14 Οκτ 2008

Το Μυστικό του Παραδόξου


Τα παράδοξα όπως έχουμε ξαναπεί δημιουργούνται από την ίδια μας τη λογική. Η λογική μας είναι ένα κλειστό και συνεπές σύστημα. Κλειστό σύστημα γιατί αναγνωρίζει μία αρχή κι ένα τέλος. Συνεπές γιατί αποφεύγει (υποτίθεται) τις αντιφάσεις. Τα παράδοξα δημιουργούνται από τα χαρακτηριστικά της λογικής. Ο Goedel έδειξε ότι σε κάθε κλειστό και συνεπές σύστημα υπάρχουν παραδοχές- προτάσεις οι οποίες παρότι αναγνωρίζονται ως αληθείς εντούτοις δεν μπορούν να αποδειχτούν μέσα από το σύστημα. Τα παράδοξα προκύπτουν ακριβώς από τα παράλογα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουν οι λογικές μας παραδοχές. Αυτό ωστόσο δε σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχει κάποιος 'άλλος' κόσμος που δεν κατανοούμε. Μπορεί να σημαίνει απλούστερα ότι η λογική μας που μας βοηθάει να κατανοούμε τον κόσμο, ταυτόχρονα και παράλληλα δηλητηριάζει εν μέρη την ίδια μας αυτήν την ικανότητα της σκέψης. Έτσι λοιπόν δημιουργούνται τα παράδοξα ως προϊόντα της λειτουργίας της λογικής.



Το παράδοξο του μυστικού (secret paradox) δεν υπάρχει στη διεθνή βιβλιογραφία (απ' όσο τουλάχιστον γνωρίζω), επομένως και το κατοχυρώνω! Λέμε στην καθομιλουμένη μας: "Τα μυστικά είναι τέτοια ώστε να παραμένουν μυστικά, αλλιώς τι μυστικά θα ήταν;" Βλέπουμε πως έχουμε ήδη κάνει μια παραδοχή, ότι δηλαδή τα μυστικά δε λέγονται, και θεωρούμε αυτήν την παραδοχή θεμελιωδώς αληθή παρότι δεν μπορούμε να δείξουμε ούτε να καταλάβουμε την ισχύ της. Επιπλέον ταυτόχρονα με την προηγούμενη πρόταση- παραδοχή έχουμε πέσει και σε αντίφαση: Λέγοντας ότι τα μυστικά δε λέγονται. Για να κατανοήσουμε καλύτερα την αντίφαση έστω η πρόταση: "Αυτό είναι ένα μυστικό". Βλέπουμε ότι διατυπώνοντας την πρόταση αποκαλύψαμε μαζί και το μυστικό.



Αυτός είναι ο διττός χαρακτήρας της λογικής μας, η οποία κατά τη λειτουργία της δημιουργεί συνεχή ζεύγη φάσεων- αντιφάσεων. Τα διφορούμενα που αναγνωρίζουμε στην καθημερινή μας ζωή και σκέψη προκύπτουν μέσα από τη διττή λειτουργία της λογικής μας, η οποία επεκτείνεται και στη διπλοπροσωπία της προσωπικότητάς μας. Η λογική στην πραγματικότητα ποτέ δεν ήταν ένα συνεπές σύνολο συλλογισμών, παρά ένα δίπολο φάσεων- αντιφάσεων, χαρακτηριστικό το οποίο εξάλλου αποκαλύπτει και τη βαθύτερη δομική φύση της λογικής μας λειτουργίας, που είναι boolean: "Ναι"- "Όχι". Η λογική μας δηλαδή ποτέ δεν απέκλεισε την πράξη ''Ναι" και ''Όχι", στο ίδιο βαθμό με την πράξη "Ναι" ή "Όχι". Δε χρειάζεται δηλαδή να ανατρέξουμε σε πολύπλοκες δομές λογικής οργάνωσης όπως η κβαντική λογική για να καταλάβουμε πώς μπορεί κάτι να είναι "Σωστό" και "Λάθος" ταυτόχρονα, κάτι που άλλωστε κάναμε πάντοτε. Κατά τον ίδιο τρόπο κάτι μπορεί να είναι "Μυστικό" και "Φανερό", την ίδια στιγμή εξίσου εύκολα.



