Το θλιβερό παιχνίδι

''Οι ειδικευμένες επιστήμες της εποχής μας επικεντρώνονται στη μελέτη των τριών παραμέτρων της ζωής: το σεξουαλικό ένστικτο, το συναίσθημα του θανάτου και την αγωνία του χώρου- χρόνου. ''

Dali, in 'Dali', 1968.

Αυτά είναι τα λόγια του ίδιου του Dali, τα οποία πράγματι μ' εξέπληξαν. Και μ' εξέπληξαν κυρίως για την τρίτη παράμετρο που θεώρησε ο Dali, και η οποία προφανώς είναι η θεμελιώδης. Είναι θεμελιώδης, αφού μπορεί να παράγει τις άλλες δύο: Όποιος αγωνιά για το χωρο-χρόνο, τότε βιάζεται και να αναπαραχθεί και να αποκατασταθεί πριν πεθάνει. Πραγματικά, μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση, γιατί δεν ήξερα ότι ο Dali κατείχε σε τέτοιο βαθμό και έκταση την φυσική επιστήμη.

Εντούτοις ο Dali παρέμεινε ο 'Σουρεαλιστής των Σουρεαλιστών', και ο παρανοϊκότερος όλων (ίσως ο μόνος 'αυθεντικός' τρελός). Η μέθοδός του παρέμεινε η παρανοϊκή- κριτική μέθοδος (ό,τι κι αν σημαίνει), καθώς ο ίδιος έλεγε σχετικά:

''Η κινούμενη άμμος του αυτοματισμού και των ονείρων εξαφανίζεται με το ξύπνημα. Αλλά οι βράχοι της φαντασίας παραμένουν''.

Dali, in 'The world of Salvador Dali'.

O Dali πάντως, όπως ήδη προλόγισα, ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, καθώς έφτασε στο σημείο να κολάσει τους υπόλοιπους σουρεαλιστές, χαρακτηριστικά με τον πίνακα του post, 'The lugubrious game', 1928. Ο ίδιος θα πει:

'Όταν οι Σουρεαλιστές ανακάλυψαν στο σπίτι του πατέρα μου, στο Cadaques, τον πίνακα που μόλις είχα τελειώσει να ζωγραφίζω και τον οποίο ο Paul Eluard είχε ονομάσει ''The lugubrious game', σκανδαλίστηκαν από τα σκατολογικά και πρωκτικά στοιχεία που αναπαρίστανε η εικόνα.''

Dali, in'The diary of a genius'.

O Dali βεβαίως είχε οργανωμένο σχέδιο, καθότι ήξερε πως η κοινωνία του εκτός από τα σοκαριστικά στοιχεία και σεξουαλικά υπονοούμενα από την τέχνη της εποχής (και όπως φαίνεται κάθε εποχής), περίμενε κι ένα είδος μετα- θρησκείας, το New Age, του οποίου ο Dali εκ μέρους των Σουρεαλιστών θα ήθελε να γίνει ένας μετα- προφήτης:

"Την ίδια στιγμή που ο Breton δεν ήθελε ν' ακούσει τίποτε για θρησκεία, ετοιμαζόμουν να εφεύρω μια νέα θρησκεία που θα ήταν ταυτόχρονα σαδιστική, μαζοχιστική και παρανοϊκή... Ίσως η Σουρεαλιστική ομάδα να ήταν ικανή να πετύχει ότι ο φιλόσοφος (αναφέρεται στον Compte από τον οποίο πήρε την ιδέα) δεν κατάφερε. Αλλά πρώτα θα έπρεπε να κάνω τον μελλοντικό αρχιερέα Andre Breton να ενδιαφερθεί για το μυστικισμό... Ο Breton δέχθηκε τις εξηγήσεις μου μ' ένα χαμόγελο... (εν. απορριπτικό).

Ο Dali πάντως επέστρεψε κάποια στιγμή στον καθολικισμό (κατά τη διάρκεια της τρίτης φάσης της ζωής του, τη 'θρησκευτική'), κι εκτός αυτού έδειξε μια ιδιαίτερη και θα λέγαμε Φροϋδική διάθεση απέναντι στους Χίτλερ και Λένιν:

The enigma of Hitler, 1939

"Ζωγράφισα μια προφητική εικόνα του θανάτου του Fuhrer. Ονομάστηκε "Το αίνιγμα του Hitler, και προκάλεσε τον αφορισμό μου από τους Ναζί και επευφημίες από τους Αντι- Ναζί, παρότι ο πίνακας... αποστερείτο κάθε συνειδητής πολιτικής σημασίας."

The enigma of William Tell, 1933

Ο Dali ουσιαστικά υπήρξε ένα κράμα τοπικιστικών πεποιθήσεων (Δήλωσε κατά καιρούς Καθολικιστής, υποστηριχτής του Franko στον Ισπανικό εμφύλιο, αναρχικός και μοναρχιστής) και άνευ αναστολών φιλοδοξίας. Σε κάποιο από τα αποκορυφώματα του παροξυσμού του είπε μεταξύ των άλλων:

"Απαίτησα το δικαίωμα να κάνω τα οπίσθια του Λένιν εννέα πόδια μακριά, να γαρνίρω το πορτρέτο του με πολλούς Χίτλερ μέσα σε ζελέ, καρυκευμένους, αν χρειαζόταν, με Ρωμαιοκαθολικισμό. Ο καθένας ήταν ελεύθερος να γίνει ή να εγκαταλείψει κάποιον άλλον: παιδεραστής, κοπροφάγος, εικονικός ή αισθητικός στις μεταμορφώσεις των γαστρονομικών ή φωσφογενών? (phosphenomatic) διαταραχών του".

Ό,τι κι αν ήθελε πάντως να μας πει ο ζωγράφος-συγγραφέας- σεναριογράφος-γλύπτης- ποιητής-και φιλόσοφος Dali, το βέβαιο είναι πως η 'τρέλα' του πούλησε καλά, ήταν δεν ήταν τρελός, καθώς, όπως έλεγε ο ίδιος, η μόνη του διαφορά μ' έναν τρελό ήταν πως εκείνος δεν ήταν. Επομένως, θαρρώ πως ήταν αναπόφευκτος και ο τίτλος που του 'κότσαραν' οι Σουρεαλιστές "Avida Dollars", δηλαδή "Ο Άπληστος Δολάριος".
Ο Dali δεν ήταν ένας κοινός τρελός. Ήταν ένας πολύ πετυχημένος τρελός, έκανε δηλαδή την τρέλα του τέχνη και πούλησε καλά, γιατί ο κόσμος έβρισκε κατά βάθος στον Dali αυτό που ο ίδιος ο κόσμος αποστρεφόταν για τον εαυτό του. Θα καταλήξω με μια τελευταία φράση του Dali, για να κλείσω όπως ξεκίνησα:

''Μετά τον Freud είναι ο κόσμος, ο κόσμος της φυσικής, ο οποίος πρέπει να ποσοτικοποιηθεί και να ερωτικοποιηθεί''.

Σε ό,τι αφορά την ποσοτικοποίηση, προφανώς ο Dali έχει χάσει αρκετά κεφάλαια με απίστευτες εξισώσεις. Θα σταθώ επομένως στο δεύτερο. Κάπου εκεί δηλαδή, που σμίγει η Τέχνη και η Φύση. Η ανθρώπινη δηλαδή αντίληψη περί της Αισθητικής και η απίστευτα τρελή Ομορφιά της φύσης.