

 

Στη διπλανή εικόνα φαίνεται το βασικό μοντέλο ενός ατόμου υδρογόνου. Ο πυρήνας του αποτελείται από ένα πρωτόνιο, το οποίο με τη σειρά του συντίθεται από τρία quarks, δύο 'up' και ένα 'down'. Τα quarks δένονται μεταξύ τους με τα γκλουόνια (gluons), τα οποία είναι φορείς της ισχυρής πυρηνικής δύναμης. Το ηλεκτρόνιο δένεται με τη σειρά του με το πυρήνα με τα φωτόνια, τα οποία είναι φορείς της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης. Το μοντέλο των quarks, προτάθηκε ανεξάρτητα από τους Murray Gell-Mann και George Zweig, το 1964. Η θεωρία αυτή αποδείχθηκε το 1968, όταν μέσω συγκρούσεων ηλεκτρονίων και πρωτονίων αποκαλύφτηκε μια βαθύτερη δομή 'τριών σφαιρικών περιοχών' μέσα στο πρωτόνιο.

Εκτός από τα quarks, 6 στο σύνολο, υπάρχουν άλλα 6 λεπτόνια (ηλεκτρόνιο, μιόνιο και ταυ σωματίδιο, καθώς και τα 3 νετρίνα των προηγουμένων.) Τα προηγούμενα είναι τα στοιχειώδη σωματίδια που δομούν την ύλη. Υπάρχουν επίσης τα στοιχειώδη σωματίδια φορείς των δυνάμεων. Τα φωτόνια της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης, τα W+/W- και Z της ασθενούς πυρηνικής δύναμης, τα (8 στον αριθμό) g γκλουόνια της ισχυρής πυρηνικής δύναμης, καθώς βέβαια και το Higgs μποσόνιο, που ακόμη δεν έχει ανακαλυφτεί. Όλα αυτά στο Πρότυπο Μοντέλο (Standard Model) της πυρηνικής φυσικής, γιατί από την άλλη μεριά στην 'μακροσκοπική' φυσική, υπάρχουν τα γκραβιτόνια, φορείς της βαρύτητας, καθώς κι ένα πλήθος άλλων σωματιδίων υποθετικών, δηλαδή theoreticals, όπως τα ταχυόνια, που θα τρέχουν με ταχύτητα μεγαλύτερη από το φως, τα αξιόνια, σωματίδια που ζουν σε ανώτερες διαστάσεις, καθώς επίσης και τα αποκαταστασιόνια, τα οποία ανακάλυψε πρόσφατα ένας φίλος φυσικός (και μπορείτε φαντάζομαι να μαντέψετε τι είναι). Εξού λοιπόν και η ορολογία 'Ο ζωολογικός κήπος των στοιχειωδών σωματιδίων' (Particle Zoo).

As a matter of speach (Σαν τρόπος του λέγειν)

Η κοινή γλώσσα έχει τη δική της δομή. Αποτελείται από θεμελιώδεις οντότητες που ονομάζονται γράμματα (letters ή lettrons αν θέλετε), με τα οποία μπορούμε να σχηματίσουμε μεγαλύτερες δομές, μόρια- λέξεις και φράσεις- κύτταρα. Έχει επίσης τους δικούς της 'φυσικούς' νόμους συνοχής και συνέπειας και, παραδόξως, μπορεί να έχει και νόημα. Μα η μεγαλύτερη αλήθεια απ' όλες της γλώσσας, είναι ότι ο Λόγος μπορεί να δημιουργήσει την Ύλη. Λέμε για παράδειγμα: Άτομα, μόρια, δυνάμεις, ενέργεια, εντροπία, και σε τελική ανάλυση είναι η δομή και η δύναμη των λέξεων που δίνει ύπαρξη σ' αυτές τις έννοιες και οντότητες, οι οποίες βέβαια στη συνέχεια μένει να ανακαλυφτούν σε κάποιο εργαστήρι. Υπάρχουν πράγματι τα φωτόνια; Τα υποθέτουμε, τα μετράμε, τα 'βλέπουμε', αλλά τελικά δεν υπάρχουν. Άρα δεν είναι μόνον ''As a matter of speech'', είναι επίσης και ίσως περισσότερο 'As a speach of matter'. Και της ενέργειας ισοδύναμα. (Η φωτογραφία από εδώ.)