Θα πρέπει επομένως πρώτα απ' όλα να παραδεχτούμε χωρίς 'υποκρισία' το διττό χαρακτήρα της λογικής μας, η οποία πολύ συχνά κι εξαιτίας της λειτουργίας της φάσκει και αντιφάσκει, εξού και το παράδοξο των μυστικών μας. Σ' ένα δεύτερο στάδιο θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν ο κόσμος πράγματι λειτουργεί έτσι ή αν μόνο η δική μας λογική αντιλαμβάνεται τον κόσμο με αυτόν τον τρόπο. Μήπως δηλαδή υπάρχει 'έξω' ένας πολυδιάστατος και πολυσήμαντος κόσμος τον οποίον αντιλαμβανόμαστε και οικειοποιούμαστε ως ''έσω" κόσμο μονοσήμαντα, γραμμικά και αναγνωρίζοντας δύο βασικές καταστάσεις "αλήθεια" "όχι αλήθεια"; Η σύγχρονη επιστήμη μέσω των πειραμάτων μας έφερε μπροστά σε μια φυσική πραγματικότητα, η οποία είναι παράδοξη και αντιβαίνει στην κοινή λογική. Αλλά ακόμη και η καθημερινή μας εμπειρία συχνά συγκρούεται με τη λογική μας. Το ίδιο και ο ανθρώπινος ψυχισμός και τα συναισθήματά μας. Υπάρχει άραγε μια άλλη ''πολλαπλή'' και ''πολυδιάστατη'' ή ίσως διαφορετική πραγματικότητα την οποία αντιλαμβανόμαστε περιορισμένα και μόλις σε δύο ταχύτητες φάσης- αντίφασης; Το ερώτημα όπως καταλαβαίνουμε είναι ρητορικό: Αν υπάρχει ή αν δεν υπάρχει ένας τέτοιος κόσμος, είναι ένα ερώτημα που δεν ξεπερνά τις ''αλήθειες'' ή ''όχι αλήθειες'' με τις οποίες δουλεύει και θέτει η λογική μας. Επομένως εξαρχής κι εκ φύσης πρόκειται για μία αναπάντητη υπόθεση- πρόταση.




Θα είναι πράγματι πολύ σκληρό για εμάς τους ανθρώπους όταν συνειδητοποιούμε πως τα όνειρα, οι μύθοι, οι αναφορές σε χαμένους πολιτισμούς, η πιθανότητα εξωγήινης ζωής, η ύπαρξη του θεού, όλα τα προηγούμενα είναι αποτελέσματα και γεγονότα του τρόπου λειτουργίας της λογικής μας συνείδησης και τα οποία υπόκεινται στο παράδοξο του μυστικού (secret paradox). Στον τρόπο δηλαδή με τον οποίο εργάζεται η ανθρώπινη σκέψη και δημιουργεί τη "ναι" και "όχι" της πραγματικότητα. Εναποθέτουμε λοιπόν την ύστατη ελπιδοφόρα ρανίδα της αφελούς μας ονειροπόλησης στο ερώτημα: Υπάρχει άραγε και ένα μυστικό του παραδόξου; Γιατί η λογική μας οδηγείται σε παράδοξα; Γιατί υπάρχουν παράδοξα μέσα στον κόσμο του ανθρώπου; Γιατί ο άνθρωπος βιώνει τακτικά παράξενες εμπειρίες οι οποίες σηματοδοτούν κοσμογονικές αλλαγές στον τρόπο που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον κόσμο και μεταχειρίζεται τους άλλους και τον εαυτό του; Αν δηλαδή τα παράδοξα τα δημιουργεί η ανθρώπινη λογική, τότε σε σχέση με ποιο "απώτερο" μυστικό αυτά δημιουργούνται; Θεωρώ πως έχω ήδη απαντήσει για τη ρίζα των παραδόξων και τη φαινομενολογία των μυστικών μας. Θα πρέπει μάλλον να αρκεστούμε στην απόλαυση των μυστηρίων μας. Στα συνεχή ανεβοκατεβάσματα της σκέψης μας και στα βαθύτερα κενά των μυστικών μας.

Φωτό: Lenticular clouds.