Το σύμπλεγμα του ρινόκερου

Ο σουρεαλισμός και ο υπερσουρεαλιστής Dali

Ο Dali παρότι ήρθε σε επαφή με το κίνημα του σουρεαλισμού ανεξαρτητοποιήθηκε γρήγορα από αυτό. Οι υπόλοιποι σουρεαλιστές αποποιήθηκαν τον Dali χαρακτηρίζοντάς τον ως φιλοχρήματο και καλλιτεχνικά βλάσφημο. Ο ίδιος θα ονόμαζε τους επικριτές του ηθικολόγους κι υποκριτές. Πράγματι το να βγάζει κάποιος χρήματα, με τρόπο μάλιστα ανώδυνο για τους άλλους και πρωτότυπο δεν είναι κακό. Όπως δεν είναι κακό και το να προβάλλεται το γυμνό ή το σεξουαλικό υπονοούμενο μέσα από την τέχνη. Οι υπόλοιποι σουρεαλιστές ίσως ήταν πλούσιοι. Ο Dali δεν ήταν, αλλά έγινε.

Portrait of Gala with Rhinocerotic Symptoms (link)

Ο Dali και η Gala

Το τι είναι χυδαίο είναι καθαρά υποκειμενικό. Προσωπικά πιστεύω ότι τα ράσα μιας καλόγριας είναι πολύ πιο προκλητικά από το γυμνό γυναικείο κορμί. Κατά τον ίδιο τρόπο η αποκαλυπτική και αυθόρμητη τέχνη μπορεί να είναι πολύ ελκυστικότερη από την καλλωπισμένη και προσεγμένη. Η Gala για τον Dali φαντάζομαι πως θα ήτανε η ιδανικότερη από όλες τις καλόγριες, η ομορφότερη απ' όλες τις Παναγίες. Και η πιο καλλιεργημένη απ' όλες τις πόρνες. Η Gala βέβαια αντιπροσωπεύει και την ενσάρκωση του αρχέτυπου μύθου της Γαλάτειας. Του αγάλματος που ο βασιλιάς Πυγμαλίωνας ερωτεύτηκε και το έφερε, με τη βοήθεια της θεάς Αφροδίτης, στη ζωή. Η Gala για τον Dali ήταν ό,τι η Γαλάτεια για τον Πυγμαλίωνα και ό,τι είναι η Ιδανική γυναίκα για κάθε άντρα χωριστά.


Ο ρινόκερος και το ρινοκεροτικό σύμπλεγμα

"Rhinoceros"

Ο ρινόκερος είναι ένα ακόμη είδος υπό εξαφάνιση. Κυνηγιέται για το κέρατό του, το οποίο κι αφαιρείται ενώ το ζώο αφήνεται νεκρό με μια τρύπα στο μέτωπο. Τα κέρατα πωλούνται στη μαύρη αγορά ως τρόπαια και διαλύονται σε μορφή σκόνης, η οποία και πίνεται ως το ύστατο αφροδισιακό. Το βαθύτερο αίτιο της απόλαυσης είναι η εκδίκηση. Όταν δε βρίσκουμε λόγο για να εκδικηθούμε, τότε κυνηγάμε απλά για το κέφι μας. Η τέχνη αποτελεί έναν τρόπο δημιουργικής εκτόνωσης, για τον καλλιτέχνη και για το θεατή. Δείτε για παράδειγμα με τι αρμονία αναδεικνύεται η γυναικεία μορφή μαζί με την ανελέητη επιθυμία της και τον επιθετικό πόθο, εκ μέρους του θεατή, απόκτησής της.

Young Virgin Autosodomised by the Horns of her own Chastity, 1954

Τα κέρατα ενός ρινόκερου και ο σύγχρονος διανυσματικός λογισμός

Ο Dali όχι μόνο υιοθέτησε τη μορφή του ρινόκερου ως σύμβολο της σεξουαλικής ισχύος και πόθου, αλλά χρησιμοποίησε τα κέρατα του ζώου ως μέσο ανασύνθεσης του κόσμου:

God Ilissus (or Eridanos), Phidias (?), Parthenon marbles

Rhinocerotic Disintegration of Illissus of Phidias, Dali (1954)

Ο Ιλισός του αρχαίου γλύπτη Φειδία γίνεται ο σύγχρονος Ιλισός του ζωγράφου Dali, μόνο που αυτήν τη φορά το κορμί του δεν αποτελείται από τις λείες και συνεχείς γραμμές του μάρμαρου, αλλά από τις διακεκομμένες κι αιχμηρές σειρές κεράτων. Τι εξαιρετική σύλληψη! Στα σύγχρονα μαθηματικά όλα τα υλικά αντικείμενα αναπαρίστανται μέσω διανυσμάτων που 'κατοικούν' σε έναν αφηρημένο χώρο (Hilbert space). Τα διανύσματα ωστόσο δεν είναι μόνο βέλη. Συνιστούν σύνολα διαφορετικών πραγμάτων. Δηλαδή όχι μόνο τρεις συντεταγμένες του χώρου μπορούν να αναπαρασταθούν μ' ένα διάνυσμα, αλλά και όλες οι πιθανές καταστάσεις ενός αντικειμένου μπορούν να αναπαρασταθούν με μία κυματοσυνάρτηση που είναι ένα διάνυσμα στο χώρο του Hilbert. Κατά τον ίδιο τρόπο τα κέρατα ενός ρινόκερου είναι διανυσματικά αντικείμενα στο 'χώρο του Dali' (Dali space) με τα οποία αναπαρίσταται ο φυσικός κόσμος.

Κοιτώντας με τα μάτια του Dali τον κόσμο μες από τα μάτια ενός ρινόκερου

Ο ρινόκερος είναι ένα υπέροχο και πράο πλάσμα. Εμείς παρόλα αυτά συνηθίζουμε να κοιτάμε μόνο τον όγκο του και όχι τον ψυχικό του κόσμο. Εάν το κάναμε αυτό, τότε θα βλέπαμε μέσα του ένα κομμάτι του εαυτού μας, σε μία καλοκάγαθή του έκφραση. Το ίδιο ίσως έπρεπε να έχει κάνει και η σύγχρονη επιστήμη. Ο ίδιος ο Dali είχε πει ότι η φυσική χρειάζεται όχι μόνο να ποσοτικοποιηθεί (quantified) αλλά και να ερωτοποιηθεί (eroticised). Θα έλεγα πως το ρινοκερoτικό σύμπλεγμα (rhinicerotic complex) του Dali είναι το δυναμικό με το οποίο ο ζωγράφος προσπάθησε να ενοποιήσει την επιστήμη με τη ζωγραφική. Μία προσπάθεια εύρεσης μιας θεωρίας της 'Τέχνης των Πάντων' (Art of Everything), μέσα από την έκφραση όλων των σεξουαλικών ενστίκτων και φαντασιώσεων και τη σμίξη τους με το μειλήχιο και παντοτινό.

ΥΣ. Θα έλεγα απλά πως το κόμπλεξ του ρινόκερου (rhinocerotic complex) είναι το αίσθημα της σεξουαλικής υπεροχής χωρίς την ανάλογη αίσθηση του κινδύνου.

The rhinocerotic complex @ 2008.