Η ηθική σαν ένα λογικό σύστημα (και το κυνήγι των Squark)

(Πίνακας M.C Escher) 

Τα portmanteau (σύνθετες λέξεις), όπως και η καρκινική γραφή (φράση που διαβάζεται και ανάποδα), είναι κοινή τεχνική όχι μόνο στη τέχνη, αλλά και στη φυσική. Μιλάμε για κυματοσωματίδια ή απλά κυματίδια (Wavicles), για χωροχρόνο (Spacetime), θα μπορούσαμε επίσης να μιλάμε για Υλενέργεια (Mattergy) ή ακόμη και για Ονειρότητα (Dreamality). Κάνουμε λόγο επίσης για ζεύγη ύλη- αντιύλη, ύλη- υπερσυμμετρική ύλη, άνδρας-γυναίκα, καλό-κακό, κοκ. Θεωρούμε επίσης πως όλες οι φυσικές διαδικασίες είναι γραμμικές, ομογενείς και αντιστρεπτές, ώστε να εκφράζονται μέσα από ισότητες. Εξαιρούμε βεβαίως τον αμείλικτο 2ο Θερμοδυναμικό νόμο. Ο οποίος όμως ισχύει πάντοτε. Τότε, και για να απαλλάξουμε τις σκέψεις μας από αυτόν το φαύλο κύκλο, 'εφευρίσκουμε' νέες καταστάσεις, έξω από το συνηθισμένο μας κόσμο, όπως επιπλέον διαστάσεις, υπερσυμμετρία, νέα θρησκεία, νεο- Σουρεαλισμό, κοκ. Θα μπορούσαμε ακόμη να υποθέσουμε έναν κόσμο που να αποτελείται πλέον όχι από σωματίδια, αλλά από ιδεόνια (ideals ή ideons). Δεν ξέρω αν αυτή η έννοια επίσημα υπάρχει. Έτσι κι αλλιώς υπάρχει τουλάχιστον από τώρα. Η σκέψη μας σαν ένα λογικό-ηθικό σύστημα (δηλαδή boolean και αιτιολογικό), αγκαλιάζει αυτά τα 'ψυχοειδή', τα ideons, των 'άλλων' διαστάσεων. Η ανθρώπινη δύναμη της αναδημιουργίας. Τα όριά μας. Τι έρχεται μετά; O Carrol Lewis έγραψε το The hunting of the Snark. Εμείς θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το 'The hunting of the Squarks', όπου Squarks= Silly quirky larks . Είμαι βέβαιος ότι στο τέλος θα τα βρούμε...

Η παντοδυναμία των υποθέσεων και το παράδοξο του Θεού

Για πολλούς, η ύπαρξη του θεού είναι θέμα πίστης. Η πίστη, θα έλεγε κάποιος, είναι μια ιδιότητα του ανθρώπου έξω από τη σφαίρα της λογικής. Πιστεύω όμως πως η πίστη τελικά είναι ένα άλλο λογικό σύστημα, το οποίο ωστόσο εμπεριέχει και την αντίφαση, ως ένα πιθανό και θεμιτό ενδεχόμενο. Για παράδειγμα αν δεχτούμε την ύπαρξη του θεού, τότε πώς εξηγούμε το γεγονός ότι την αντιλαμβανόμαστε; Αυτά βεβαίως είναι λογικά επιχειρήματα. Στην πραγματικότητα όμως η πίστη μας στο θεό και γενικότερα στο υπερφυσικό στηρίζεται σε μια ερμηνεία που ο άνθρωπος έδωσε, κάποια στιγμή στην εξέλιξή του, και η οποία στη συνέχεια διαδόθηκε ιστορικά, σχετικά με το σύνολο των πραγμάτων που δεν καταλάβαινε. Η πίστη ουσιαστικά ανήκει στο λογικό σύστημα, ως μία ατεκμηρίωτη απόδοση μιας, εκ φύσεως πραγματικής, υπόθεσης.

Η λογική διαδικασία

"Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη..."

Στη λογική μας τεκμηρίωση χρησιμοποιούμε παραδοχές (υποθέσεις) τις οποίες θεωρούμε αξιωματικά σωστές και με τις οποίες βγάζουμε λογικά συμπεράσματα (συνέπειες), χρησιμοποιώντας κάποιους θεμιτούς λογικούς συλλογισμούς. Ωστόσο, θεωρώντας μιαν υπόθεση αληθινή πέρα από κάθε λογική αμφιβολία, κτίζουμε μία πραγματικότητα που πολλές φορές μπορεί να είναι παράλογη ή αδιέξοδη, χωρίς να μπορούμε να διορθώσουμε αυτήν την παραδοξότητα, μόλις τα συμπεράσματα των παραδοχών μας αποδειχτούν αντιφατικά.

Η 'θεϊκή' προέλευση των υποθέσεων

«Είμαι σίγουρος ότι πρόκειται να πεθάνω,

αλλά έχω μια τάση να το αμφισβητώ διαρκώς.»

Στην προηγούμενη πρόταση βλέπουμε το βασικό χαρακτηριστικό των υποθετικών, την εκ των προτέρων ισχύ τους. Τα υποθετικά έχουν μια σχεδόν ‘θεία’ προέλευση, αφού τα δεχόμαστε ως αυθεντικά εξαρχής. Ακόμα κι αν στη συνέχεια τα αμφισβητήσουμε, τα δεχόμαστε τουλάχιστον ως μια 'βαθύτερη ουσία' της συλλογιστικής . Αυτό δεν είναι τυχαίο. Η λογική μας προέρχεται από τη βαθύτερη δομή και λειτουργία της σκέψης. Πρώτα 'σκεφτόμαστε' κι έπειτα συνειδητοποιούμε αυτό που σκεφτήκαμε, ανεξάρτητα αν το ερέθισμα είναι εξωτερικό ή οργανικό. Γι αυτό άλλωστε αποδίδουμε ενστικτωδώς μια 'μεταφυσική' σημασία στις σκέψεις, επομένως και στις υποθέσεις μας, αφού μοιάζουν να έχουν δημιουργηθεί πριν καλά- καλά να το αντιληφτούμε.

Η αυτοαναφορά (self- reference) των υποθετικών προτάσεων:

«Αυτή δεν είναι μία πρόταση»

Το σύνολο των διανοημάτων μας, αποτελεί ένα λογικό σύστημα. Ένα από τα χαρακτηριστικά ενός λογικού συστήματος θεωρείται η πληρότητα. Επομένως το σύστημα της λογικής θεωρείται ένα κλειστό σύστημα. Είναι κλειστό γιατί στερείται ενός 'εξωτερικού περιβάλλοντος' στη διαμόρφωση της πραγματικότητας. Η λογική λειτουργεί πάντοτε εγωκεντρικά και γι αυτό της είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδεχτεί άλλες 'λογικές απόψεις' έξω από τις δικές της. Στην προηγούμενη πρόταση βλέπουμε την αδυναμία της λογικής να αναγνωρίσει το υποκείμενο και να διερωτηθεί, 'ποια πρόταση;'

Η αρχή της συνέπειας (bivalence)

«Κάτι μπορεί να είναι μαύρο και άσπρο,

αλλά όχι λάθος και σωστό»

Ένα υποθετικό ισχύει, ανεξάρτητα από το αν είναι σωστό ή λάθος. Επομένως δύο υποθέσεις μπορούν να είναι ή να οδηγούν σε αντικρουόμενα πορίσματα, τα οποία και θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε, χωρίς να εξαλείψουμε τα απαραίτητα υποθετικά. Μια υπόθεση μπορεί να έχει περισσότερες από μία συνέπειες (sequences). Όπως φαίνεται στην προηγούμενη πρόταση κάτι δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα σωστό και λάθος, αλλά αν είναι λάθος, αυτό το γεγονός δεν εμποδίζει την υπόθεση να υπάρχει.

Η αρχή της συνοχής (soundness)

«Θεωρούμε πως στον κόσμο υπάρχει μια ενιαία οντότητα,

που καλείται χωροχρόνος»

Στην τέχνη, οι αντιφάσεις είναι μια καθημερινότητα, και όχι μόνο δεν εμποδίζουν τη φυσική τάξη του κόσμου και της σκέψης, αλλά και βοηθούνε στη σύνθεσή της. Ο σουρεαλισμός έφερε συχνά στο προσκήνιο αυτή τη φαινομενική δυσαρμονία, καταφέρνοντας όμως στο τέλος να αποδώσει μια, αν όχι κατανοητή, τουλάχιστον 'αποδεκτή' συνολική εικόνα. Πρόσφατα και η φυσική αναγνώρισε αυτή την αναγκαιότητα. Η ενότητα του χώρου και του χρόνου αποτελεί έναν από τους βασικούς δομικούς λίθους των σύγχρονων φυσικών μοντέλων. Σε κάθε περίπτωση, θα υπάρχουν κάποιοι μαθηματικοί, ή 'αισθητικοί' στην τέχνη, κανόνες, που θα οδηγούν στα 'αληθή' συμπεράσματα, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι οι αρχικές υποθέσεις παραμένουν ατεκμηρίωτες.

Η παντοδυναμία των υποθετικών

«Είναι δυνατόν ο Θεός να φτιάξει μια πέτρα

που να μην μπορεί να τη σηκώσει;»

Πρόκειται γα το κλασσικό 'Παράδοξο του Θεού' (The God paradox). Μπορούμε να αναλύσουμε το πρόβλημα στις εξής υποθέσεις- προτάσεις

(Α) Ο Θεός υπάρχει
(Β) Ο Θεός είναι παντοδύναμος
(C) O Θεός μπορεί να φτιάξει μια πέτρα πολύ βαριά να τη σηκώσει

Καταστρώνουμε λογικούς συλλογισμούς

Αν η (C) είναι αλήθεια τότε, αν η (Α) είναι αλήθεια, η (Β) δεν είναι αλήθεια.
Αν η (Α) είναι αλήθεια, τότε η (Β) είναι αλήθεια.

Βλέπουμε πόσο γρήγορα καταλήξαμε σε αντίφαση. Η (Β) είναι μαζί αλήθεια και ψέματα. Αν τώρα αλλάξουμε το τρίτο υποθετικό (C) να λέει 'O Θεός δεν μπορεί να φτιάξει μια πέτρα πολύ βαριά να τη σηκώσει', τότε καταλήγουμε πάλι σε άτοπο. Και στις δύο περιπτώσεις ο πρώτος συλλογισμός μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Θεός δεν είναι παντοδύναμος, αλλά ο δεύτερος μας λέει ότι θα πρέπει να είναι. Επομένως ο Θεός λογικά δεν υπάρχει.

Η σχετικότητα των λογικών συλλογισμών

«Γιατί κάτι δεν μπορεί να είναι λάθος και αληθές;»

Στο προηγούμενο παράδειγμα διαπιστώσαμε το πόσο τρωτή είναι η λογική. Είδαμε την καθολική ισχύ των υποθέσεων, τις οποίες δεχόμαστε όπως έχουν, ως αληθινά δεδομένα, και τις οποίες χρησιμοποιούμε ύστερα για να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα. Μόνο που προηγουμένως αποδείξαμε πως αν ο Θεός είναι παντοδύναμος δεν μπορεί να υπάρχει. Η δύναμή του θα πρέπει να είναι σχετική. Κατά τον ίδιο τρόπο οι υποθέσεις μας έχουν καθεμιά τη δική της ισχύ και υπάρχουν ανεξάρτητα από την παραδοξότητά τους, αφού και αν τις αλλάξουμε, καταλήγουμε πάλι σε αντιφατικά συμπεράσματα. Αλλά και να τις καταργήσουμε δεν μπορούμε, γιατί σε αυτή την περίπτωση το λογικό μας σύστημα θα γίνει πιο φτωχό, δηλαδή όχι μόνο χωρίς θεό, αλλά χωρίς πληθώρα άλλων 'διασκεδαστικών' μας υποθέσεων.

Ωστόσο απ' όλη την προηγούμενη ανάλυση, βλέπουμε πως υπάρχει τελικά μια ποσότητα (ιδιότητα) της λογικής που διατηρείται. Είναι η συνέχεια του συστήματος, δηλαδή οι λογικές διαδικασίες που μεσολαβούν ανάμεσα στις υποθέσεις και στα συμπεράσματα. Αυτό που έχει σημασία είναι όχι τόσο η συνέπεια ή η πληρότητα, όσο αυτή η συνέχεια, καθώς και η απόδοση στο λόγο κάποιας αρμονίας και ουσίας. Και όσο κι αν ακούγεται κάτι τέτοιο 'μάταιο', θα πρέπει μάλλον να αρχίσουμε να το δεχόμαστε ως μια νέα παντοδύναμη υπόθεση!

ΥΣ. ---Το παρόν post έρχεται σαν απάντηση σε email σχετικά μ' ένα προηγούμενο post, 'Ένα λογικό παράδοξο, από τον Lewis Carroll'. ---

Παραπομπές: The God paradox, Wikipedia, the free encyclopedia.